مجسمه شاپور اول چگونه سرِ پا شد؟

مجسمه شاهپور اول ساسانی به ارتفاع ۶.۷۰متر با وزن تقریبی ۳۰تن مربوط به دوره ساسانی (۲۲۴- ۶۵۲) در ورودی غاری به همین نام (غار شاهپور) و در یکی از رشته‌کوه‌های زاگرس در ۶کیلومتری شهر تاریخی بیشاپور، از اولین شهرهای مستطیل شکل قرار داشته، که در ۲۵کیلومتری شهر کازرون واقع شده است. این غار در دو سوم بالایی کوه، در ارتفاع ۸۰۰متری قرار گرفته و راه دسترسی به آن از مسیر پرپیچ و خم به طول تقریبی ۲۸۰۰متر در کوه تسطیح شده و برای دستیابی به مجسمه و غار بین ۱ الی ۲ ساعت زمان نیاز است.
مجسمه باعظمت شاهپور اول ساسانی (دومین پادشاه سلسله ساسانیان) سال‌های طولانی و احتمالاً براثر عوامل طبیعیا روی زمین افتاده بود که در قسمت‌هایی از جمله پاها، دست، صورت و سینه دچار شکستگی‌های کلی و جزئی شده است. 
مرحوم علی سامی از باستان‌شناسان نامی و از اولین شخصیت‌های علمی بوده که با نامه‌نگاری‌های مستمر خود در برپایی مجسمه شاپور اول ساسانی نقش مهمی را ایفا کرده است. او در کتاب خود به نام تمدن ساسانی آورده است: «جاده مسیر دسترسی به غار تا سال ۱۳۳۰ وجود نداشته و در پاییز و زمستان همان سال توسط افراد لشکر فارس و تیپ کازرون تسطیح و در سال ۱۳۳۶ مجدداً اصلاح و تکمیل شد و پلکانی برای آنجا احداث شد.»
این استاد باستان‌شناسی دانشکده ادبیات شیراز و سرپرست وقت اداره باستان‌شناسی فارس و کاوش‌های علمی تخت جمشید و پاسارگاد می‌نویسد که در پاییز ۱۳۳۰ با زحمت بسیار از مجسمه بازدید و بعدازآن که مجسمه را با حالات بدی که بر روی زمین افتاده و خاک و خاشاک دور سر و صورت او را پوشانده بود مشاهده می‌کند، می‌نویسد: «در بازگشت و در پای غار در چادر یکی از خوانین قشقایی، نامه‌ای به اداره‌کل باستان‌شناسی و وزارت فرهنگ برای تنظیف غار، هموار ساختن راه‌ها و برپاداشتن مجسمه تهیه و ارسال کردم.»
با پی‌گیری‌های این شخصیت برتر علم باستان‌شناسی ایران سرانجام با دستور حکومت وقت، سپاه پنجم فارس کار برپایی مجسمه را از شهریور ۱۳۳۶ آغاز و پس از پنج ماه در بهمن‌ماه همان سال به پایان رساند و مجسمه به پا داشته شد. که در سال ۱۳۳۷ پرده‌برداری از آن انجام شد. 
به‌منظور دست‌یابی آسان‌تر و در نزدیکی‌های غار، ۲۳۰پله سنگی با نرده‌های آهنی اطراف آن و در همان سال احداث شد، البته این مجسمه عظیم‌الجثه در برپایی مجدد دارای نقص فنی بوده و پای مجسمه در جای اصلی خود قرار نگرفته است که دلیل آن نیز محیط محدود غار به دلیل برپاداشتن جرثقیل، سایر عملیات فنی و تنه بسیار سنگین مجسمه است. دهانه غاری که مجسمه شاپور اول ساسانی در آن قرارگرفته در حدود ۳۰متر پهنا و ۱۶متر بلندی دارد. 
از مورخانی که وصف مجسمه را در متون خود آورده‌اند می‌توان به مقدسی (قرن چهارم هجری) حمدالله مستوفی (قرن هشتم هجری) و فرصت‌الدوله شیرازی (قرن چهاردهم هجری) اشاره کرد.
 بر اساس نحوه تشکیل ستون‌های مخروطی شکل در غارها این احتمال وجود دارد که مجسمه شاهپور ساسانی در ابتدا از تشکیل رسوبات آهکی که از غار آویزان بوده (استلاکتیت) یا به‌صورت مخروطی شکل که در کف غار (استلاگمیت) به وجود آمده، ایجاد شده و حجار، به‌صورت وزین، مجسمه شاهپور ساسانی را نقش کرده است، این مجسمه در تاریخ ۱۵دی‌ماه ۱۳۱۰ به شماره ۱۵۹ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.