آمار تکان دهنده از اسراف مواد غذایی در ایران

همدلی|  « ۶۵ تا ۷۰ درصد پسماندهای شهر تهران شامل ترکیبات آلی، پسماندهای تر و دورریزهای غذایی می‌شوند.» این آمار عجیب را دیروز رئیس اداره ارزیابی محیط زیست و بررسی آلودگی هوا و تغییر اقلیم اداره کل محیط زیست استان تهران، از وضعیت پسماند غذایی شهر تهران اعلام کرد.
فاطمه اکبرپور آمار هولناک دیگری از دوریز مواد غذایی در ایران اعلام کرد، به گفته وی  ایران یک‌سوم اتحادیه اروپا دورریز غذایی دارد. اتحادیه اروپا شامل ۲۷ کشور است، یعنی ایران به‌تنهایی به اندازه یک سوم این ۲۷ کشور دورریز و پسماند غذایی دارد.
آن گونه اکبری گفته است، اسم این پسماندها غذایی است اما در صنف‌های مختلف مانند رستوران‌ها، سبزی فروشی‌ها، میوه فروشی‌ها و ... نیز تولید می‌شوند و تنها متعلق به پسماندهای خانگی نیستند.
این اولین بار نیست که موضوع دورریز مواد غذایی در ایران مطرح می‌شود. ایرانی‌ها برخلاف توصیه‌های اخلاقی و دینی، مردمانی اسراف‌کار به ویژه در حوزه غذا و مواد غذایی هستند.
پیش‌تر، محسن طباطبایی مزدآبادی، دبیرکل وقت انجمن علمی اقتصاد شهری ایران به «شهروند» گفته بود سالانه ۱۰۰‌میلیون تن محصولات کشاورزی مصرفی در ایران تولید می‌شود که از این رقم ۳۵‌میلیون تن در قالب غذا دور ریخته می‌شود. این آمار به این معناست که ایرانی‌ها یک‌سوم غذایی را که تولید می‌کنند، به سطل زباله می‌ریزند.
به گفته او از این ۳۵‌میلیون تن غذای دورریز ۳۰‌درصد مربوط به گندم و نان است، ۲۵‌درصد آن مربوط به میوه و سبزی است،‌۱۰‌درصد مربوط به برنج و ۱۵‌درصد آن مربوط به روغن است. جالب است بدانید که انجمن علمی اقتصاد شهری ایران ارزش این میزان غذا را نزدیک به ٣٨‌هزار‌میلیارد تومان تخمین زده است. 
آمار فائو نیز نشان می‌دهد ایران با آن‌که تنها یک‌درصد جمعیت جهان را در خود جای داده است اما میزان هدررفت غذایی‌اش به اندازه دو و هفت‌دهم‌درصد کل جهان است. براساس این گزارش هدررفت ٣٥  ميليون تنی غذا در ایران معادل غذاي ١٨ ميليون نفر است.
اسراف و دورریز مواد غذایی در ایران در حالی رخ می‌دهد که بیش از ده میلیون ایرانی در دهک‌های اول و دوم هستند و درآمدشان کفاف تغذیه مناسب را نمی‌دهد و فشار قیمت‌ها به آنان نسبت به دهک‌های دیگر بیشتر است.
 ضایعات محصولات کشاورزی در کشور
محصولات کشاورزی یکی از منابع مهم تولید غذاست، اسراف و دورریز محصولات کشاورزی نیز یکی از چالش‌های این حوزه است.در کشور ما بر اساس آمار منتشر شده، سالیانه در حدود ۱۲۷ میلیون تن انواع مختلف محصولات کشاورزی تولید می‌گردد.
همچنین از این میزان تولید محصولات کشاورزی در حدود ۳۵ الی ۴۰ در صد در مراحل مختلفی نظیر برداشت، حمل، انبارداری و مصرف نابود و دورریزمی‌گردد که تقریباً معادل ۵۲ میلیون تُن از محصولات تولیدی می‌باشد. براساس برآوردها، میزان تلفات تنها محصولات کشاورزی می‌تواند تامین کننده غذای سالیانه در حدود ۱۵ میلیون نفر را پوشش دهد.
دورریز محصولات کشاورزی به معنای هدررفت «آب» نیز است. بر اساس گزارش سازمان خواروبار جهانی (فائو) و تحقیقات داخلی به‌عمل آمده در کشور ما، آبی معادل ۱۱ میلیارد متر مکعب در سال از طریق ضایعات محصولات کشاورزی تلف می‌شود.
اتاق بازرگانی هم دو سال پیش در گزارشی اعلام کرد که ضایعات غذا در ایران ٩,٣‌میلیارد مترمکعب آب مصرف می‌کند که این رقم تقریبا معادل آب مصرفی ایران در بخش خانگی و صنعت است.
آب تلف شده ناشی از ضایعات و دور ریز محصولات کشاورزی در کشور معادل 20درصد از حجم تقریبی تمام سدهای کشور می‌باشد.همچنین این حجم آب معادل حجم آب شرب مورد نیاز کل جمعیت ۸۵ میلیونی کشور در سال است.
 دورریز مواد غذایی یک معضل جهانی است
دورریز مواد غذایی فقط مختص به ایران نیست، آن گونه که بررسی‌ها نشان می‌دهد این موضوع یک معضل جهانی است و آمریکا با دوریز نزدیک به50 درصد مواد غذایی، در صدر آن قرار دارد، با این وجود در سال‌های اخیر بسیاری از کشورها با  دورریز مواد غذایی مقابله کرده‌اند و توانسته‎اند تا حدودی فرهنگ صرفه‎جویی و استفاده بهینه از مواد خوراکی را در کشورشان رواج دهند.
 به‌عنوان مثال کشور آلمان برای جلوگیری از اسراف، مقررات و قوانین سختگیرانه‏ای را وضع کرده است، به‌طوری که در رستوران‎ها مأمورانی وجود دارند و در صورتی که افراد غذای خود را اسراف کنند، از طریق کد ملی آنها را جریمه می‎کنند. همچنین در مدارس این کشور آموزش رسمی برای جلوگیری از اسراف صورت می‎گیرد و کودکان در صورت مشاهده اسراف در خانواده به آنها تذکر می‎دهند.
در کشورهای دیگری ازقبیل کره جنوبی رستوران‎ها میانگین دقیق غذای مشتریان را محاسبه و براساس میزان غذا قیمت‎گذاری کرده‎اند. بر همین اساس هم مشتریان ظرف غذای مناسب خود را انتخاب می‎کنند. چینی‎ها نیز در رستوران‌های کشورشان نیم‎پرس‎هایی را برای مشتریان خود قرار داده‎‌اند تا اگر مشتری تمایل به خوردن غذای کمتر از یک پرس داشته باشد، بتواند از این گزینه استفاده کند.
گفتنی است بررسی گزارش‌های ارگان‌های مختلف در سطح جهان ناشی از آن است که در کل حدودا ۱۴ درصد از مواد غذائی در جهان به ضایعات مبدل می‌گردد. فائو نیز در گزارشی اعلام کرده است که ارزش هدررفت روزانه غذا در جهان ٤٠٠‌میلیارد دلار است. بدیهی است این حجم از هدررفت مواد غذایی فشار زیادی به محیط ‎زیست و منابع آبی کشورها وارد می‎کند.
 دورریز غذا تبدیل به ارزشی اجتماعی شده 
بسیاری دورریز غذا و اسراف مواد غذایی در بین ایرانیان را به فرهگ غلط اجتماعی در ایران گره می‌زنند و می‌گویند دورریز غذا در ایران تبدیل به ارزشی اجتماعی شده است. به نحوی که برخی برای اثبات دست‌ودل‌بازی و همچنین مرفه بودن خود بر روی نحوه پذیرایی تمرکز می‌کنند. در مهمانی‌ها چند مدل غذا سرو می‌کنند، در رستوران‌ها غذاهای اضافه سفارش می‌دهند، بیش از نیاز مصرفی خود میوه‌جات یا سبزی‌ می‌خرند و در آخر اضافه همه اینها را در سطل زباله می‌اندازند. 
کارشناسان این حوزه می‌گویند برای مقابله با اسراف و دورریز مواد غذایی باید با فرهنگ‌سازی، اطلاع‌رسانی و اجرای برنامه‌های آموزشی و ترویجی، آگاهی مردم را در زمینه صرفه‌جوئی در منابع آب و غذا بالا برد. به ویژه این‌که صرفه‌جویی یک توصیه دینی است و در دین اسلام بارها به آن سفارش شده است. آیات ۲۶ و ۲۷ سوره اسراء به صراحت اسراف را منکری معرفی کرده که نتیجه‌اش برادری با شیطان است.