حفره‌های حمایت از تولید

همدلی| فاطمه آقایی‌فرد: وزارت صنعت، معدن و تجارت لیست دیگری از ممنوعیت واردات کالا را منتشر کرد تا بازار قاچاق همچنان داغ بماند. در حالی به گفته بسیاری از کارشناسان اقتصادی، هر گونه ممنوعیت واردات کالا زمینه را برای افزایش کالاهای تقلبی و قاچاق هموار می‌کند که سخنگوی وزارت صمت به تازگی از بالا رفتن کدهای تعرفه کالاهای ممنوعه خبر داده است. امید قالبیاف، با اشاره به اینکه تعداد کدهای تعرفه کالاهای ممنوعه وارداتی از ۱۳۹۹ کد در سال ۱۳۹۷ به ۱۵۵۰ کد در سال جاری رسیده، به ایسنا گفت: « ۶۰۰ ردیف تعرفه نیز در حال حاضر در گروه ۲۷، مشمول ممنوعیت موقت هستند و برخی کد تعرفه‌های دارای اقلام مشترک با اقلام دارای مشابه تولید داخل نیز مشمول بررسی ثانویه و سختگیرانه در زمان ثبت سفارش قرار گرفته است». به نظر می‌رسد در روزهای آینده بازار با کالاهای تقلبی و قاچاق بیشتری درگیر خواهد بود؛ تصمیمی که دود آن در نهایت به چشم مصرف‌کننده وارد می‌شود. تجربه افزایش کالاهای قاچاق در بازار در پی محدودیت‌های وارداتی بارها ثابت شده؛ مصداق این اتفاق به تازگی در زمینه ممنوعیت ورود کالاهای کره‌ای به کشور مشاهده شد. حدود یک‌سال پیش بود که خبرها حکایت از ممنوعیت واردات کالاهای کره‌ای به کشور حکایت کرد؛ سال 1397 بود که جمعی از تولیدکنندگان در پی تحریم‌هایی که در زمان دونالد ترامپ بر کشور تحمیل شده بود خواستار ممنوعیت واردات کالاهای کره‌ای به کشور شدند. البته ناگفته نماند که از سال ۹۷ کره‌ای‌ها به دلیل تحریم‌هایی که در زمان ترامپ انجام شد دیگر محصولات خود را به ایران صادر نکردند و در عین حال نمایندگی‌های دو شرکت مشهور کره‌ای -ال. جی و سامسونگ- در ایران نیز به جی‌پلاس و سام‌الکتریک تغییر نام دادند. خلاصه اینکه نتیجه این سیاست، اتفاقات خوبی را رقم نزد. آن‌روزها گزارش‌های بسیاری در زمینه تاثیر این سیاست بر وضعیت بازار مطرح شد که همگی نشان از شکست این ممنوعیت داشت؛ در همان‌روزها بود که یک فروشنده اسنوا درباره تاثیر ممنوعیت واردات کالای کره‌ای بر بازار به یکی از رسانه‌ها گفته بود: «باید فضای رقابتی وجود داشته باشد تا تولید کننده داخلی بتواند با حضور محصولات خارجی، کیفیت خود را بالا ببرد. اگر محصولات خارجی وارد نشود یعنی به انتخاب مردم توهین کردیم. در همین شرکت اسنوا، هیچ کدام از قطعات و تولیدات لوازم خانگی ایرانی نیستند. همه قطعات محصول چین است، در کارخانه‌های چینی ساخته می‌شوند و بعد با یک‌سری مونتاژ‌های جرئی در پیچ و مهره ساخت ایران به بازار عرضه می‌شوند». فروشنده دیگری در پی این تصمیم هم گفته بود: «همین الان هم محصولات داخلی قیمت بسیار زیادی نسبت به برخی محصولات خارجی دارند. یخچال‌های اسنوا از ۳۰ میلیون شروع تا ۷۰ میلیون تومان تمام می‌شود. اما در کیفیت اصلا قابل مقایسه با اجناس محصولات کره‌ای نیستند. محصولات کره‌ای به خاطر تحریم‌ها حدود ۲ ساله جنس به بازار ایران وارد نمی‌کنند، اما همین محصولاتی هم که باقی ماندن مشتریای خودش را دارد. با این حکمی هم که آمده، قیمت اجناس مطمئنا بالا میره و اینجاست که هیچ فکری درباره قدرت خرید مردم و فروشنده نمی‌شه. مردم الان قدرت خرید گوشت، مرغ و برنج ندارند بعد بیان ۵۰، ۶۰ میلیون پول یخچال بدن؟. همین چند وقت پیش یک خانواده برای خرید لوازم جهیزیه اومده بودند اینجا دیدند محصولات اینقدر گرونه اصلا پشیمون شدند. باید  گفت اول به فکر جیب مردم باشید ببینید این کاری که انجام می‌شه برای مردم سودی داره یا خیر». گزارش‎‌هایی با محتوای این تجربه بسیار است که همگی نشان از بالا رفتن کالای قاچاق در پی محدودیت‌های وارداتی و افزایش قیمت کالاهای داخلی دارد. این در حالی است که به باور سکان‌داران اقتصادی ممنوعیت واردات می‌تواند راه را برای حمایت از تولید داخلی هموار کند؛ تجربه‌ای که بارها شکست خورده و به نظر می‌رسد این‌بار هم به نتایج قبلی ختم شود. با این همه اما سخنگوی وزارت صمت با اشاره به اقدامات انجام شده برای حمایت از تولید داخل که ممنوعیت واردات کالاهای غیر ضرور و لوکس یکی از آن‌ها است، اظهار کرد: «در این راستا و با توجه به شرایط کشور، از سال ۱۳۹۷ بر اساس تصمیم شورای عالی هماهنگی اقتصادی کشور، ورود اقلام غیرضرور و لوکس شامل ۱۳۳۹ قلم کد تعرفه ممنوع شد. با بررسی‌های بعدی و لزوم به‌روزرسانی فهرست یاد شده و افزودن اقلام دارای تولید داخل، تعداد کالاهای مشمول ممنوعیت واردات در پایان سال ۱۳۹۷ به ۱۳۹۲ ردیف تعرفه رسید». 
سخنگوی صمت با بیان اینکه فهرست کالاهای مشمول با توجه به داخلی سازی محصول و سایر متغیرها و همچنین شکسته شدن سرفصل‌ها به کد تعرفه‌های دقیق‌تر، هر سال بازنگری می‌شود گفت: «در پایان سال ۱۳۹۸ تعداد کالاهای مشمول منع وارادت به ۱۵۱۹ ردیف تعرفه، در سال ۱۳۹۹ به ۱۵۳۹ ردیف، در سال ۱۴۰۰ به ۱۵۳۷ ردیف و در سال جاری نیز به ۱۵۵۰ ردیف تعرفه رسید». 
وی با اشاره به اینکه از جمله اقلام ممنوعه گروه چهارم کالایی، شامل پوشاک، لوازم خانگی، محصولات کشاورزی دارای تولید داخل و لوکس و اقلام مصرفی غیرضرور مانند آلات موسیقی است، تصریح کرد: «علاوه بر این ممنوعیت‌های دائم، تعداد ۶۰۰ ردیف تعرفه نیز در حال حاضر مشمول ممنوعیت موقت شده که فهرست این اقلام با توجه به درخواست بازرگانان، نیاز کشور و نظر تخصصی نهادهای مسئول، قابل بسط و یا تحدید است». 
به گفته این مقام مسئول از سال ۱۳۹۷ تاکنون ممنوعیت واردات برای این تعرفه‌ها، طبق ضوابط در فرآیندها و سامانه‌های تجارت خارجی شامل سامانه جامع تجارت، سامانه‌های بانک مرکزی و سامانه های گمرکی اعمال شده است.  
سخنگوی وزارت صمت تاکید کرد که در کنار این ممنوعیت‌ها، برای اطمینان از استفاده حداکثری ظرفیت‌های تولید داخلی، برخی کد تعرفه‌های دارای اقلام مشترک با اقلام دارای مشابه تولید داخل نیز مشمول بررسی ثانویه و سختگیرانه در زمان ثبت سفارش قرار گرفته است. ناگفته نماند که از سال ۱۳۹۷، با افزایش نرخ ارز، واردات طیف وسیعی از کالاها ممنوع اعلام شد.
 چه کالاهایی با ممنوعیت واردات همراه هستند 
گفتنی است دو گروه کالایی ۴ و ۲۷ که مشمول ممنوعیت واردات هستند، در این لیست اعلام شدند. در گروه کالایی چهار، ۱۵۵۰ قلم کالا مشمول ممنوعیت واردات شده‌اند. این گروه، کالاهای لوکس یا دارای تولید مشابه ساخت داخل را شامل می‌شود که بر اساس مصوبه سران قوا در سال ۱۳۹۷ و اختیاری که به وزیر صمت برای افزایش تعداد این کالاها داده شد، ورود آن‌ها به کشور ممنوع شده است. گروه ۲۷ نیز مجموعه کالاهایی است که به تشخیص وزارت صنعت، معدن و تجارت در فهرست کالاهای ممنوع برای واردات قرار گرفته‌اند و ۶۰۰ قلم کالا را شامل می‌شود. این کالاها با مجوز دفاتر تخصصی وزارت صمت مجوز واردات دریافت می‌کنند. آنطور که گزارش‌ها نشان می‌دهد برخی صیفی جات و محصولات کشاورزی، انواع چای، غذا برای سگ و گربه، انواع صابون، کف پوش و پادری، انواع زیورآلات چرمی، صنایع دستی، لباس‌های زنانه و دخترانه، مردانه و پسرانه، پتو و زیرانداز سفری، عصا، شلاق و تازیانه، قوطی کمپوت و کنسرو، قاب عکس، ماشین لباسشویی، چرخ دوزندگی، شیرآلات بهداشتی، آمبولانس و انواع عروسک از جمله کالاهای گروه ۴ هستند.
از جمله کالاهای گروه ۲۷ نیز می‌توان به انواع ماهی‌های خوراکی، پرندگان زینتی، سگ و گربه معمولی، صدف‌ها، سوپ و آبگوشت و فرآورده‌های مربوط به آنها، مواد پاک کننده دندان، تابوت، نخ ابریشم، آبگرم کن‌های خورشیدی، روده و شکمبه حیوانات اشاره کرد.