مخاطب بی‌صدا می‌ریزد!

همدلی|  ستاره قاسمی - قرار بود طولانی‌ترین سریال تاریخ تلویزیون ایران باشد. سال 1399 گفته شد «برف بی‌صدا می‌بارد» در 250 قسمت به نگارش درآمده و در دو فصل 100 و 150 قسمتی تولید و پخش می‌شود، اما فصل نخست، در روزهای پایانی سال 1400 به طور ناگهانی در قسمت شصت‌وهشتم متوقف شد. بعد از ماه رمضان هم 32 قسمت دیگر به عنوان فصل دوم روی آنتن رفت. صحبت از تولید و پخش فصل سومی 100 قسمتی نیز مطرح شد، اما نه فصل اول و نه فصل دوم، پایان مشخصی نداشتند و نه خبری از فیلمبرداری فصل سوم است.
هرچند قرار نیست سرنوشت نهایی شخصیت‌ها در انتهای هر فصل برای مخاطبان به نمایش دربیاید، ولی حداقل باید جمع‌بندی قابل قبولی انجام شود. به طور مثال سریال‌هایی مانند «فرار از زندان»، «بریکینگ بد» (افسارگسیخته) و «بازی تاج و تخت» که جزو بهترین سریال‌های دو دهه اخیر جهان محسوب می‌شوند، با وجود خط داستانی پیوسته و زنجیر نامرئی بین فصول، در هر فصل فضا و داستانی متفاوت را به تصویر می‌کشیدند، اما «برف بی‌صدا می‌بارد» بعد از شروع امیدوارکننده، در ادامه نه حرفی برای گفتن داشت و نه تکلیف خود را با مخاطب مشخص کرد.دیگر بینندگان می‌دانستند اگر از آسمان سنگ هم ببارد، «سیمین» باور نمی‌کند «حبیب» انسانی کینه‌توز و بدذات است و تلاش‌های «احمد» و «نسرین» هم نتیجه‌ای نخواهد داشت. داستان‌های فرعی مانند عاشقی‌های «سهیلا» و اسارت و آزادی «سعید» نیز معلوم نبود قرار است چه کمکی به پیشبرد قصه کند، در حالی که در سریال‌های تحسین‌برانگیزی مانند «بریکینگ بد» یا «بازی تاج و تخت»، شخصیت‌های فرعی، شاید 30 یا 40 قسمت بعد، مخاطب را متوجه دلیل حضور خود و تأثیر گاهی سرنوشت‌ساز بر کلیت سریال می‌کردند.
 پایان‌های باز!
هنوز هم رکورد طولانی‌ترین مجموعه تلویزیونی ایرانی در دست «نقطه‌چین» ساخته مهران مدیری با 135 قسمت است. سال 1394 هم سریال «کیمیا» در 110 قسمت پخش شد. مرحوم مسعود بهبهانی‌نیا، نویسنده «کیمیا» بار دیگر دست به قلم شد و پیش از مرگ، «برف بی‌صدا می‌بارد» را نوشت تا رکوردها را جابه‌جا کند. هرچند این اثر در برهوت سریال‌های جذاب تلویزیونی، عنوان پربیننده‌ترین مجموعه را در زمان پخش تصاحب کرد، ولی در ادامه اسیر تکرار و سکانس‌های پرشمار اضافی شد و البته سرنوشت فصل بعدی‌اش نیز نامعلوم باقی ماند. به نظر می‌رسد «پایان باز» با معنایی دیگر از سینما به تلویزیون سرایت کرده و نه سازندگان و نه مدیران رسانه ملی، خود را موظف به ارائه توضیح برای بینندگان می‌بینند؛ مخاطبانی که در طول ماه‌ها با شخصیت‌ها همذات‌پنداری می‌کنند و دوست دارند بدانند سرنوشت آنها چه می‌شود.
 احترام به نظر مخاطبان
100 یا 200 قسمت؛ هرچند عددی بزرگ برای سریال‌سازی در ایران محسوب می‌شود، ولی در مقابل مجموعه‌های خارجی به هیچ عنوان دیده نخواهد شد. سریال‌هایی مانند «Casualty» بیش از هزار و 250 قسمت و «خیابان سسمی» فراتر از 4 هزار و 500 قسمت پخش شده‌اند! حتی سریال محبوبی مانند «فراطبیعی» یا همان «سوپرنچرال» در 327 قسمت توزیع شد و بعد از 15 فصل به پایان رسید، اما نکته مهم توجه سازندگان به نظرات مخاطبان برای ساخت فصل جدید بود.
تلویزیون‌های بزرگ دنیا مانند «نتفلیکس»، «اچ‌بی‌او»، «آمازون» و «اِی‌بی‌سی» در سیستمی کاملاً شفاف، آمار بینندگان تولیدات خود را منتشر کرده و بر اساس تعداد مخاطبان برای ادامه یا توقف سریال‌ها تصمیم می‌گیرند. یکی از مشهورترین سریال‌های تاریخ که با وجود جذب طرفداران پر و پا قرص بعد از فصل اول ادامه پیدا نکرد، «فلش فوروارد» بود. این مجموعه با داستانی جذاب و متفاوت هم نظر مخاطبان و هم منتقدان را جلب کرد، ولی آمار بینندگان در حدی نبود که «اِی‌بی‌سی» را مجاب به ساخت فصل‌های بعدی کند.
تنها نمونه داخلی که با تصمیمی مشابه در فصل نخست به پایان رسید، «صفر بیست و یک» به کارگردانی مشترک جواد رضویان و سیامک انصاری بود. این سریال با نام ابتدایی «نیوجرسی» قرار بود در چهار فصل ساخته شود، ولی این دو چهره موفق و محبوب طنز ضعیف ظاهر شدند، به همین دلیل تلویزیون ترجیح داد از ساخت و پخش سه فصل بعدی صرف‌نظر کرده و روی ساخت فصل دوم «نجلا» سرمایه‌گذاری کند.
 از آرشیو «بت‌گرل» تا تغییر چهره «سونیک»
تابستان سال جاری اعلام شد آمار بازدید مجموع بخش اول و دوم فصل چهارم سریال انگلیسی‌زبان «چیزهای عجیب» (Stranger Things) از یک میلیارد ساعت در ۴ هفته ابتدایی انتشار عبور کرده؛ آماری خیره‌کننده که این سریال را به دومین مجموعه پربازدید تاریخ «نتفلیکس» تبدیل کرد. شرکت و سازندگان سریال برای ساخت فصل پنجم نیز برنامه‌ریزی کرده‌اند و اطلاعاتی را هم به تناوب منتشر می‌کنند تا مخاطبان به طور کامل در جریان امور قرار بگیرند.
همچنین کمپانی «برادران وارنر» تولید فیلم «بت‌گرل» را با وجود اتمام و صرف 100 میلیون دلار بودجه، آرشیو کرد، چرا که به این نتیجه رسید فیلم جذابی از آب درنیامده و بهتر است اکران نشود. پیش‌تر نیز کمپانی «پارامونت» وقتی واکنش‌های منفی گسترده را نسبت به «تریلر» (پیش‌پرده) فیلم «سونیک خارپشت» دید، پخش فیلم را به تعویق انداخت و طراحی شخصیت «سونیک» را مجدداً انجام داد؛ اتفاقی مؤثر و مفید برگرفته از احترام به مخاطب که این فیلم را با 320 میلیون دلار فروش به پرفروش‌ترین فیلم اقتباسی از بازی‌های ویدیویی تبدیل کرد.
انتشار هفتگی آمار بینندگان توسط کمپانی‌هایی مثل «نتفلیکس» هم شرکت، هم سازندگان و هم مخاطبان را متوجه اقبال عمومی و موفقیت یا ناکامی سریال‌ها کرده و در نتیجه تلاش‌ها برای افزایش کیفیت یا سرمایه‌گذاری روی مجموعه‌های دیگر متمرکز می‌شود؛ حلقه‌ای گمشده در رسانه‌های ایران به‌ویژه صدا و سیما.
ساخت فصل سوم «برف بی‌صدا می‌بارد» نیز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد؛ اتفاقی که البته بعید است حاصل از احترام به نظر مخاطب باشد و به احتمال زیاد از ناهماهنگی یا اختلافات میان سازندگان و مدیران سازمان صدا و سیما ناشی می‌شود.
پوریا آذربایجانی کارگردان «برف بی‌صدا می‌بارد» 15 روز پیش اعلام کرد تهیه‌کننده باید درباره اتمام یا ادامه سریال جواب بدهد. جالب‌تر اینکه او در ادامه مدعی شد تهیه‌کننده هم نمی‌تواند پاسخ دقیقی به ماجرا بدهد، چون سرنوشت این مجموعه تلویزیونی به اتفاقاتی برمی گردد که در تلویزیون وجود دارد، اما فعلا خبری از فیلمبرداری بخش جدید نیست.
طبق اعلام رسمی مرکز تحقیقات صداوسیما در نیمه مردادماه سال جاری، «برف بی‌صدا می‌بارد» با تنها 36 درصد مخاطب، پربیننده‌ترین سریال تلویزیون لقب گرفت، در حالی که چنین آماری، شکستی بزرگ برای کمپانی‌های سریال‌سازی در جهان محسوب می‌شود و نه‌تنها مجوز ساخت 100 قسمت دیگر صادر نخواهد شد، بلکه سریال مذکور برای همیشه به آرشیو می‌رود!