ظهور و افول محمدتقی‌خان پسیان

پس از سقوط کابینه وثوق‌الدوله و روی کار آمدن مشیرالدوله ریاست ژاندارمری خراسان به پسیان پیشنهاد شد. در همین حین قوامالسلطنه در خراسان حکومتی استبدادی تشکیل داده بود و بسیاری از آزادیخواهان، دگراندیشان و روزنامه‌نگاران را بازداشت کرده یا فراری داده بود. با قدرت گرفتن فردی مشروطه خواه مانند محمدتقیخان پسیان در خراسان، آزادیخواهان آن سرزمین نیرویی تازه گرفتند. با روی کار آمدن رضا شاه فرمان دستگیری قوام‌السلطنه و چند تن دیگر از بزرگان کشور در 13نوروز 1300 صادر شد. کلنل پسیان هم در خراسان اعلام حکومت نظامی نمود و رسما اداره این شهر را بر عهده گرفت. پسیان خدمات بسیار ارزندهای به خراسان نمود که بخشی از آن شامل این موارد بود: بهبود وضعیت نابهسامان اقتصادی و سیاسی خراسان، گرفتن مالیات از سرمایهداران و زمین‌داران بزرگ خراسان، جمعآوری سلاح‌های غیرمجاز در شهر، تشکیل کمیته عدالت برای رسیدگی به شکایات مردم، تشکیل کمیته مبارزه با مواد مخدر در خراسان، ایجاد انبار گندم مدرن (سیلو)، ایجاد سه مدرسه دولتی، تاسیس بانک، تشویق صادرات ایران، ایجاد تفریح‌گاههای سالم موسیقی و فرهنگی و دهها خدمات عمرانی و فرهنگی دیگر. در 4خرداد 1300 شمسی کابینه سیاه سقوط کرد و به دنبال آن بسیاری از زندانیان و محبوسین مشهد آزاد شدند. 10روز بعد کابینه قوامالسلطنه با همکاری سید ضیا و همراهی انگلستان تشکیل شد. قوام برای انتقام از پسیان، میرزا نجدالسلطنه که زندانی کلنل پسیان بود را به عنوان کفیل استانداری خراسان برگزید. نجدالسلطنه به اعمال گزارشات نادرست به تهران و برخوردهای انفعالی دست زد و تهران را بر ضد کلنل پسیان تحریک نمود. پسیان پس از آگاهی از این امر در اقدامی ناباورانه دستور به جلب ماموران ماموران عازم شده از سوی تهران به خراسان را داد. این حرکت محمدتقیخان سبب شد تا موج اتهامات بر ضد او بیشتر شود و او را تجزیه‌طلب و خودمختار معرفی کنند. به همین روی عرصه بر پسیان تنگ شد. پس از تجزیه‌طلب نامیدن پسیان طوایف مختلف هزاره، تیموری، کارریزی، کردهای شمال خراسان و . . . بر ضد محمدتقی‌خان پسیان دست به یک اتحاد قومی زدند و سپس ژاندارمری قوچان را خلع سلاح کردند. کلنل با سپاهی کوچک راهی نبرد با این طوایف شد و پس از درگیری‌های بسیار توسط این طوایف کشته شد و سرش را از تن جدا کردند و به قوچان بردند. روز 16مهر ماه 1300 شمسی با حضور گسترده مردم پیکر کلنل با اجرای تشریفات نظامی درکنار آرامگاه نادرشاه بزرگ به خاک سپرده شد. پس از مدتی در یک اقدام کینهتوزانه قوامالسلطنه دستور به جابهجایی پیکر پسیان از باغ نادرشاه را صادر کرد. پس از سال‌ها با روی کار آمدن دکتر مصدق و درخواست های مردمی دوباره پیکر پسیان به کنار آرامگاه نادر انتقال یافت.