افزایش تمایل برای مسافرکشی

همدلی| زندگی در شهرها الزامات و البته مرارت‌هایی برای بسیاری از شهروندان به همراه دارد. در این میان زندگی در شهرها و کلان‌شهرها برای طبقه متوسط رو به پایین با ده‌ها و بلکه با صدها رنج و مشقت و دشواری همراه است. وقتی شما در لیست کارگرآن‌یک کارخانه تعطیل شده قرار می‌گیرید و هیچ کاری ندارید، هیچ پشتوانه مالی ندارید، هیچ ضامنی ندارید یا برای راه‌اندازی یک کسب‌وکار کوچک ماه‌ها در پیچ‌وخم ادارات معطل می‌شوید، یک پراید دست‌دوم یا یک موتور می‌خرید و مسافرکشی می‌کنید؛ شرایطی که هم‌اکنون شاهد آن هستیم و به گواه آمارها در یک سال اخیر تشدید شده است. گزارش‌ها از سیر صعودی تمایل برای مشاغل خدماتی ازجمله اسنپ، مسافرکشی و پیک موتوری حکایت دارد.در سال‌های اخیر بخش عمده اشتغال کشور به سمت خدمات سوق پیداکرده است به‌نحوی‌که برابر آمارها بیش از ۵۰درصد اشتغال کشور متعلق به بخش خدمات بوده و این امر به گسترش مشاغل خدماتی انجامیده است.
کارشناسان و فعالان حوزه کار، پایین بودن هزینه سرمایه‌گذاری و نبود بروکراسی‌های زائد و محدودیت‌های ایجاد مشاغل در بخش‌های تولیدی و صنعتی را ازجمله علل گسترش روزافزون مشاغل خدماتی می‌دانند، بااین‌وجود بر ناپایداری مشاغل خدماتی در بحران‌های اقتصادی و برخی شرایط پیش‌بینی‌نشده نظیر آنچه در دوران شیوع کرونا رخ داد، تأکید دارند.
فراهم نبودن زیرساخت‌های شغلی دائم
ناصر چمنی، کارشناس حوزه کار معتقد است: دلیل گسترش مشاغل خدماتی فراهم نبودن زیرساخت‌های شغلی دائم در کشور است که باعث شده افراد به‌جای کارهای تولیدی، به مشاغل خدماتی روی بیاورند.
وی می‌گوید: اگر در طول سال‌های گذشته زیرساخت‌های ایجاد اشتغال پایدار در کشور فراهم و محدودیت‌های پیش روی بخش‌های تولید و صنعت برداشته می‌شد، امروز به‌جای افزایش مشاغل خدماتی، با گسترش بنگاه‌های تولیدی و رونق‌بخش‌های تولید و صنعت روبه‌رو بودیم.
این کارشناس حوزه کار یکی دیگر از علل رواج شغل‌های خدماتی را تقاضای جامعه عنوان کرده و می‌گوید: مشاغل خدماتی با نیاز روز جامعه در ارتباط‌اند و به دلیل افزایش تقاضا و نیاز مصرفی مردم در سال‌های اخیر گسترش یافته‌اند.
از نگاه وی، مشاغل خدماتی نیاز به تخصص بالایی ندارند و برای راه‌اندازی، سرمایه و هزینه بسیاری نمی‌خواهند و از بروکراسی‌های زائد و دست و پاگیر مشاغل تولیدی و صنعتی در آن‌ها خبری نیست لذا افراد ترجیح می‌دهند دنبال کسب‌وکارهای خدماتی بروند که به‌راحتی ایجاد می‌شوند و درصورتی‌که در مشاغل بخش کشاورزی و صنعت افراد نیازمند حمایت‌های دولتی و بانکی درباره عوارض و مالیات و پرداخت تسهیلات هستند.
 تداوم رشد تقاضا برای مشاغل خدماتی
یک پژوهش نشان می‌دهد در بازه زمانی بهار سال ۱۴۰۰ تا بهار سال جاری بیشترین جابه‌جایی شغلی از گروه صنعت به خدمات رخ‌داده‌ است. به‌عبارت‌دیگر ۱۳درصد از افراد شاغل در بخش صنعت به سمت خدمات رفته‌اند.
همچنین بر اساس گزارش مرکز آمار ایران از بررسی اشتغال در بخش‌های عمده فعالیت اقتصادی در بهار ۱۴۰۱، بخش خدمات با ۵۱.۲درصد بیشترین سهم اشتغال را به خود اختصاص داده که این امر نشانگر رشد ۲.۴درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل است. بخش‌های صنعت با ۳۲.۷درصد و کشاورزی با ۱۶درصد در مراتب بعدی سهم اشتغال را به خود اختصاص داده‌اند.
علیرغم آن که نمی‌توان ظرفیت‌های اشتغال در بخش خدمات و تأثیرگذاری آن بر اقتصاد کشور را نادیده گرفت اما این نکته را نیز نباید ازنظر دور داشت که در شرایط بحرانی و نامساعد اقتصادی، مشاغل بخش خدمات از ثبات و پایداری لازم برخوردار نیست و همین امر می‌تواند بسیاری از ظرفیت‌های اشتغال را دستخوش تغییر قرار دهد؛ ازاین‌رو لازم است تا در بخش‌های دیگر اقتصادی همچون کشاورزی، گردشگری، IT وICT که از پتانسیل و ظرفیت بالایی برخوردارند، سرمایه‌گذاری لازم به لحاظ توسعه اشتغال صورت گیرد و فرصت‌های شغلی این بخش‌ها شناسایی و به‌تناسب نیاز بازار کار در اختیار کارجویان و دانش‌آموختگان قرار داده شود.
 بحران در کمین صاحبان مشاغل خدماتی
هرچه قدر شرایط اقتصادی سخت و سخت‌تر می‌شود این تهیدستان‌اَند که روزگارشان سیاه‌تر از گذشته می‌شود. از سوی دیگر هرروزه به دلیل مهاجرت‌های گسترده‌ای که از سکونت‌گاه‌های روستایی به سمت سکونت‌گاه‌های شهری صورت می‌گیرد بر تعداد اقشار ضعیف افزوده می‌شود و این یعنی گسترده شدن دایره تهی‌دستی شهری در کشور. زندگی روزمره بخش عمده‌ای از این افراد با مشاغل خدماتی سپری می‌شود. هرچند نمی‌توان مشاغل خدماتی را در زمره مشاغل غیرقابل ارزشمند تلقی کرد اما به هر طریق مشکلات معیشتی بیش از هر گروه دیگر این افراد را با چالش روبه‌رو می‌کند. در شرایط بحران کرونا شاهد بودیم که بسیاری از افراد مشغول در مشاغل خدماتی با مشکلات زیادی ازجمله بدهکاری به دیگران و مؤسساتی چون بانک، ناتوانی در پرداخت اجاره‌بها، سوءتغذیه، افسردگی، اضطراب و ناتوانی در برطرف کردن مشکلات خود روبرو شدند.البته همان‌گونه که در ابتدای گزارش نیز به آن اشاره شد تغییر سبک زندگی ایرانیان نیز در مساله رشد مشاغل خدماتی بسیار مؤثر بوده است. به‌عنوان‌مثال در مشاغل مربوط به خدمات زیبایی و آرایشگری دیگر کمتر کسی است که از درآمدهای قابل‌توجه این افراد بی‌خبر باشد. کافی است تا کمر همت ببندید و با شرکت در چند جلسه آموزشی بار خود را یک‌شبه ببندید. به‌هرحال همه این مشکلات در معیشت افراد ریشه دارد و برای همین است که توصیه بسیاری از کارشناسان اقتصادی این است که تا اطلاع ثانوی ملاک همه تصمیمات حفظ اشتغال و توجه به معیشت جامعه باشد.