اعضای هیات علمی در صف مهاجرت

همدلی| ستاره لطفی- هر روز ابعاد جدیدی از مهاجرت سرمایه‌های انسانی به خارج از کشور بیرون می‌آید، درست در روزی که رسانه‌ها از مهاجرت دسته‌جمعی پزشکان گزارش دادند رئیس دانشگاه تربیت مدرس خبر داد که مهاجرت به هیات علمی دانشگاه‌ها نیز رسیده است و با پدیده مهاجرت اعضای هیات علمی مواجه هستیم.
فرهاد دانشجو روز گذشته در این زمینه به ایلنا گفت: «هر هفته تقریباً با یک درخواست اعضای هیات علمی روبه‌رو هستیم برای اینکه از ما مرخصی بدون حقوق بگیرند و برای یک سال از کشور بروند. از هر پنج یا شش‌نفری که درخواست می‌دهند، ۶۰ تا ۷۰درصدشان تازه به خارج می‌روند تا ببینند می‌توانند بمانند یا نه. البته ۳۰ تا ۴۰درصد افرادی که درخواست می‌دهند واقعاً برای انجام پروژه‌ از کشور می‌روند و بعد از پایان کار، به ایران برمی‌گردند».روز گذشته هم‌زمان با انتشار خبر مهاجرت اعضای هیات علمی، رسانه‌ها از مهاجرت گسترده جامعه پزشکی ایران سخن گفتند. دنیای اقتصاد نوشت: «ظرف یک‌سال گذشته ۱۶۰متخصص قلب مهاجرت کرده‌اند. در همین مدت ۳۰هزار کادر درمان از دانشکده‌های علوم پزشکی درخواست good standing داشته‌اند که مقصدشان عمان بوده است. همچنین ظرف چهار سال گذشته ۱۶هزار پزشک عمومی از کشور مهاجرت کرده‌اند.»
با این سرعتی که جامعه پزشکی به دنبال رفتن از کشور هستند، بحران کمبود پزشک در آینده‌ای نزدیک حتمی است. به گفته رئیس‌کل سازمان نظام پزشکی ایران، در سال ۱۴۰۰ بالغ بر چهار هزار و ۲۷پزشک درخواست صدور گواهی عدم سوء‌پیشینه برای مهاجرت کرده‌اند. همچنین آمار درخواست good standing (گواهی عدم سوءپیشینه) برای مهاجرت پزشکان متخصص و فوق ‌تخصص‌ رو به افزایش است. علی تاجرنیا، مشاور سابق رئیس سازمان نظام پزشکی کشور نیز اعلام کرده بود که تنها در ۱۰ماه منتهی به دی ۱۳۹۹ بیش از سه هزار پزشک از ایران مهاجرت کرده‌اند.
 از مهاجرت نخبگان به مهاجرت شرکت‌ها رسیده‌ایم!
فارغ‌التحصیلان رشته‌های پزشکی تنها گروه صف بسته برای مهاجرت از کشور نیستند. طبق آمار‌های رسمی، تعداد دانشجویان ایرانی در خارج از کشور در فاصله سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۹، از حدود ۴۴هزار نفر به بیش از ۵۹هزار نفر افزایش یافت و در سال ۲۰۱۹، کشور ایران از بابت دانشجو فرستی، بین ۲۴۱کشور جهان به رتبه ۱۹ رسید.چندی پیش بحثی پیرامون کوچ شرکت‌های دانش‌بنیان و متخصصان آی تی نیز به‌صورت گروهی مطرح شد. کوچ شرکت‌های دانش‌بنیان نشان می‌دهد علاوه بر نخبگان، شرکت‌ها نیز در حال مهاجرت از کشور هستند.
 همین چند روز پیش مدیرعامل هلدینگ صبا ایده (مالک آپارات) اعلام کرد آپارات گیم جمعه 18شهریور تعطیل می‌شود. شکوری مقدم به کاربران گفته: «ما از کار کردن دست برنمی‌داریم اما زمین بازیمان را عوض می‌کنیم. تقصیر ما نیست اگر اینجا درک درستی از این پدیده‌های جدید وجود ندارد. سرویس آپارات گیم تا انتهای سال میلادی جاری یک ماژول از یک پورتال گیم عربی خواهد شد. برند جدایی نخواهد داشت اما همچنان به توسعه‌اش ادامه خواهد داد.»گفتنی است آپارات گیم از سال ۹۶ آغاز به کار کرد و طی ۵ سال با تلاش‌های شبانه‌روزی اعضای تیم فنی، توسعه پیدا کرد. فقط در یکسال گذشته، ۷۱هزار گیم استریمر منحصربه‌فرد داشته‌اند که برای نزدیک به ۲.۴میلیون مخاطب، محتوای آنلاین گیم تولید کرده‌اند؛ اما به‌تازگی حواشی برای آنان درست شد و آنان ناچار به تعطیلی شدند و در آستانه کوچ از کشور هستند.
 هر چهار دقیقه یک ایرانی برای کانادا درخواست ویزا می‌دهد.
 تمایل ایرانی‌ها به مهاجرت را می‌توان از آماری متوجه شد که به‌تازگی منتشرشده است. به گزارش سایت رصدخانه مهاجرت ایران، هر چهار دقیقه یک ایرانی برای کانادا درخواست ویزا می‌دهد. داستان افزایش خرید خانه در ترکیه و حتی قبرس از سوی ایرانیان هم می‌تواند این واقعیت را نشان دهد که تمایل به رفتن باعث شده است که نه‌تنها سرمایه‌های معنوی و علمی بلکه سرمایه‌های مالی و ارزی نیز از کشور خارج شوند.در حالی نخبگان جامعه در حال رفتن از کشور هستند و کشور از سرمایه‌های انسانی و مالی خالی می‌شود که دولت سیزدهم ادعا می‌کند طرح‌های متعددی برای نگهداشت این سرمایه‌ها در دست اقدام دارند، اما این ایده و طرح‌ها تا کنون نتوانسته حتی سرعت مهاجرت را کند کند، چه برسد به این‌که ترمز آن را بکشد.رئیس دانشگاه تربیت مدرس در مورد طرح‌های دولت برای نگهداشت سرمایه‌های انسانی کشور معتقد است بسیاری از این ایده‌ها زمانی به ثمر می‌رسند که کشور مقصدِ این سرمایه‌های انسانی، بدون چون‌وچرا و بروکراسی‌ها، آن‌ها را به انواع مختلف پذیرش کرده است و در واقع کار از کار می‌گذرد. در چنین شرایطی فرصت طلایی کشور برای جلوگیری از خروج ژن‌های سرآمد از دست می‌رود؛ اتفاقی که جبرانش ناممکن یا بیش‌ازحد دشوار است.
 بوی بهبود از اوضاع کشور به مشام نمی‌رسد
اگر در گذشته پاسخ به چرایی میل دسته‌جمعی ایرانیان به مهاجرت نیاز به اندکی تأمل داشت، اما امروزه با توجه به برخی شرایط و پاسخ‌های مهاجرت کنندگان نیاز به بررسی خاصی ندارد و حتی هر شهروند عادی هم بدون کوچک‌ترین مکثی می‌تواند ده‌ها و حتی صدها دلیل رفتن را در مدت‌زمان کوتاهی برشمارد. فارغ از وضعیت پر ابهام و نامناسب شرایط اقتصادی، ضعف در مدیریت کشور، حرف‌های ضدو‌نقیض مسئولان، انکار بدیهیات و واقعیات جامعه از سوی مسئولان، نبود فهم مشترک از مشکلات بین مردم و مسئولان، رانت و فساد گسترده، شکاف عمیقی که در درک شرایط بین توده مردم با مسئولان کشور شکل‌گرفته است؛ ازجمله دلایلی است که بسیاری را برای رفتن قانع کرده است.افزون بر مشکلات ذکرشده نمی‌توان نقش و تأثیر شرایط نامطلوب محیط‌زیست، خشک‌سالی‌های پی‌درپی، کمبود آب و آسیب‌های گسترده اجتماعی کشور را نادیده گرفت. بدون شک معضلات اقتصادی در کنار مشکلات اجتماعی و زیست‌محیطی و... آینده‌ای نامعلوم و پر ابهام برای ایرانی‌ها رقم‌زده است، جوری که آنان به‌ناچار چشم به آن‌سوی مرزها دوخته و رؤیاهایشان را در سرزمین دیگری جست‌وجو می‌کنند.