مصائب طالقانی از قبل تا بعد از انقلاب

سید محمود علایی طالقانی مفسر قرآن، روشن‌فکر دینی، فعال سیاسی و اجتماعی، عضو جبهه ملی دوم و یکی از مؤسسان نهضت آزادی ایران بود. این مجتهد آزادی‌خواه وعدالت‌گرا زاده ۱۳اسفند ۱۲۸۹ در طالقان است و دوران تحصیل از محضر اساتیدی مانند سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی، خلیل کمره‌ای‌، سید ابوالحسن اصفهانی، محمدحسین غروی اصفهانی، عبدالکریم حائری یزدی، سید حسین طباطبایی قمی، سید اسدالله خرقانی و شریعت سنگلجی بهره برد.تحصیلات ابتدایی را در مدرسه ملارضا در میدان امین السلطان آغاز کرد و مبانی صرف و نحو و علوم دینی را نزد پدرش سید ابوالحسن طالقانی آموخت. پس‌ازآن، در مدارس رضویه و فیضیه قم تا سال ۱۳۱۷ مراتب تحصیلی را تا درجه اجتهاد ادامه داد و در مدرسه فیضیه و رضویه قم نزد مدرسینی مانند آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی، سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی، محمدتقی اشراقی و میرزا خلیل کمره‌ای تعلیم یافت. سپس در سال ۱۳۱۰ مخفیانه به نجف رفت و در درس سید ابوالحسن اصفهانی و محمدحسین غروی اصفهانی شرکت کرد و از اصفهانی موفق به اجازه‌نامه اجتهاد شد. او سپس به تهران برگشت و دروس خود را در مدرسه فیضیه ادامه داد. وی از عبدالکریم حائری یزدی اجازه‌نامه اجتهاد و از شمس‌الدین محمود مرعشی و سید حسین طباطبایی قمی اجازه نقل حدیث دریافت کرد. در سال ۱۳۱۸ برای تدریس در مدرسه سپهسالار راهی تهران شد. 
طالقانی یکی از مخالفان فعال حکومت پهلوی بود و در موقعیت‌ها و شرایط مختلف به مخالفت با روندهای جاری در حکومت دودمان پهلوی پرداخت و چندین بار دستگیر و روانه زندان شد.در سال ۱۳۱۸ طالقانی به دنبال اعتراض به سرقت یک خیاطی و در هنگام گذر از کنار کلانتری شماره ۴ با پرسنل انتظامی درگیر و دستگیر می‌شود. برخی دلیل این حادثه را اعتراض او به کشف حجاب و درگیری با مأموری دانسته‌اند که حجاب را از سر زنی برداشته بود و برخی دیگر نیز آن را مربوط به نداشتن جواز عمامه و پاسخ او به توهین مأموران انتظامی می‌دانند. به دنبال این واقعه او دو ماه زندانی می‌شود که با فعالیت‌های خانواده‌اش برای رهایی او و بااطلاع یافتن رضاشاه از ماجرا و بنا به احترام خاصی که رضاشاه برای پدر او سیدابوالحسن طالقانی قائل بو، دستور رسیدگی فوری را صادر کرد که درنهایت طالقانی به سه ماه زندان قابل‌خرید محکوم شد.محمود طالقانی در دوران نهضت ملی شدن نفت به همراه سید رضا زنجانی به حمایت از محمد مصدق برخاست و پس از کودتای ۲۸مرداد (سقوط دولت مصدق) به همراه جمع کثیری از طرفداران مصدق به نهضت مقاومت ملّی پیوست. پس از توقف فعالیت‌های نهضت مقاومت ملّی، طالقانی در شروع مجدد فعالیت‌های جبههٔ ملی ایران به رهبری اللهیار صالح فعالیت کرد و به شورای مرکزی جبهه ملی ایران راه یافت.محمود طالقانی، مهدی بازرگان و یدالله سحابی در سال ۱۳۴۰، حزب نهضت آزادی ایران را بر اساس عقاید ملی ـ اسلامی تشکیل دادند.محمود طالقانی چند بار به علت فعالیت‌های سیاسی، توسط حکومت پهلوی به زندان رفت و یک‌بار نیز تبعید شد.یکی دیگر از دلایل شهرت او، تألیف مجموعه پرتوی از قرآن بود.وی در آثارش ازجمله این مجموعه، نگاهی نو به مذهب داشته و سعی کرده تا از آن انحراف‌زدایی کند. پرتوی از قرآن، در زمان انتشار از محبوب‌ترین تفاسیری بود که نوشته‌شده بود. طالقانی در آثارش می‌کوشید تا نشان دهد اسلام با دموکراسی هم‌خوانی دارد.دو ماه پس از پیروزی انقلاب فرزندان محمود طالقانی، ابوالحسن و مجتبی بازداشت شدند. در پی این بازداشت‌ها و نیز دریافت گزارشی از وضع زندان‌های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، طالقانی، همه دفترهای خود را در تهران و شهرستان‌ها بست و با همسر و سه فرزندش از تهران خارج شد و به حومه تنکابن در مازندران رفت. طالقانی در تاریخ ۱۹شهریور ۱۳۵۸، سه روز بعد نماز جمعه ۱۶شهریور ظاهراً براثر حمله قلبی درگذشت.