پتروشیمی دهدشت، یکی داستان است پر آب چشم!

اسفندیار صلاحت‌پور - نماد شرکت صنایع پتروشیمی دهدشت (به همراه نماد شرکت‌های پتروشیمی کازرون و ممسنی) پس از یک دوره 27ماهه، روز چهارشنبه 16 شهریور بازگشایی شد. 
علت توقف نماد این شرکت‌ها در خرداد 99، اختلاف در موضوع افزایش سرمایه که باعث کاهش سهم پتروشیمی دهدشت در پتروشیمی گچساران از 14/21 درصد به 23/10 شد، اعلام گردید. هرچند هیئت‌مدیره پتروشیمی دهدشت می‌گوید در جهت احقاق حق سهامداران از مراجع قضایی پیگیر ابطال افزایش سرمایه پتروشیمی گچساران و بازگرداندن سهم 21درصدی پتروشیمی (که بعدها برای تأمین خوراک شرکت بسیار حیاتی و مهم خواهد شد) هستند، اما شرکت فرابورس طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد که برگزاری جلسه و رفع ابهام در اطلاعات حائز اهمیت، علت اصلی باز شدن نماد دهدشت است. فرابورس سه شرط وجود بازارگردان برای این نماد، امضای فرم ریسک توسط سهامداران و حکم قضایی را سه شرط گشایش نمادهای دهدشت، کازرون و ممسنی اعلام کرده است.
 بازگشایی نماد پتروشیمی دهدشت و احتمال اقبال فعالان بازار بورس، علتی شد تا نگاهی به تاریخ این شرکت بیاندازیم که یکی داستان است پر آب چشم!
هیئت دولت در تاریخ 4 شهریور 1384 احداث چهار واحد تولید پلی‌اتیلن سنگین (HDPE) را در مناطق کمتر توسعه‌یافته جنوب غرب کشور (دهدشت در کهگیلویه و بویراحمد، ممسنی و کازرون در فارس و بروجن در چهارمحال و بختیاری) تصویب کرد که با الحاق پتروشیمی گچساران (به‌عنوان واحد بالادست و تأمین‌کننده خوراک) به آن چهار واحد، مجموعاً پتروشیمی‌های خط دنا نامیده شدند. یک سال و نیم بعد در 20 فروردین 1386 در سفر هیئتی متشکل از نایب‌رئیس وقت مجلس شورای اسلامی مهندس محمدرضا باهنر، حجت‌الاسلام موحد نماینده وقت کهگیلویه، مهندس نجابت معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی به همراه جمعی از مسئولان محلی، پتروشیمی دهدشت کلنگ زنی شد و یک هفته بعد در 28 فروردین همان سال به‌عنوان شرکت سهامی خاص رسماً ثبت شد.
 در آئین کلنگ زنی وعده‌ای هزارروزه برای بهره‌برداری و تولید در پتروشیمی داده شد که گذر زمان نشان داد ناشی از خوش‌بینی، عدم اشراف بر مسائل فنی مانند راه‌های تأمین تجهیزات، سرمایه‌گذاری و تأمین مالی، موضوع تأمین خوراک و نیز نگاه تبلیغی-پوپولیستی-سیاسی هیئت کلنگ زن! بود.9ماه پس از کلنگ زنی، در تاریخ 19دی‌ماه 1386، نام شرکت به پلیمر دهدشت تغییر یافت و دو سال بعد در سوم بهمن 1388 شرکت صنایع پتروشیمی دهدشت به‌صورت سهامی عام تاسیس، در فرابورس عرضه و صد در صد سهام پلیمر دهدشت به آن منتقل شد. این یعنی نزدیک به هزار روز پس از وعده هزارروزه مسئولان برای تکمیل پروژه، هنوز دغدغه اصلی مدیران تغییرات پی‌درپی نام و ترکیب سهامداری شرکت سهامی صنایع پتروشیمی دهدشت بود که باد خاک 110 هکتار زمین آن را به توبره می‌کشید! آذرماه 1390، محمود احمدی‌نژاد در سفر خود به استان کهگیلویه و بویراحمد با اشاره به موضوع پتروشیمی دهدشت گفت: «مصمم هستیم تا پایان دولت دهم، همه وعده‌های انتخاباتی خود را عملی کرده و در خدمت مردم قرار دهیم.» وعده‌ای که مثل دولتمردانی مانند نجابت معاون وزیر نفت که وعده می‌داد پتروشیمی دهدشت در سال 94 به بهره‌برداری خواهد رسید، شعاری بود که هیچ‌گاه عملی نشد.
 بعدها حجت‌الاسلام علی‌محمد بزرگواری جانشین حاج محمد موحد در مجلس شورای اسلامی در گفتگویی با ایلنا از آقایانی که آمدند، کلنگی بر زمین زدند، عکس یادگاری گرفتند، چه چه کردند و به‌به گفتند، قول دادند که هزارروزه پتروشیمی را به مردم تحویل خواهند داد ولی همین‌که از کلاچو (محل احداث پتروشیمی دهدشت) رفتند، همه‌چیز را فراموش کردند، گلایه و انتقاد کرد و با طعنه گفت: «... اگر از آن زمان تا کنون اجازه کاشت پیاز و هندوانه در زمین پروژه را می‌دادند، بازده اقتصادی بهتری از پتروشیمی داشت...» مزاحی که ظاهراً در دوره‌ای رنگ واقعیت به خود گرفت و توسط مسئولان، زمین این طرح به زیر کشت هندوانه هم رفت! و خبرگزاری ایلنا در اردیبهشت 95 گزارش از این طرح کشاورزی – صنعتی! منتشر کرد.
 دررفت و آمد نمایندگان مجلس و وعده و نقدهای متناوب، زنجیره سخنرانی از موحد و بزرگواری به مهندس عدل هاشمی پور رسید که در قامت نماینده جدید مجلس شورای اسلامی از رفع مشکل پتروشیمی دهدشت سخن می‌گفت. هاشمی پور که کمتر به سیاست ورزی شهره بود و بیشتر خود را چهره‌ای پروژه‌ای و عمل‌گرا معرفی می‌کرد، با سابقه اجرایی پروژه‌هایی در موسسه عظیم خاتم‌الانبیا (ص)، درحالی‌که نایب‌رئیس کمیسیون انرژی بود در دی‌ماه 95 وعده داد که پتروشیمی دهدشت در سه و نیم سال آینده به بهره‌برداری خواهد رسید. «دریغ که هزار وعده خوبان یکی وفا نکند...»
9ماه بعد از وعده مهندس هاشمی پور، در چهارم شهریور 96، محمد شریعتمداری وزیر صنعت، معدن، تجارت در بازدید از  این پتروشیمی اظهار کرد: «... در حوزه ارزی با پیگیری نماینده و استاندار از طریق صندوق توسعه ملی، اعتبار موردنیاز تأمین خواهد شد.» شریعتمداری با اشاره به در دسترس بودن همه منابع اولیه این طرح از جمله خط لوله آب، گاز و زمین‌ اظهار کرد پیش‌بینی می‌شود این طرح در آینده نه‌چندان دور به بهره‌برداری برسد. دریغ که این آینده نه‌چندان دورهم، هیچ‌گاه فرانرسید.با اتمام دوره نمایندگی سردار هاشمی پور، حجت‌الاسلام موحد در اسفند 98 مجدد به نمایندگی مردم انتخاب شد و کمتر از یک سال بعد در آذر 99 در سخنانی گفت از اینکه زحمت‌هایش به ثمر نشسته، خوشحال است! 
در همین نشست که صحبت از پتروشیمی بود و فرماندار شهرستان کهگیلویه هم به همراه مهندس صاحب نسق مدیرعامل پتروشیمی دهدشت حضور داشت، آقای صمیمی دوست معاون اقتصادی استاندار کهگیلویه و بویراحمد با اطمینان گفت: «... پتروشیمی دهدشت به‌طور کامل و بدون هیچ مشکلی روی ریل کار قرار گرفت و هیچ‌گونه محدودیت مالی در مسیر این طرح وجود ندارد...» موضوعی که به نظر می‌رسد آرزویی دیرین است تا واقعیتی شیرین! چرا که کمی قبل‌تر و در دولت قبل، زنگنه وزیر نفت در دیدار با سید محمد موحد با اشاره به مشکلات اقتصادی موجود و عدم امکان تأمین مالی پروژه پتروشیمی دهدشت از محل فاینانس، به نماینده کهگیلویه بزرگ پیشنهاد کرده بود از ارتباطات شخصی‌اش در پی کسب اعتبار از محل صندوق توسعه ملی باشد.
البته گستره وعده و اظهارنظر در مورد این پتروشیمی محدود به وزیر و معاون وزیر، نایب‌رئیس یا نماینده مجلس و کاندیدهای انتخابات نبود و مسئولان محلی و شهرستانی هم که از مشکلات پروژه به‌خصوص مسائل مالی، مشکلات فنی مثل تأمین تجهیزات، مسئله خوراک و اولویت پروژه‌های مرتبط ازنظر تقدم زمانی و پیش‌نیاز خوراک و ... اطلاع ندارند نیز به فراخور نیاز تبلیغاتی – سیاسی خود در مورد پتروشیمی دهدشت اظهار فضل کرده و در موردی خاص اتابک فرماندار وقت کهگیلویه گفت که بر اساس تعهد صورت گرفته، قرار است پتروشیمی تا سال 1401 در مدار تولید قرار بگیرد. 
اکنون سال 1401 به نیمه رسیده است و هیچ‌کس به حرف‌های زده‌شده متعهد نیست؛ اما این بار نوبت به محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی رسید تا در دیداری به همراه حجت‌الاسلام موحد در تیرماه سال جاری وعده دهد که مشکلات منابع مالی و ارزی پتروشیمی دهدشت با برنامه‌ریزی انجام‌شده به‌زودی! برطرف و تأمین اعتبار خواهد شد. اگر این وعده و این بار عملی شود، شاید بتوان سخنان مهندس حسن نشان زاده معاون برنامه‌ریزی و توسعه کسب‌وکار گروه صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس را – با اندکی خوش‌بینی – پذیرفت که نوید می‌دهد این پتروشیمی در سال 1403 راه‌اندازی شده و تولید تجاری خواهد داشت! سخنی که با عنایت به جایگاه نشان زاده در معاونت هلدینگ خلیج‌فارس، با توجه به اشراف اطلاعاتی وی بر پتروشیمی گچساران به‌عنوان تأمین‌کننده خوراک و تسلط ایشان بر پروژه پتروشیمی، منطقاً باید کارشناسی‌ترین و غیرسیاسی‌ترین اظهارنظر ارزیابی شود.شفاف بگویم که صاحب این قلم به‌عنوان کارشناسی که بیشتر از بیست سال در صنایع پتروشیمی کار کرده است، با دلایل علمی، موضوع احداث پتروشیمی در مناطق مرکزی کشور – و اصولاً هر جایی غیر از بنادر و مناطق اقتصادی ویژه – را غیر علمی، در تضاد با سیاست‌های حفاظت از محیط‌زیست و منابع آب و غیرتجاری می‌داند. لیکن اکنون و پس از 18سال از کلنگ زنی، فروش سهام به مردمی که از ضعیف‌ترین اقشار جامعه هستند، وعده‌های مکرر نمایندگانی که طی چهار دوره از موحد شروع با گذر از بزرگواری و هاشمی پور مجدداً به موحد رسید (و می‌رود تا در دوری دیگر احتمالاً هر سه را در رقابتی دیگر رو درروی هم بنشاند)، معطل کردن 110هکتار زمین و اقداماتی مانند تسطیح زمین و احداث بخش‌هایی مانند ساخت دیوارهای حائل، ساخت سوله‌های انبار قطعات و مواد شیمیایی، ساخت ایستگاه پمپاژ آب، نصب و راه‌اندازی سیستم مخابرات و نیز احداث ساختمان‌های اداری و ایمنی و آتش‌نشانی، به نظر می‌رسد سخن گفتن از روایی ساخت این مجتمع یا غیرعلمی بودن چنین تصمیمی، فاقد ارزش بحث کردن باشد. آنچه اکنون مهم است دانستن حداقل سه موضوع زیر، پیگیری مسئولانه و تلاش در جهت تحقق آن‌هاست:
1)پتروشیمی گچساران به‌عنوان الفین که واحد مادر و تأمین‌کننده خوراک پتروشیمی دهدشت خواهد بود، واجد ارزش حیاتی تقدم در بهره‌برداری است. 
لذا اگر بر فرض محال، پتروشیمی‌های دهدشت، ممسنی، کازرون و بروجن به معجزتی، زودتر از الفین گچساران به بهره‌برداری برسند، تأمین خوراک آن‌ها – در نبود اتیلن تولیدشده در پتروشیمی گچساران – دشوار یا غیرممکن خواهد بود. لذا پیشنهاد می‌شود نماینده کهگیلویه بزرگ با هدف کمک به پتروشیمی، در تعامل با دولت، هلدینگ خلیج‌فارس و نماینده گچساران در مجلس، تسریع در بهره‌برداری از پتروشیمی گچساران را پیگیری فرمایند.
2)هرچند شاید سخن گفتن از این موضوع زود باشد، لیکن توصیه می‌شود از هم‌اکنون به فکر توسعه صنایع پایین‌دست و زنجیره ارزش برای محصولات پتروشیمی دهدشت باشند. اگر به سخنان مهندس نشان زاده – که هم علم به موضوع و هم‌دستی در اجرا دارند – به‌عنوان کارشناسی بومی صنعت پتروشیمی با اعتماد نگاه بکنیم، با بهره‌برداری از پتروشیمی دهدشت در سال 1403، حمل محصول آن از مسیرهای زمینی به بازارهای هدف اقتصادی نخواهد بود و توان رقابت با محصولات مشابه تولیدشده در عسلویه، بندر ماهشهر و اراک و ... را نخواهد داشت. 
تنها راه اقتصادی کردن محصول، توسعه صنایع پایین‌دست در منطقه و احداث کارگاه‌ها و کارخانجات تولیدی مصرف‌کننده پلی‌اتیلن سنگین در اطراف این پتروشیمی خواهد بود. با این کار هزینه حمل حذف‌شده، فروش محصول توجیه اقتصادی یافته و رونقی در اقتصاد ناپایدار شهرستان ایجاد خواهد شد. مضافاً اینکه طبق مطالعات انجام‌شده، ایجاد صنایع پایین‌دست، هزینه سرمایه‌گذاری بسیار کمتر و اشتغال‌زایی بهتری نسبت به صنایع بزرگ مثل پتروشیمی دارند. 
لذا پیشنهاد مشخص در این بند تلاش برای جذب سرمایه‌گذار، کوشش برای ایجاد مشوق‌هایی مثل معافیت‌های مالیاتی یا تسهیلات ارائه زمین و ... برای احداث کارگاه‌های تولیدی مصرف‌کننده محصول پتروشیمی دهدشت یعنی (HDPE) است.
3)و بالاخره و شاید مهم‌تر از همه، ارائه اطلاعات دقیق به مردم، احتیاط در بازگشایی نمادها، ارائه تضمین – یا حداقل مشاوره صحیح – به سرمایه‌گذاران است تا مبادا مردمی که خاطرات ناخوشی از سرمایه‌گذاری در بورس دارند، بار دیگر پول خود را در پروژه‌ای سرمایه‌گذاری کنند که بیشتر از 6200روز پیش به آن‌ها وعده داده شد هزارروزه به تولید خواهد رسید! رخدادی که نگارنده این سطور، انجام آن را در هزار روز آینده هم بعید می‌داند.