خوزستانی‌ها روی خط مهاجرت

همدلی| مردم اهواز همچنان مثل زمان جنگ در حال مهاجرت به شهرهای دیگر هستند. طبق آمار نزدیک به نیمی از جنوبی‌ها به فکر ترک دیار هستند. طبق آمار انجام شده در سال ۱۳۹۵ بیش از ۴۰درصد خوزستانی‌ها می‌خواهند که زادگاهشان را ترک کنند. بدون تردید این آمار اکنون بیشتر است چراکه در طول 5سال گذشته مشکلات خوزستان اعم از مشکلات اقتصادی، محیط زیستی و ... بیشتر از قبل نیز شده است.
همین چند وقت پیش «ایمان ممبینی»، دکتری جامعه‌شناسی از دانشگاه تهران و عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی خوزستان با تکیه بر آخرین تحقیقاتش در خصوص میل به مهاجرت خوزستان‌ها گفت: «این میزان برای کلان‌شهر اهواز، ۴۸.۲درصد و برای شهر مهم آبادان، ۵۱.۱درصد است درحالی‌که مردم آبادان از منظر تعلّق و هویت شهری، همیشه در رده‌ی بالایی قرار داشته‌اند. جالب‌توجه این است ۷۷.۸درصد این افراد، مایل به مهاجرت از استان خوزستان به سایر استان‌های کشور بوده‌اند و در اینجا، تنها موضوع مهاجرت درون استانی مطرح نیست.»
سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰ نیز نشان می‌دهد که در میانه سال‌های ۱۳۸۵-۱۳۹۰، ۱۱۵ هزار و ۶۴۰ نفر از خوزستان به سایر استان‌های کشور مهاجرت کرده‌اند که از این میان سهم شهرستان اهواز به‌تنهایی ۴۹ هزار و ۵۱۴نفر است.
همچنین در فاصله سال‌های ۱۳۹۰-۱۳۹۵، ۱۳۵ هزار و ۲۰۶نفر از خوزستان به سایر استان‌های کشور مهاجرت کرده‌اند که این میزان، نسبت به دوره پنج‌ساله پیشین، ۲۰هزار نفر افزایش را نشان می‌دهد.
 خوزستان رتبه اول مهاجرفرستی در کشور
در حالی مهاجرت جنوبی‌ها به شهرهای دیگر رو به افزایش است که در چنددهه قبل برعکس این ماجرا در جریان بود. خوزستان زمانی فرصت اشتغال و مهاجرپذیری داشت و مردم شهرهای دیگر برای کار و رفاه سر از خوزستان درمی‌آوردند، اما جنگ و بعد هم نبود سازندگی و کم‌کاری مسئولان کار را به جایی رساند که این استان در رتبه اول مهاجرفرستی در کشور قرار گیرد. علاوه بر مهاجرفرستی، خوزستان رده نخست آلودگی هوا، آمار آسم ۲ برابر کشور، رده دوم حاشیه‌نشینی با ۸۵۰هزار حاشیه‌نشین، رده دوم بیکاری، رده سوم جمعیت زیر خطر فقر و رده نخست قطع برق با سالانه ۷۰۰دقیقه در اهواز را دارد.
«محمد سلیمی» یکی از اهالی خوزستان است که اکنون به یزد مهاجرت کرده است. محمد دلیل مهاجرتش را مشکلات زیست‌محیطی و بیکاری عنوان کرد و به «همدلی» گفت: «می‌گویند خوزستان زرخیز است، اما مردم این استان نه‌تنها از آن زر بهره‌ای نمی‌برند، بلکه باید تبعات و هزینه‌های محیط زیستی آن را نیز بپردازند، اغلب شغل‌های پردرآمد و خوب نیز غیربومی‌ها صاحب شدند، فقط کارهای پادویی و به‌دردنخور مانده که آن‌قدر حقوقش کم است که جوابگوی هزینه‌های زندگی را نمی‌دهد، در صورتی که خوزستان بالای 60درصد منابع کشور را تأمین می‌کند. پس مسلماً اولین جایی که کار وجود دارد این استان است. اما شایسته‌سالاری در خوزستان وجود ندارد و باعث می‌شود که بسیاری از حداقل‌های زندگی محروم باشند و ناچار دیار خود را ترک کنند و به مهاجرت روی بیاورند.»
«سمیر» هم مثل محمد می‌خواهد برود و او هم خوزستان را تنها بگذارد. خودش می‌گوید فقط می‌خواهد برود، هر جا که شد فقط خوزستان نباشد. سمیر گفت: «والا منم دارم میرم، دوس ندارم برم اما مجبورم، چاره‌ای جز کوچ ندارم، از اول سال تا الان شش خانواده از فامیل مجبور به کوچ شدن... خونه و مزارعشون رو ول کردن و رفتن تو غربت... جمعیت فامیل ما تو اون شهر غریب از زادگاه و وطنمون بیشتر شده است... همه رفتن... لعنت به این ظلم و تبعیض...شهرمون پر شده از غریبه‌ها ولی برای ما جا نیست.»
 همه عوامل مهاجرفرستی خوزستان
کارشناسان بر این باورند که علل مختلف زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی سبب مهاجرت مردم از خوزستان به استان‌های دیگر شده است. آن‌ها می‌گویند رسیدگی نکردن به این استان استراتژیک و مهم موجب بروز تنش‌های آبی ناشی از انتقال آب کارون و مشکلات محیط‌زیستی شده که نتیجه آن خشک‌سالی و از دست رفتن فرصت‌های متعدد شغلی در سرزمینی است که روزگاری جلگه‌ای پهناور با ۵ رود بزرگ بود.
تلخ‌تر آنکه تاکنون راه‌های عملی برای کنترل میزان مهاجرت از خوزستان انجام‌نشده و همین موضوع سبب شده که نخبگان خوزستانی هرچند وقت یک‌بار به آن اعتراض کنند. علی حسین حسین‌زاده که پیش‌تر معاون سیاسی استاندار خوزستان بود خشک شدن رودخانه‌ها را یکی از عوامل محیط‌زیستی تأثیرگذار بر مهاجرت جمعیت خوزستان می‌داند. او به همشهری گفته: «گرما هم عامل مهمی است. شاید بگویید گرما یک مسئله طبیعی است، اما همین مسئله طبیعی در سال‌های اخیر تبعاتی با خود به همراه دارد. هزینه انرژی و وسایل سرمایشی بالاست و بار اضافی روی دوش خانوار می‌گذارد. با این شرایط برای معلمی که می‌تواند در یک استان با آب‌وهوای مناسب و هزینه‌های پایین‌تر زندگی کند و همان حقوق معلمی‌اش را بگیرد زندگی در خوزستان به‌صرفه‌تر است یا در استانی دیگر؟ جواب مشخص است. هر کولر ۳۰میلیون تومان است، قیمت برق روی سبد هزینه خانوار می‌آید، یک معلم ۵میلیون تومان حقوق می‌گیرد، بهتر نیست به یک شهر خوش آب‌وهوا برود؟»
همایون یوسفی نماینده پیشین مردم اهواز در مجلس نیز در یکی از گفت‌وگوهای خود ریزگردها را از مهم‌ترین عوامل مهاجرت خوزستانی‌ها عنوان کرد و معتقد بود که 95درصد خوزستانی‌ها میل به مهاجرت دارند و به همین دلیل دولت و مجلس دیگر فرصت آزمون‌وخطا ندارند و باید به‌سرعت راهکارهای عملی برای توسعه استان اتخاذ کنند.
فقط خوزستانی‌ها نیستند که مشکلات اقلیمی آنان را ناگزیر به مهاجرت کرده است. بنابر گزارش‌های سازمان امدادی «آکسفام» مشکلات اقلیمی سالانه ۲۰میلیون انسان را در جهان مجبور به ترک خانه‌شان می‌کند تا به‌جای دیگری در درون مرزهای کشور محل‌ زندگی‌شان مهاجرت کنند. کمیساریای عالی پناهندگان وابسته به سازمان ملل متحد هم امسال به مناسبت روز جهانی آب هشدار داد کمبود آب، دسترسی نداشتن به آب آشامیدنی سالم، خشک‌سالی، فرسایش خاک و بیابان‌زایی از عوامل مؤثر در تشدید مهاجرت هستند.