محسن هشترودی، شاعر ریاضیدان

محسن هشترودی در 22دی 1286 در شهر تبریز چشم به جهان گشود. پدرش شیخ اسماعیل مجتهد از مشاوران شیخ محمد خیابانی یکی از فعالان نهضت مشروطه بود. محسن هشترودی تحصیلات دبستانی خود را در مدرسه‌های سیروس و اقدسیه در شهر تبریز به پایان برد و سپس برای ادامه تحصیل در دارالفنون به تهران آمد. چند سالی در تهران به تحصیل پزشکی گذراند، تا در سال 1304 به‌عنوان دانشجوی بورسیه دولتی برای تحصیل در رشته ریاضیات به کشور فرانسه اعزام شد. محسن هشترودی در سال 1314 با درجه کارشناسی در رشته ریاضیات از دانشگاه سوربن فارغ‌التحصیل شد. سپس با سرپرستی الی کارتان در همان دانشگاه به پژوهش در زمینه هندسه دیفرانسیل پرداخت و مدرک دکترای خود را در رشته ریاضیات در سال 1316 دریافت کرد. پس از بازگشت به ایران به‌عنوان استادیار در دانشکده علوم دانشسرای عالی به کار مشغول شد. در سال 1320 کرسی استادی دانشسرای عالی را دریافت کرد. در سال 1330 به مقام ریاست دانشگاه تبریز رسید، و در سال 1336 به‌عنوان رئیس دانشکده علوم دانشگاه تهران انتخاب شد. هشترودی در طول زندگی حرفه‌ای خود ارتباطش را با مجامع علمی بین‌المللی حفظ کرد. در سال 1329 به‌عنوان نماینده دانشگاه تهران در کنگره بین‌المللی ریاضی‌دانان هاروارد شرکت کرد، در موسسه مطالعات پیشرفته دانشگاه پرینستون و به درخواست ریاست موسسه اوپنهایمر به عضویت پذیرفته شد، و یک ترم پاییزی را نیز به تدریس در دانشگاه هاروارد پرداخت. هشترودی براثر سکته قلبی در 13شهریور 1355 در 68سالگی در تهران درگذشت و در قبرستان بهشت‌زهرا به خاک سپرده شد. به نوشته منوچهر آتشی، نقشی که هشترودی در ادبیات معاصر ایران داشت، همان نقشی است که برتراند راسل در ادبیات انگلیسی داشت البته با معیاری کوچک‌تر. آتشی گفته است: «هشترودی دارای درجه دکترای ریاضیات از نخستین دانشجویان ایرانی بود که هم‌زمان با اجتهاد در رشته‌های فیزیک و ریاضی، دارای شناخت عمیق از هنر و ادبیات و نقاشی نو بود و وقتی وارد محافل روشنفکری ایران شد به‌عنوان قطبی برای رفع‌ورجوع دشواری‌های مسائل و مباحث فکری شناخته شد.»تخصص هشترودی درزمینهٔ هندسه دیفرانسیل بود. مهم‌ترین اثر علمی نگاشته شده توسط محسن هشترودی، پایان‌نامه دکترای او درزمینهٔ هندسه دیفرانسیل است، که در آن‌یکی از مدل‌های ریاضی استادش (الی کارتان) را تعمیم داد که امروزه به نام «التصاق هشترودی» (Hachtroudi Connection) شناخته می‌شود. از او مجموعه شعری هم به یادگار مانده است.