گزارش «همدلی» درباره استفاده از پول دیجیتال در مراودات تجاری ایران
ابهاماتِ تجارت با رمزارزها
همدلی| «در تجارت آزاد حتی از طالبان هم عقبتریم»، این جمله قابلتأمل را همین چند وقت پیش یکی از اعضای هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران به رسانهها گفته بود. جملهای که نشان میدهد تحریمها در روزگاری که مذاکرات هستهای کش آمده، چه بر سر اقتصاد ایران آورده. روز گذشته در همین زمینه «همدلی» به گزارشی پرداخت که در آن از زیان 2000میلیاردی ایران طبق برآورد چینیها صحبت شد. حالا هم چند وقتی میشود که زمزمههای استفاده از رمزارز در فعالیتهای تجاری ایران مطرح شده و بر اساس شنیدهها، اولین ثبت سفارش رسمی واردات با رمزارز به ارزش معادل 10میلیون دلار با موفقیت انجام شده است. آنطور که رئیس سازمان توسعه تجارت در توییتر خود نوشت: «اخیراً اولین ثبت سفارش رسمی واردات با رمز ارز به ارزشی معادل ۱۰میلیون دلار با موفقیت صورت گرفت.» به گفته وی تا پایان شهریورماه، استفاده از رمزارزها و قراردادهای هوشمند بهصورت گسترده در تجارت خارجی به کشورهای هدف عمومیت خواهد یافت. استفاده از رمزارزها در تجارت خارجی در روزگاری که سایه تحریم بر مراودات بینالمللی سنگینی میکند، بارها شنیدهشده، اما واقعیت این است که با توجه به نوسانات مکرر ارزش رمزارزها، تضمینی برای سود حاصل از این تجارت وجود ندارد. از طرفی دو دوتا چارتای اقتصادی نیز نشان میدهد که در سالهای اخیر رمزارزها بهویژه بیتکوین دچار نوسانات زیادی شده که برای سرمایهگذاری و استفاده تجاری از آنها باید احتیاط بیشتری صورت گیرد؛ یعنی تقریباً چیزی برای پیشبینی دقیق درآمدهای ناشی از صادرات و واردات از این راه وجود ندارد و همین موضوع باعث میشود تا عدم اطمینان در سرمایهگذاری و حتی انجام فعالیتهای تجاری در کشور بیشتر هم شود. همچنین به نظر میرسد ازآنجاییکه این تجارت نه دفتر رسمی دارد و نه سازمانی که مسئولیت نوسانات آن را بر عهده بگیرد، اینچنین مراودات تجاری تضمینی ندارد که تجار را ترغیب به انجام فعالیت کند. با همه این هشدارهای کارشناسی اما به نظر میرسد سکانداران اقتصادی استفاده از رمزارزها در فعالیتهای تجاری را بهعنوان یکی از آلترناتیوهای دور زدن تحریم معرفی کرده و از آن سخن میگویند. پیشازاین هیات دولت در پاییز ۱۳۹۹ مصوب کرده بود که رمزارزهای استخراجشده بر اساس مجوزهای صادره تصویبنامه صرفاً برای تأمین ارز واردات کشور و بر اساس مقرراتی که بانک مرکزی تعیین میکند، قابلمبادله خواهند بود. همچنین مقرر شد استخراجکنندگان باید رمزارز دستاول تولیدشده را تا سقف مجاز و بهصورت مستقیم (بدون واسطه) به کانالهای معرفیشده بانک مرکزی عرضه کنند. افزون بر این، سقف مجاز رمزارز استخراجشده و قابلمبادله توسط هر واحد استخراجکننده، بر اساس میزان انرژی مصرفشده از سوی آن واحد، طبق دستورالعملی که توسط وزارت نیرو تدوین میشود، تعیین و بهصورت دورهای به بانک مرکزی اعلام میشود. ناگفته نماند که در زمستان سال گذشته نیز جلسه کارگروه مشترک ارزی میان وزارت صمت و بانک مرکزی برای نهایی کردن سازوکار استفاده از رمزارزها در تجارت خارجی برگزار و مقدمات اجرایی آن تصویبشده بود. هر چه هست حالا به گفته رئیس سازمان توسعه تجارت، اولین ثبت سفارش رسمی با استفاده از رمزارزها انجام شده، اما سؤالی که میتوان مطرح کرد این است که آیا کشورهای خارجی رمزارز تجاری ایران را میپذیرند؟
رمزارزها با تجارت ایران چه میکنند؟
اظهارنظرها درباره استفاده از رمزارزها در تجارت خارجی ایران متفاوت است. برخی استفاده از رمزارزها را به دلیل نوسانات بالایی که دارد به زیان اوضاع اقتصادی کشور میدانند و این در حالی است که از نگاه عدهای استفاده از رمزارزها یکی از روشها برای دور زدن تحریمهاست. عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران میگوید با وجود ظرفیت بسیار خوبی که برای استفاده از رمزارزها در تجارت خارجی وجود دارد اما همچنان نمیتوان از فعالیت همهجانبه در این حوزه سخن گفت. عباس آرگون در گفتوگو با ایسنا، اظهار کرد: «ما در سالهای گذشته با تحریمهای اقتصادی همهجانبهای مواجه بودیم که برای تجار ایرانی نیز مشکلات فراوانی ایجاد کرد. از دشواری فعالیت در بازارهای بینالمللی تا افزایش هزینه خریدوفروش کالا و بازگشت ارز آن، تنها بخشی از مشکلاتی بود که ما در سالهای گذشته با آن روبهرو شدیم. ازاینرو اولویت نخست ما باید فراهم کردن شرایطی باشد که در آن تحریمها کنار بروند.» وی با اشاره به اهمیت طراحی شیوههای مختلف برای تسهیل تجارت، بیان کرد: «تا زمانی که تحریمها کنار بروند، استفاده از هر شیوهای که میتواند فشار بر فعالان اقتصادی را کاهش دهد یا به بهبود وضعیت تجاری ما منجر شود اهمیت فراوانی خواهد داشت. اگر در این بستر رمزارزها میتوانند سهمی داشته باشند نیز باید تلاش کرد که از ظرفیت آنها بهطور کامل استفاده شود.»
عضو اتاق بازرگانی تهران با بیان اینکه برای استفاده از رمزارزها در فضای تجاری نیاز به فراهم کردن زیرساختهای مختلف خواهد بود، توضیح داد: «در حال حاضر در این بازار تعداد زیادی رمزارز وجود دارد که هر یک شرایط خاص خود را دارند. از سوی دیگر نوسان در این بازار نیز بسیار بالاست و هر روز قیمتها تغییرات مختلفی را تجربه میکنند. ازاینرو اینکه مشخص کنیم که فعالیت با کدام رمزارزها مجاز است و به رسمیت شناخته میشود، نخستین مقدمه مهم در این حوزه خواهد بود.»
آرگون ادامه داد: «نحوه معامله این رمزارزها، چگونگی استفاده از آنها در صادرات و واردات، تعامل با بانک مرکزی برای تعهدات ارزی و قوانین نظارتی بر این رویه دیگر مقدمات مهمی هستند که تا زمانی که از سوی دولت به شکل دقیق بررسی و اعلام نشوند، نمیتوان انتظار داشت که استفاده از آنها بهطور گسترده در تجارت در دستور کار قرار بگیرد.»
وی در پاسخ به این سؤال که آیا در صورت فراهم شدن مقدمات در ایران، کشورهای خارجی آماده استفاده از رمزارزها هستند، تشریح کرد: «باوجودآنکه در ماههای گذشته بحثهای گستردهای درباره رمزارزها در کشورها و شرکتهای مختلف مطرح شده و حتی برخی از شرکتها کار رسمی با آن را آغاز کردهاند اما هنوز در ابتدای این مسیر قرار داریم. در واقع بسیاری از کشورها هنوز تجارت با رمزارز را رسماً نپذیرفتهاند و در بسیاری از حوزههای اقتصادی نیز تاکنون شاهد معامله با این شیوه نبودهایم. ازاینرو پس از فراهم کردن مقدمات داخلی، باید مذاکره با طرفهای خارجی نیز آغاز شود تا بدانیم که چه کشوری و تحت چه شرایطی از این طریق با ما معامله خواهد کرد و تا چه میزان میشود روی ظرفیتهای آن حساب کرد.» در مجموع از ماههای قبل بحث رمزارز ملی مطرح شده بود که هنوز خبری از آن نیست، بااینحال باید دید که اگر امکان معامله چه در صادرات و چه در واردات وجود دارد، چه ارزی از سوی دولت به رسمیت شناخته میشود، کدام صرافی مجوزهای لازم را برای این امر دریافت کرده و تا چه سقفی امکان فعالیت در این حوزه وجود دارد. مشکل دیگر این است که هنوز بسیاری از کشورها و شرکتهای خارجی استفاده از این روش را به رسمیت نشناختهاند، ازاینرو ما باید در برنامهریزی خود نحوه تعامل با شرکتهای خارجی را نیز لحاظ کنیم.