فرودگاه مشهد زیر ذره‌بین

همدلی| تعداد نقص فنی در هواپیماها در روزهای گذشته افزایش داشته است به‌گونه‌ای که رسماً با پدیده دو نقص فنی در یک روز مواجه شده‌ایم. با نگاهی به این سوانح که خوشبختانه به دنبال خود خسارت جانی نداشته‌اند متوجه می‌شویم که بیشترین حوادث مربوط به فرودگاه هاشمی نژاد مشهد است؛ فرودگاه شهری که به‌واسطه کلان‌شهر بودن و مسافرپذیر بودن خود بیشترین ترافیک را دارد اما بر اساس شواهد استانداردهای لازم را ندارد.

 در صنعت هواپیمایی کشور چه خبر است؟

دیروز دو لاستیک هواپیمای مسافربری تهران – مشهد شرکت سپهران پس از فرود در فرودگاه مشهد ترکید. سه روز پیش لاستیک پرواز مشهد به مسقط دچار ترکیدگی شد. یک روز قبل از این پرواز بین‌المللی نیز، ترکیدگی لاستیک هواپیمای شرکت آتا از مشهد به نجف باعث شد تا خلبان تصمیم بگیرد به مشهد بازگردد و مسافران برای پیاده شدن از سرسره نجات استفاده کنند. در همین روز هواپیمای شرکت آسمان که قصد پرواز از مشهد به یزد را داشت، پس از آغاز پرواز به دلیل «ترکیدگی لاستیک» با درخواست فرود اضطراری خلبان به فرودگاه مشهد بازگشت. یک روز پیش‌ازاین دو پرواز یعنی پنج‌شنبه ششم مردادماه نیز پرواز بوشهر-تهران ایران ایر که حامل محسنی اژه‌ای رئیس قوه قضاییه نیز بود، به علت مشکل فنی محفظه ماسک‌های اکسیژن هواپیما باز می‌شود که خلبان تصمیم می‌گیرد برای بررسی بیشتر در فرودگاه اصفهان به زمین بنشیند. البته همه این‌ها بر اساس اخبار منتشرشده در رسانه‌هاست؛ ممکن است برخی نقص فنی‌ها حتی رسانه‌ای نشود.

 پدیده دو نقص فنی در یک روز

هواپیمایی کشور هفته گذشته نیز با پدیده دو نقص فنی در یک روز مواجه شده بود. به‌ویژه آنکه هفته گذشته سیستم هواپیمایی کشور با پدیده دو نقص فنی در یک روز مواجه بوده است. شنبه اول مردادماه پرواز هواپیمایی ماهان از مبدأ سیرجان به تهران با گذشت تنها پنج دقیقه از پرواز ناچار به بازگشت به مبدأ می‌شود؛ پس‌ازآنکه خلبان پرواز به مسافران اطلاع می‌دهد به خاطر نقص فنی ناچار به بازگشت به سیرجان است، بوی سوختگی کابین را پر می‌کند که بعد از بررسی‌های انجام‌شده علت این حادثه نقص در سیستم هیدرولیک هواپیما بود. در این روز پرواز دیگری که دچار نقص فنی شد پرواز هواپیمایی سپهران از مبدأ شیراز به تهران بود که در هنگام فرود در فرودگاه مهرآباد با ترکیدگی لاستیک مواجه روبه‌رو شد. هیچ‌یک از این نقص فنی‌ها با خسارت جانی همراه نبودند، اما همه این‌ها می‌تواند هشداری برای صنعت حمل‌ونقل هوایی کشور و همچنین مسافرانی باشد که تردد با هواپیما را به‌عنوان اولین راه جابجایی خود در داخل کشور استفاده می‌کنند. هرچند سال یک‌بار فاجعه‌ای هوایی در کشور تعدادی از مردم را عزادار و افکار عمومی را در غم و اندوه فروبرده است. آن‌طور که در حوادث اخیر پیداست ترکیدگی لاستیک به یک نقص فنی پرتکرار و نگران‌کننده در صنعت هوایی تبدیل‌شده است. به‌ویژه آنکه در حوادث اخیر نام فرودگاه هاشمی نژاد مشهد بسیار تکرار شده است.

 ادعای فرودگاه مشهد: باند هواپیما مشکلی ندارد

حسن جعفری، مدیر روابط عمومی فرودگاه بین‌المللی شهید هاشمی‌نژاد مشهد در واکنش به نقص فنی دیروز هواپیمایی سپهران در این فرودگاه گفت که باندهای فرودگاه مشکلی ندارد. او مدعی شده است که اگر باندهای فرودگاه مشهد مشکلی داشت، این هواپیما در باند دچار نقص فنی می‌شد. این هواپیما تمام طول باند یعنی ۴ کیلومتر را طی کرده و در هنگام خزش به سمت پارکینگ دچار نقص فنی شده است.

 گزارش سازمان هواپیمایی کشور علیه فرودگاه هاشمی نژاد

اما این سخنان مغایر با گزارش فنی دفتر بررسی سوانح و حوادث سازمان هواپیمایی کشور است؛ گزارشی که شنبه گذشته در واکنش به نقص فنی‌های اخیر رخ داد و می‌نویسد: «سابقه ترکیدگی لاستیک هواپیماها در فرودگاه‌هایی مثل مهرآباد تهران، شیراز، ماهشهر و ... به‌ندرت مشاهده شد اما تعداد آن در فرودگاه مشهد فراوانی بیشتر دارد.»
در گزارش دفتر بررسی سوانح و حوادث سازمان هواپیمایی کشوری درباره کیفیت ساخت، نگهداری و تعمیر آمده: «در بازدید سرزده از چرخ‌های هواپیماهای خارجی و داخلی در فرودگاه مشهد مشخص شد که کیفیت چرخ‌ها کاملاً متفاوت است که این موضوع نشان می‌دهد دریافت لاستیک‌ها از منابع معتبر و مستقیم از کارخانه سازنده و بازدید مطابق با استانداردهای کارخانه شرط مهمی برای کارکرد مناسب آن‌هاست.» بخش دیگر این گزارش به شرایط بهره‌برداری هواپیما پرداخته که در زمینه آمده است: «تعداد زیادی از این رویدادها به هنگام خزش هواپیما روی باند برای پرواز (قبل از بلند شدن) و در سرعت‌بالای هواپیما و چرخ‌ها حادث‌شده است که خلبانان برابر دستورالعمل‌ها موظف به پرواز بوده‌اند و با توجه به وزن زیاد هواپیماها در این مرحله، خلبان مجبور به حفظ ارتفاع‌ثابت برای سوزاندن سوخت و کاهش وزن هواپیما شده‌اند. در برخی از پروازهای خارجی و داخلی مشاهده‌شده است که برای سوخت‌گیری کم در ایستگاه‌های خارجی و یا ذخیره زمان در ایستگاه‌های مقصد، خلبانان نسبت به درخواست حمل سوخت اضافه برای مسیر بعداً اقدام کرده‌اند. این رفتار در صورت رعایت بیشترین وزن مجاز هواپیما، غیر مجاز نیست. شرایط گرما و ارتفاع زیاد فرودگاه‌های کشور به‌طور مستقیم در وقوع رویدادها تأثیر داشته که علاوه بر وقوع این حوادث به‌عنوان یک مخاطره برای موتورهای هواپیماها نیز فرض می‌شود. زمان خنک شدن چرخ‌ها و توجه خلبانان به درجه حرارت ترمزها نکته بسیار مهمی است که باید توسط شرکت‌های هواپیمایی موردتوجه قرار گیرد. بعضی از شرکت‌های هواپیمایی برای جلوگیری از خسارت به موتورها و هواپیماها، محدودیت‌هایی از قبیل کم کردن تعداد مسافران، شرایط عملیاتی خاص در نظر گرفته‌اند.»

 فرودگاه هاشمی نژاد گواهینامه فرودگاهی ندارد

این گزارش همچنین شرایط فرودگاه هاشمی نژاد مشهد را مساعد نمی‌داند و می‌گوید: «فرودگاه شهید هاشمی نژاد مشهد توسط شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران بهره‌برداری می‌شود. این فرودگاه یکی از پر رفت و آمدترین فرودگاه‌های کشور بوده که ارائه خدمت به پروازهای داخلی و خارجی را انجام می‌دهد. تا کنون این فرودگاه برابر الزامات جدید مقررات فرودگاهی سازمان هواپیمایی کشوری موفق به دریافت گواهینامه فرودگاهی نشده که دفاتر نظارتی سازمان برنامه دارند تا پس از تکمیل فرآیندهای قانونی صدور گواهینامه فرودگاه را در دستور کار خود بررسی کنند.»

 کیفیت باند فرودگاه بهتر نشده است

گزارش با بیان اینکه آسفالت باند فرودگاه نیاز به تعمیرات دارد می‌گوید: پس از وقوع چند سانحه در سال ۱۳۹۴ و ۱۴۰۰، توصیه ایمنی برای ارتقای کیفیت سطح باند اصلی فرودگاه مشهد (قدرت ترمزگیری و رنگ‌آمیزی) صادرشده که با توجه به اظهارات مدیران فرودگاهی، به دلیل زمان‌بر بودن و حجم زیاد پروژه، تاکنون موفق به اقدام اصلاحی نشده‌اند.

 توصیه به شرکت‌های هواپیمایی

دفتر بررسی سوانح و حوادث سازمان هواپیمایی کشوری به همه شرکت‌های هواپیمایی توصیه کرده است: «تا رفع مشکل باند فرودگاه مشهد، از حمل سوخت اضافی در ایستگاه مشهد ممانعت به عمل‌آورده و حمل سوخت اضافی در هوای گرم و فرودگاه‌های مرتفع را کنترل و محدود کنند. از درج بازه زمانی لازم مابین زمان توقف هواپیما و شروع حرکت آن در پارکینگ فرودگاه‌های کشور (Ground time) در دستورالعمل‌های خود اطمینان حاصل نموده و اجرای آن را پایش کنند. بخش عملیات شرکت متناسب با راندمان هواپیماها و ارتفاع و درجه حرارت فرودگاه‌ها، محدودیت‌های عملیاتی خود و نحوه کنترل دمای ترمزها را ابلاغ و اجرا کنند. همچنین سیستم‌های کیفی و تضمین مرغوبیت، نحوه خرید قطعات، نگهداری و تعمیر چرخ‌ها را بیشتر مورد پایش قرار دهند.»

 رفع تحریم‌ها؛ لازمه نوسازی ناوگان هوایی کشور

داوود کشاورزیان، مدیرعامل پیشین ایران‌ایر در مصاحبه‌ای با خبرگزاری ایسنا بالا بودن سن ناوگان، کاهش تعداد هواپیماهای فعال و آماده پرواز و تحریم‌ها را علت تأخیرهای هواپیمایی‌ها می‌داند و می‌گوید اگر تعداد هواپیماهای فعال هر ایرلاین و صنعت هوانوردی قابل‌قبول باشد، یک شرکت هواپیمایی می‌تواند هواپیمایی را به‌عنوان رزرو نگه دارد تا در زمان مناسب آن را به‌عنوان هواپیمای سالم جایگزین هر هواپیمایی کند که با نقص فنی مواجه می‌شود و این جابه‌جایی هواپیما بدون اینکه مسافران متوجه شوند، قابل انجام است. او برداشته شدن تحریم‌ها را لازمه بهبود وضعیت صنعت هوانوردی دانست و گفت: اگر این اتفاق رخ ندهد کار برای نوسازی ناوگان و خرید هواپیما و حتی خرید و تعمیر قطعاتی مانند موتور هواپیما بسیار سخت می‌شود. در زمینه موتور وابسته به خارج هستیم و گرچه در حال حاضر برخی از موتورها برای تعمیر در داخل اجازه و مجوز دارند اما بسیاری از موتورها باید در کشورهای دیگر تعمیر شود و با توجه به نقش و سهم تولیدکنندگان آمریکایی در این زمینه، کار برای تعمیر موتور هواپیما در کشورهای دیگر هم سخت می‌شود چراکه آمریکایی‌ها در تولید موتور هواپیما حضور و سهم پررنگی دارند و اجازه نمی‌دهند.