عرضه خودرو در بورس؛ شفافیت یا قدرت دادن به مافیا؟

همدلی| عرضه خودرو در بورس باوجوداینکه باعث شفافیت هر چه بیشتر این بازار می‌شود، اما همچنان پروسه‌ای است که بلاتکلیف مانده است. مدت‌ها بعد از ارسال نامه‌ای که باعث تعلیق عرضه خودرو در بورس کالا شد، حالا به گفته معاون عملیات و نظارت بر این بازار، در صورت موافقت قطعی شورای عالی بورس، خودرو در بورس عرضه خواهد شد. آن‌طور که سید جواد جهرمی به ایسنا در مورد آخرین وضعیت تصمیم‌گیری عرضه خودرو در بورس کالا خبر داده: «شورای عالی بورس در این زمینه تصمیم‌گیری خواهد کرد. در این راستا کمیسیون فرعی شورا تشکیل شد و اعضای این کمیسیون که از اعضای اصلی شورای عالی بورس مانند رئیس سازمان بورس، نماینده وزارت صمت، نماینده بانک مرکزی، نماینده دادستانی و... به همراه کارشناسان تشکیل می‌شوند با فرایند عرضه خودرو در بورس موافق هستند. وی با تأکید بر اینکه با توجه به موافقت شورا، خودرو در بورس عرضه خواهد شد، اظهار کرد: «اگر عرضه خودرو در بورس به‌طور قطعی مصوب شود، احتمالاً یک کلاس خاص از خودروها عرضه می‌شوند نه خودروهای یک شرکت. برای مثال خودروهای کم تیراژ عرضه می‌شود.» این اظهارات در حالی است که چند وقت پیش، درست چند دقیقه بعد از شروع رقابت برای فیدلیتی و دیگنیتی با نامه معاونت صنایع حمل‌ونقل وزارت صنعت، معدن و تجارت، عرضه این دو اتومبیل در بورس کالا تعلیق شد. این تعلیق البته که برای بسیاری مساوی بود با از دست دادن سرمایه‌های قابل‌توجه؛ چرا که بسیاری از فعالان بازار سرمایه، برای شرکت در این رقابت، پای خود یا حتی سایر کالاهای سرمایه‌ای را به میان آورده بودند و درست بعدازآنکه این سرمایه‌ها را تبدیل به پول نقد کردند، این رقابت به شکل غافلگیرکننده‌ای لغو شد؛ اتفاقی که باعث از بین رفتن هر چه بیشتر اعتماد سرمایه‌گذاران به این بازار شد و همان ذره اعتمادی هم که مانده بود، طی چند ساعت از بین رفت. واقعیت این است که لغو این رقابت درست در شرایطی انجام شد که بسیاری از شرکت‌کنندگان 30درصد پیش‌پرداخت را انجام داده بودند. چیزی که به نظر می‌رسد پشت‌پرده‌ای داشته که شفاف نشده. از نگاه اذهان عمومی این لغو غافلگیرکننده به دلیل دعوای بهمن‌موتور با وزارت صمت صورت گرفته که حالا با همه این ادعاها توضیح شفافی دراین‌باره انجام‌نشده است. از نگاه عده زیادی از سرمایه‌گذاران، خودروهای خارجی در حالی به بازار عرضه می‌شود که بین مشتری و فروشنده، یک مافیا وجود داشته باشد. البته همه این‌ها در حد حدس و گمان فعالان بازار سرمایه است که به نظر می‌رسد برای شفافیت هر چه بیشتر باید وزارت صمت درباره آن توضیح بدهد. البته عرضه خودرو در بورس همچنان موافقان و مخالفانی دارد، در حالی به گفته بسیاری از کارشناسان این سیاست می‌تواند منجر به ایجاد شفافیت هر چه بیشتر در بازار خودرو شود که از نگاه مخالفان، لغو این عرضه سیاست درستی است که باید انجام می‌شد. از نگاه مخالفان عرضه خودرو در بورس، این سیاست می‌تواند منجر به افزایش قیمت آن‌هم به‌طور رسمی و قانونی شود. از سوی دیگر گفته می‌شود این سیاست کمکی به عرضه بیشتر خودرو نمی‌کند و حتی برخی نیز بر این باور هستند که عرضه خودرو در بورس به حضور خودرو به‌عنوان کالای سرمایه‌ای دامن می‌زند. این در حالی است که از نگاه این عده، سیاست‌گذاری در بازار خودرو باید معکوس باشد. این نگاه از سوی مخالفان عرضه خودرو در بورس کالا در حالی است که بسیاری از تحلیلگران بر این باور هستند که عرضه خودرو نه‌تنها باعث قیمت‎گذاری دستوری نمی‌شود که از دو نرخی شدن قیمت‌ها نیز جلوگیری می‌کند. البته به نظر می‌رسد در شرایطی که عرضه خودرو در بورس کالا به‌صورت محدود قرار است انجام شود، فضای رقابتی خاصی نیز در آن جریان ندارد و از طرفی هم به دلیل بسته بودن درهای واردات به روی اتومبیل‌های خارجی، حذف قیمت‌گذاری دستوری به معنای رها کردن افسارگسیخته قیمت‌هاست. هر چه هست، حالا معلق ماندن عرضه خودرو در بورس در حالی است که بر اساس ماده18 قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید به‌منظور تسهیل اجرای سیاست‌های کلی اصل44 قانون اساسی، دولت مکلف است کالای پذیرفته‌شده در بورس را از نظام قیمت‌گذاری خارج کند. آن‌طور که در نامه اخیر وزارت صمت آمده، مصوبه شورای عالی بورس دراین‌باره محرمانه است؛ حال سؤالی که مطرح می‌شود این است که چرا مصوبه فروش خودرو محرمانه است؟

 ماجرای عرضه و توقف عرضه خودرو در بورس کالا چیست؟

قرار بود دو خودروی فیدلیتی و دیگنیتی در بورس کالا عرضه شوند اما وزارت صمت دقیقاً در روز عرضه طی دو نامه این عرضه را ملغی و وزیر صمت پس‌ازآن اعلام کرد که از یک ماه و نیم قبل با بورس کالا مذاکراتی دراین‌باره صورت گرفته بود، اما روال را جلو بردند. نامه یک روز قبل به بورس کالا در مورد توقف عرضه خودرو نیز در واقع یک اتمام‌حجت بود. بورس کالا برای عرضه کالاهای بی‌نام‌ونشان (برند) مثل فولاد است و من با عرضه خودرو در بورس مخالف نیستم، اگر چه این کار حرفه‌ای نیست. در مورد عرضه خودرو در بورس کالا رانت وجود داشت و کسانی که رانت آن‌ها از بین رفت فضای رسانه‌ای را معکوس کردند. در این راستا، معاون عملیات و نظارت بر بازار بورس کالا نیز اعلام کرد که عرضه خودرو در بورس کالا بر اساس مقررات صورت گرفته و عرضه‌کننده پیش از عرضه اعلام کرده بود که هیچ محدودیتی برای عرضه وجود ندارد؛ اما بورس کالا از سوی وزارت صمت تهدید شده و مصوبه سران قوا را مبنی بر اینکه عرضه خودرو نباید صورت گیرد ارائه کرده است. 
مصوبه‌ای که به گفته جهرمی وزارت صمت تفسیر اشتباهی از آن داشته و به همین دلیل این موضوع دوباره در شورای عالی بورس در حال بررسی است. هر چه هست به نظر می‌رسد مخالفان و موافقان به دلیل عدم شفافیت وزارت صمت در زمینه لغو عرضه خودرو در بورس کالا که چند هفته پیش انجام شد، تحلیل درستی از اوضاع موجود ندارند و در حال متهم کردن یکدیگر هستند. در کل آن‌طور که از نگاه بسیاری از کارشناسان برمی‌آید، بهتر است عرضه خودرو در بورس کالا انجام شود و در کنار این سیاست، آزادسازی قیمت و واردات خودروهای خارجی با تعرفه کمتر از 30درصد و رسیدن این تعرفه به صفر درصد بازه زمانی کوتاهی انجام گیرد. در این صورت هر چه خودروساز یا دلال قیمت یک خودروی ایرانی مانند 206 را با قیمت بالا برای فروش بگذارد، آن‌قدری خودروی جایگزین است که همه این مسائل خودبه‌خود حل می‌شود.