بازار سرمایه بلاتکلیفِ برجام

همدلی|  هر بار که احیای برجام بر سر زبان‌ها می‌افتد، جو بازار سرمایه هم درگیر این اخبار می‌شود. طی هفته‌های اخیر در حالی بورس درگیر چند عدد ثابت بود که حالا فعالان اقتصادی و بازارهای داخلی با نگاهی خیره به برجام منتظر مشخص شدن نتیجه نهایی آن هستند. به گفته کارشناسان نتیجه برجام می‌تواند شرایط بازارهای اقتصادی ایران را تحت تأثیر قرار دهد. حال این پرسش مطرح می‌شود که در صورت احیای برجام چه سرنوشتی در انتظار بازار سرمایه خواهد بود؟ پاسخ روشنی برای این پرسش وجود ندارد، اما با نگاهی به روند بازار در روزها و هفته‌های اخیر به‌راحتی می‌توان نتیجه‌گیری کرد که نگاه فعالان این بازار به اتفاقات بین‌المللی بیشتر از همیشه دوخته‌شده و این یعنی با هر خبر مثبت یا منفی، صف‌های خریدوفروش سنگین‌تر می‌شوند. در این میان روندی که این روزها بورس در پیش‌گرفته بسیار از سهامداران را به یاد روزهای پایانی سال ۱۴۰۰ انداخته که شاخص در محدوده یک‌میلیون و ۲۸۰هزار واحدی گیر کرده بود. نوسانات کم دامنه شاخص در حال حاضر باعث ایجاد نگرانی سهامداران شده است. در کنار برجام حتی عرضه‌های اولیه نیز دردسر دیگری برای این بازار هستند؛ در حالی صحبت از عرضه 10شرکت به بورس مطرح است که این بازار علاوه بر خبرهای سیاسی که نفس بورس را گرفته، درگیر اجرای سیاست‌هایی است که به نظر می‌رسد در زمان مناسبی اجرا نمی‌شود؛ مثل همین عرضه آبشاری شرکت‌ها به بورس که یک‌بار دیگر انتظار تشکیل صف‌های فروش سنگین‌تر را قوی می‌کند. با چنین اتفاقاتی نگاهی به روند بازار نشان از این دارد که در هفته‌های اخیر شاخص کل بورس در گیرودار چند عدد ثابت بود؛ به‌طوری‌که شاخص کل با وجود سقوط‌های پی‌درپی هرگز به کمتر از یک‌میلیون و ۵۰۰هزار واحد نرسید و در آن‌سوی ماجرا از یک‌میلیون و ۵۱۱هزار واحد نیز فراتر نرفت. حالا به نظر می‌رسد حفظ کانال یک‌میلیون و ۵۰۰هزار واحد برای شاخص کل بورس حیاتی شده است؛ اما در هفته‌های اخیر تقریباً تمامی روزها شاخص نزولی بود و به مرز یک‌میلیون و ۵۰۰هزار واحد نزدیک می‌شد، در روزهای سبز هم تنها شاهد صعود بی‌جان آن بودیم. صعودی که هرگز دوام نمی‌آورد و در روز معاملاتی بعدی دوباره رنگ قرمز به تابلوی معاملاتی برمی‌گردد.
 بورس در هفته‌ای که گذشت
در روز شنبه شاخص کل بورس ۱۲هزار و ۸۳واحد کاهش یافت و در رقم یک‌میلیون و ۵۰۱هزار واحد ایستاد. در روز یکشنبه شاخص کل بورس در ساعات میانی معاملات تا رقم یک‌میلیون و ۵۰۰هزار واحد هم سقوط کرد اما در ساعات پایانی توانست روندی صعودی به خود بگیرد و در نهایت با ۱۳۴۶واحد افزایش به رقم یک‌میلیون و ۵۰۲هزار واحد رسید. شاخص کل بورس در روز دوشنبه ۴۱۷۰واحد صعود تا رقم یک‌میلیون و ۵۰۷هزار واحد افزایش یافت و در روز سه‌شنبه نیز با ۳۸۷۰واحد افزایش به رقم یک‌میلیون و ۵۱۱هزار واحد رسید اما عمر این صعود کوتاه بود و این بازار در حالی به تعطیلات پایان هفته رفت که شاخص کل در روز چهارشنبه با ۸۴۷۷واحد سقوط تا رقم یک‌میلیون و ۵۰۲هزار واحد کاهش یافت.
 بلاتکلیفی‌های ادامه‌دار سیاسی بازار سرمایه را نشانه رفت
خروج پول از بورس شدت گرفته و سرمایه‌ها بار دیگر به سمت سکه و دلار کوچ می‌کنند؛ البته برای سرمایه‌داران با سرمایه‌های سنگین‌تر این مهاجرت بیشتر به سمت مسکن و خودرو دیده می‌شود. یک کارشناس بازار سهام معتقد است: «مشکل اصلی خروج پول از بورس در حال حاضر رشد بازارهای موازی مانند مسکن و دلار و سکه است و تا زمانی که بلاتکلیفی‌های سیاسی ادامه‌دار باشد، پول‌ها از بازارهای شفاف به سمت بازارهای غیرشفاف برای گرفتن سود حرکت می‌کنند.» در چنین فضایی روند پرابهام بازار سرمایه همچنان ادامه دارد؛ تا جایی که در هفته‌های اخیر شاخص به رنگ قرمز درآمد. گزارش‌ها حاکی از آن است که شرایط به سود فروشندگان پیش می‌رود و هنوز وضعیت در حال بهبود و چرخش به سود خریداران نیست. 
کارشناسان اعتقاد دارند فضای اقتصادی و سودی که در بازارهای غیرشفاف همچون طلا، سکه و ارز وجود دارد، این روزها باعث شده سرمایه‌گذاران خرد ترجیح دهند که از بازار سرمایه خارج شوند و به سمت بازارهای سودآور دیگر باشند. در حال حاضر شاخص بورس در مرز یک‌میلیون و ۵۰۰هزار واحد قرار دارد و هر تلنگری، احتمال ورود شاخص را به کانال پایین‌تر هموار خواهد کرد. گزارش‌ها نشان می‌دهد که شاخص بورس در لحظه تنظیم گزارش روی عدد یک‌میلیون و 502هزار و 603واحد قرار گرفته و هفته را با این عدد به پایان رساند. مجید عبدالحمیدی، کارشناس و فعال بازار سرمایه در گفت‌وگو با خبرآنلاین درباره خروج پول و حال این روزهای بورس می‌گوید: «در حال حاضر بیشتر بازارها اعم از بورس، ارز و طلا تحت تأثیر نتیجه انتخابات و مذاکرات بلاتکلیف هستند. بورس هم مانند دیگر بازارها مثبت نیست؛ به این معنا که سرمایه‌گذاران این بازارها در حال خوبی به سر نمی‌برند.»
این کارشناس بازار سرمایه ادامه می‌دهد: «اگرچه نوسان پایین برخی بازارها مانند طلا و دلار به نفع عوام است، ولی برای افرادی که در این بازارها سرمایه‌ای را وارد کرده‌اند، ریزش به معنای ضرر است.»
عبدالحمیدی متذکر می‌شود: «دلیل اصلی برای ایجاد چنین شرایطی در بازارهایی مانند بورس، شوک روانی است که یک خبر منفی قیمت‌ها بالا و با خبری مثبت قیمت‌ها افت می‌کند.»
این کارشناس اقتصادی اضافه می‌کند: «به‌عنوان‌مثال خبر شروع جدید دورهمی‌های برجام در دوحه در نوسان این بازارها مؤثر واقع شد؛ درحالی‌که هنوز معلوم نیست با توجه به ادامه تحریم‌ها، دلاری آزادشده است یا نه ولی انتشار خبر آن موجب کاهش کوتاه‌مدتی در بازار دلار و سکه شد.»
عبدالحمیدی اظهار می‌کند: «مشکل اصلی خروج پول در حال حاضر رشد بازارهای موازی مانند مسکن و دلار و سکه است و تا زمانی که بلاتکلیفی‌های سیاسی ادامه‌دار باشد، پول‌ها از بازارهای شفاف به سمت بازارهای غیرشفاف برای گرفتن سود حرکت می‌کنند.»
 خروج سرمایه‌گذاران خرد از بازار سهام
پیش‌ازاین فردین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه نیز در گفت‌وگو با رسانه‌ها درباره روند بازار سرمایه گفته بود: «اگر بخواهیم ببینیم چه عواملی در ریزش بازار سرمایه در یک ماه گذشته اثر داشته است، باید دو بخش را در نظر بگیریم. یکی بخش به بخش سیاسی و یکی هم متغیرهای کلان اقتصادی مربوط می‌شود.»
به اعتقاد او، در حوزه سیاسی، ابهامات برجام و فرازونشیب‌هایی که وجود داشت، دل‌خوشی‌ها و امیدواری‌هایی که در خصوص توافق به وجود آمد و درعین‌حال، ابهامات پی‌درپی که منجر به افزایش نرخ ارز شد، سایه سنگینی روی بازار سرمایه انداخت. به گفته آقابزرگی، اما مهم‌ترین اثر را متغیرهای اقتصادی روی بازار سرمایه داشت. از جمله این‌که تصمیمات نابه‌هنجار و غیرکارشناسی و نیز شرایطی که منجر به قطع برق صنایع و کارخانه‌ها شد، انگیزه سرمایه‌گذاری را در حوزه صنایع نیروگاهی کاهش داد.
وی یادآور شده بود: «با وجود این‌که کالاهای اساسی افزایش ۵ تا ۱۰برابری داشته، ولی شرکت‌ها و بورس هیچ تأثیری نپذیرفتند. این خلاف سوابق و روند گذشته است.»
آقابزرگی با اشاره به روند تورم در سال ۱۴۰۱ تصریح کرده بود: «به اعتقاد من با این روند تورم، به سمت و سویی پیش می‌رویم که تا انتهای سال رکورد شاخص با وجود همه مدیریت‌ها و کنترل‌هایی که می‌شود، شکسته می‌شود. این اجتناب‌ناپذیر است. در این میان، تعدادی از سهامداران خرد و کسانی که دید کوتاه‌مدت داشتند، آسیب می‌بینند و به دلیل این‌که عجولانه تصمیم گرفتند، از بازار خارج‌شده و زیان می‌بینند.»