شوک ژاپنی

همدلی|  محسن رفیق: سرزمین آفتاب تابان نیز از خشونت در امان نماند و روز گذشته نظاره‌گر ترور نخست‌وزیر پیشین خود بود. شینزو آبه، نخست‌وزیر سابق ژاپن روز گذشته هدف یک سوءقصد قرار گرفت و درگذشت. او مورد اصابت دو گلوله به پشت و گردنش قرار گرفت و به دلیل شدت جراحات و خونریزی در بیمارستان دانشگاه پزشکی نارا، جان خود را از دست داد. آبه در ساعت ۱۱:۳۰ به‌وقت محلی در شهر نارا و در حال سخنرانی در کارزار انتخاباتی مجلس علیای پارلمان این کشور بود که این حادثه اتفاق افتاد. ضاربِ‌ آبه، مردی به نام تتسویا یاماگامی و ۴۱ساله است که عضو سابق نیروی دریایی این کشور بوده و توسط نیروهای امنیتی ژاپن دستگیر شده است،‌ او از فاصله ۱۰متری به آبه شلیک کرده است. پس از دومین شلیک، آبه به زمین افتاد و به گفته مقام‌های بهداشت و درمان و مأموران انتظامی، بی‌هوش شد، اما تلاش گروه پزشکی به نتیجه نرسید و او در نهایت از پای درآمد.
ترور شینزو آبه، ژاپن را در بهت و خشم فرو برده است زیرا خشونت با سلاح گرم در ژاپن امری نادر است به‌طوری‌که در سال ۲۰۱۴ میلادی تنها شش مورد مرگ ناشی از اسلحه در این کشور گزارش‌شده است. این در حالی است که ژاپن دارای برخی از سخت‌گیرانه‌ترین قوانین حمل سلاح در جهان است و یکی از امن‌ترین کشورهای جهان محسوب می‌شود. این ترور در شرایطی اتفاق افتاده است که انتخابات مجلس اعلا روز یکشنبه این هفته در ژاپن برگزار می‌شود. بنا بر نظرسنجی‌ها، انتظار می‌رود که حزبِ آبه، ‌یعنی لیبرال دمکرات، پیروزی قاطع به دست آورد. این پیروزی می‌تواند به بحث تغییر قانون اساسی شتاب بیشتری دهد. خبرگزاری رویترز به نقل از وزارت کشور ژاپن اعلام کرد که ترور شینزو آبه باعث تعویق یا تغییر زمان انتخابات روز یکشنبه نخواهد شد.
ترور شینزو آبه، سیاستمداران، رهبران اقتصادی و رأی‌دهندگان ژاپنی را در شوک مطلق فروبرده است. به گزارش خبرگزاری کیودو، اعضای حزب حاکم لیبرال دموکرات که شینزو آبه قبلاً آن را رهبری می‌کرد و اصلی‌ترین جنبش اپوزیسیون موسوم به حزب دموکراتیک قانون اساسی ژاپن، ‌گفتند: «خشونت در هر شکلی غیرقابل تحمل است.» ناتسو یاماگوچی، رهبر حزب کومیتو، یکی از شرکای ائتلاف حاکم ژاپن طی سخنرانی خود در تویوهاشی، استان آیچی در ژاپن گفت: «توقف آزادی بیان از طریق خشونت نباید رخ دهد.»
ازآنجایی‌که بسیاری از رهبران شرکت‌های تجاری به دلیل سیاست‌های اقتصادی این نخست‌وزیر سابق موسوم به آبنومیکس (اقتصاد آبه‌ای) روابط نزدیکی با او داشتند،‌ گروه‌های تجاری نیز در شوک بزرگی فرو رفته‌اند. کنگو ساکورادا، رئیس انجمن مدیران شرکت‌های ژاپن به خبرنگاران گفت: «این یک چالش جدی برای دموکراسی ژاپن است. نابخشودنی است.» فومیو کیشیدا، نخست‌وزیر کنونی نیز ترور آبه را یک اقدام وحشیانه در میان مبارزات انتخاباتی خواند که اساس دموکراسی را هدف قرار داده است.
در همین حال، در پی اقدام تروریستی سوءقصد به نخست‌وزیر سابق ژاپن، حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران در توییتی نوشت: «ترور شینزو آبه نخست‌وزیر اسبق ژاپن را محکوم و درگذشت وی را به ملت و دولت دوست، ژاپن تسلیت می‌گویم. خدمات ارزنده ایشان به‌عنوان سیاستمداری برجسته، ازجمله در گسترش مناسبات دو ملت ایران و ژاپن فراموش نخواهد شد.» ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه نیز اظهار کرد: «به‌عنوان یک کشور قربانی تروریسم که رهبران بزرگی را توسط تروریست‌ها ازدست‌داده، خبر ترور شینزو آبه نخست‌وزیر پیشین ژاپن را به‌شدت محکوم می‌کند.»
آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا هم در واکنش به این حمله گفت که ایالات متحده از تیراندازی به شینزو آبه عمیقاً نگران است. دونالد ترامپ رئیس‌جمهور سابق آمریکا نیز در رسانه اجتماعی خود گفت: «آبه یک دوست واقعی برای من و مهم‌تر از آن آمریکا بود. این ضربه بزرگی به مردم فوق‌العاده ژاپن است که او را بسیار دوست داشتند و تحسین می‌کردند. همه ما برای شینزو و خانواده عزیزش دعا می‌کنیم.» رام امانوئل سفیر ایالات متحده در ژاپن نیز گفت که از این تیراندازی ناراحت و شوکه است.
شینزو آبه دارای رکورد طولانی‌ترین مدت نخست‌وزیری در ژاپن بود که در سال ۲۰۲۰ به خاطر بیماری از سمت خود کناره‌گیری کرد. او بعداً اعلام کرد که به خاطر وخیم شدن یک‌ بیماری روده‌ای اقدام به کناره‌گیری کرده بود. آبه متولد ۲۱سپتامبر ۱۹۵۴ بود و از یک خانواده برجسته سیاسی پا به عرصه سیاست ژاپن گذاشت و پسر شینتارو آبه، وزیر خارجه سابق و نوه نوبوسوکه کیشی، نخست‌وزیر سابق ژاپن بود. آبه به‌تمام‌معنا یک ملی‌گرای محافظه‌کار بود که دو بار حزب لیبرال دموکرات ژاپن را به پیروزی رساند. در زمان او سیاست‌های ژاپن به شکل قابل‌توجهی چرخش به راست کرد. آبه یکی از مدافعان سرسخت بازنگری در قانون اساسی صلح‌طلب ژاپن پس از جنگ جهانی دوم بوده است. در اصل ۹ قانون اساسی ژاپن آمده که این کشور، برای همیشه از جنگ به‌عنوان حق حاکمیت ملت و تهدید یا استفاده از زور به‌عنوان وسیله‌ای برای حل‌وفصل اختلافات بین‌المللی چشم‌پوشی می‌کند.
او برای اولین بار در سال ۱۹۹۳ به نمایندگی در پارلمان ژاپن انتخاب شد و در سال ۲۰۰۵ زمانی که جونیچیرو کوایزومی، نخست‌وزیر وقت او را به سمت منشی ارشد کابینه منصوب کرد، به عضویت کابینه درآمد. او در سال ۲۰۰۶ به مقام نخست‌وزیری رسید و جوان‌ترین نخست‌وزیر پس از جنگ ژاپن شد هر چند دوره‌اش بسیار کوتاه و تنها کمی بیش از یک سال شد که بسیار بحث‌برانگیز هم بود. او در سال ۲۰۱۲ بازگشت سیاسی غافلگیرکننده‌ای داشت و در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۷ پیروز انتخابات شد و تا سال ۲۰۲۰ در قدرت ماند تا اینکه به دلیل بیماری استعفا داد. پس از استعفا، یوشیهیده سوگا، متحد نزدیکش در حزب جانشین او شد، اما او همچنان به‌عنوان یک شخصیت قدرتمند در سیاست ژاپن شناخته می‌شد.
شینزو آبه یا همان آبه شینزو، برای ایرانیان نیز چهره‌ای شناخته شده است. آبه، در سال 1398 و در اوج تنش‌های ایران با آمریکا در زمان ریاست جمهوری دونالد ترامپ، به‌منظور تلطیف فضای بحران و ایفای نقش یک میانجی‌گر صلح‌جو، به تهران آمد و با مقام رهبری و رئیس‌جمهور روحانی، دیدار و گفت‌وگو کرد. 
این سفر صلح‌طلبانه مقام ارشد ژاپنی البته در آن زمان با هدف قرار گرفته شدن نفت‌کش‌های ژاپنی در دریای عمان روبرو شد؛ اتفاقی که هم‌زمانی آن با سفر آبه،‌ حدس و گمان‌های داخلی و بین‌المللی متفاوتی را موجب شد. در به‌هرروی، اگرچه مقامات دو کشور از این سفر به نیکی یاد کردند اما این دیدار، نتیجه موردنظر ژاپن را به دنبال نداشت و نامه‌ ناگشوده‌ای که شینزو آبه در دیدار با مقام رهبری به همراه داشت و همچنان ناگشوده مانده؛ به بخشی از خاطرات روابط سیاسی ایران با ژاپن تبدیل شد.
در آن زمان، شینزو آبه در نشست خبری خود با روحانی گفت: «احترام بسیار زیادی قائل هستم برای اینکه مقام رهبری در چندین نوبت فتوا صادر فرمودند مبنی بر اینکه سلاح کشتارجمعی ازجمله سلاح هسته‌ای حرام است.» او همچنین در مصاحبه با روزنامه الشرق الاوسط درباره سفرش به ایران گفت: «ژاپن تمایل دارد تا در کاهش تنش در منطقه نقشی مهم داشته باشد و برای همین منظور او به ایران سفر کرده است. تنش‌ها در خاورمیانه شدت گرفته است و برخی از کارشناسان به امکان وقوع درگیری‌های اشاره کرده‌اند؛ اما پیش از هر چیز باید از درگیری پرهیز کنیم چرا که صلح و ثبات در خاورمیانه به شکوفایی در سراسر جهان و ازجمله در ژاپن منجر خواهد شد.»
او در پاسخ به اینکه نتایج سفر به ایران چه بود اعلام کرد: «آنچه می‌توانم بگویم این است که برای صلح و امنیت در منطقه باید بپذیریم ایران نقشی سازنده در منطقه داشته باشد و از توافق هسته‌ای پیروی کنیم. ایران اعلام کرده است که جنگ با آمریکا را نمی‌خواهد و به دنبال سلاح هسته‌ای نیست و حتی رهبر ایران نیز گفتند که این کشور به دنبال تولید یا دستیابی و استفاده از سلاح‌های هسته‌ای نیست.» او مسیر کاهش تنش‌ها در منطقه را همراه با سختی‌های بزرگی دانست و اعلام کرد که ژاپن برای کاهش تنش‌ها و تحقق ثبات در خاورمیانه به همکاری کشور‌های مرتبط ادامه خواهد داد.