جنگِ اوکراین در مرز سرایت به اروپا

همدلی| محسن رفیق: حضور نیروهای نظامی روسیه در شهرهای مختلف اوکراین ادامه داشته و صدای شلیک توپ‌های روسی همچنان در اوکراین شنیده می‌شود. این در شرایطی است که سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه روز گذشته به ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه درباره آزادسازی کامل قلمرو جمهوری خلق لوهانسک گزارش داد و خبر آزادی کامل جمهوری خلق لوهانسک را اعلام کرد. پیشتر نظامیانی متشکل از ارتش روسیه و جنگجویان شبه‌نظامی خلق لوهانسک، لیسیچانسک، آخرین شهر منطقه لوهانسک را که تحت کنترل نیروهای امنیتی اوکراین بود، محاصره کرده بودند. مساحت کل مناطق آزاد شده در روز گذشته 182کیلومتر مربع بوده است.
از سوی دیگر ناظران سیاسی بر این باورند که جنگ در اوکراین، در حال گسترش بوده و یارگیری‌های جدیدی را شامل شده است. این در حالی است که بلاروس نیز بیش‌ازپیش خود را به روسیه نزدیک کرده و حتی پوتین اخیراً در دیدار با لوکاشنکو قول تجهیز ارتش این کشور به سامانه‌های موشکی اسکندر را که قابلیت حمل کلاهک اتمی دارند، داده است. این در شرایطی است که پیش‌ازاین مشاور زلنسکی اعلام کرده بود که پوتین تلاش دارد تا متحدانی را بیابد که از او حمایت می‌کنند. به گزارش پایگاه خبری اینسایدر، میخائیل پودولیاک، مشاور ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین گفت: «ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه به‌طور باورنکردنی یک فرمانده ماهر است. او با ارتش میلیونی و قوی خود به اوکراین حمله کرده و هنوز هم به دنبال حمایت نظامی دیگر کشورهاست.»
پودولیاک همچنین یادآور شد: «گفته‌شده بود در نشست اخیر سران خزر، پوتین علاوه بر فشار مستمر بر متحد نزدیک خود یعنی بلاروس، از این کشور برای مداخله در جنگ اوکراین درخواست کمک امنیتی کرده است.» مشاور زلنسکی سپس حیله‌گری هوشمندانه پوتین را در تلاش برای جلب حمایت نظامی از سوی جمهوری‌های شوروی سابق برای مبارزه با اوکراین به تمسخر گرفت و اضافه کرد: «او با ارتش میلیونی و قوی خود با اوکراین وارد جنگ شده و حالا هم باید سرگردان در بین دیگر کشورها به دنبال کمک نظامی باشد.» پودولیاک ادامه داد: «پوتین عادت داشته تا در اطراف غوغا به پا کند، دیگران را با تهدید وادار کند تا به خواسته‌هایش سر تعظیم فرود بیاورند و اکنون هم خواسته‌هایش را تا حد به ما سرباز قرض بدهید تا ازاینجا به اوکراین حمله کنیم، ما نمی‌توانیم خودمان اوکراینی‌ها از پای دربیاوریم- به شما برای حمله به اوکراین نیاز داریم، پایین آورده است.»
بااین‌وجود، روز گذشته، رئیس‌جمهور بلاروس تأکید کرد که در پاسخ به درخواست لهستان از واشنگتن برای استقرار تسلیحات هسته‌ای در خاک این کشور، از ولادیمیر پوتین، همتای روس خود خواسته تا در بلاروس سلاح هسته‌ای مستقر کند. به گزارش اینترفاکس، الکساندر لوکاشنکو، رئیس‌جمهور بلاروس در سخنرانی به مناسبت روز استقلال در مینسک در دوم ژوئیه توضیح داد که چرا از پوتین درخواست موشک‌های با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای کرده است. لوکاشنکو یادآور شد که این او نبوده که تصمیم به کنار گذاشتن سلاح‌های هسته‌ای گرفت. برعکس، او به‌عنوان رهبر جدید یک کشور جوان مستقل، مجبور به اجرای تصمیم رهبری قبلی کشور شد. او گفت که برای اطمینان از خروج تسلیحات هسته‌ای از بلاروس تحت‌فشار شدیدی قرار داشت.
موضوع تسلیحات هسته‌ای مجدداً در مذاکرات بلاروس و روسیه به ابتکار طرف بلاروس مطرح شد. الکساندر لوکاشنکو تأکید کرد: «این باج‌گیری هسته‌ای نیست. من و رئیس‌جمهور روسیه به‌ویژه با سلاح‌های هسته‌ای باج‌گیری نمی‌کنیم. این تز و این موضوع در مذاکرات با رئیس‌جمهور روسیه پس از درخواست لهستان از ایالات‌متحده برای استقرار تسلیحات هسته‌ای در قلمرو خود مطرح شد. سپس به رئیس‌جمهور پوتین گفتم که چرا وانمود می‌کنیم که هیچ اتفاقی نمی‌افتد؟ ما برای مدت طولانی مشورت کردیم و به این نتیجه رسیدیم که باید ظرف یک روز آماده باشیم تا اقدامات آن‌ها را پاسخ دهیم. سلاح‌های خود را به آنجا بردیم و من حق دارم از رئیس‌جمهور روسیه برادرانه بخواهم این امکان را فراهم کند تا این تضمین داده شود که هیچ‌کس جرات عبور از مرز جمهوری بلاروس را نداشته باشد؛ که این کار را کردم.» رئیس‌جمهور بلاروس تأکید کرد: «ممکن است در آینده نزدیک جنگی برای تسلط بر دو مرکز قدرت در آسیای مرکزی آغاز شود: ایالات‌متحده و اتحادیه اروپا از یک‌سو و چین از سوی دیگر. مبارزه برای تسلط غرب نه‌تنها در اروپا بلکه در آسیای مرکزی نیز وجود دارد.»
او با اشاره به وقوع شورش‌های خیابانی در اوایل سال جاری در قزاقستان پیش‌بینی کرد که ازبکستان می‌تواند نقطه بعدی تحریکات باشد. او گفت: «ما حقایق زیادی را در اختیار ازبکستان قرار دادیم. آن‌ها حتی وقتی در یکی از اجلاس‌ این را گفتم، به‌نوعی آزرده شدند. دیروز چه اتفاقی افتاد؟ در جمهوری قره قالپکستان، تقریباً نیمی از ازبکستان، ظاهراً متوجه شدند که چیزی در قانون اساسی اشتباه است و ناآرامی‌ها آغاز شد. بی‌ثبات‌سازی ازبکستان آغازشده، امروز زمزمه می‌کنند که خارجی‌ها در آن دست دارند. آن‌ها دست از قزاقستان هم نمی‌کشند. اوضاع آنجا بسیار پیچیده است. آسیای مرکزی، درست مثل ما، بین دو آتش گرفتارشده است: اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها ازیک‌طرف و چین در طرف دیگر. چین به آسیای مرکزی کمک می‌کند تا بقای خود را حفظ کند. این مبارزه در آینده نزدیک در آسیای مرکزی خواهد بود. علائم این امر قبلاً آشکارشده است.»
او در ادامه تأکید کرد: «هیچ کاری در بلاروس، به‌ویژه امروز، بدون اجازه یا دستور رئیس‌جمهور انجام نمی‌شود. رسانه‌ها شایع کرده‌اند که بلاروس اشغال است و پوتین کنترل آن را در دست دارد. من می‌دانم که چرا امروز این اتفاق می‌افتد. آن‌ها از انواع روش‌ها برای بی‌ثبات کردن اوضاع در کشور ما استفاده می‌کنند. آن‌ها می‌دانند که من چگونه هستم و سعی می‌کنند به من برسند؛ اما هیچ کاری در بلاروس، به‌ویژه امروز، بدون اجازه یا دستور رئیس‌جمهور لوکاشنکو انجام نمی‌شود. تا زمانی که من رئیس‌جمهور هستم همین‌طور خواهد بود.»
رئیس‌جمهور بلاروس اضافه کرد: «بازیکنان قوی جدیدی در عرصه بین‌المللی ظهور کرده‌اند و آن‌ها با معماری تک‌قطبی جهان موافق نیستند. دنیایی که ما می‌دانیم امروز یا فردا دیگر وجود نخواهد داشت. آن‌ها خواهان جهان چندقطبی هستند، چین و هند، روسیه که از لحاظ اقتصادی و نظامی قدرتمند است و بسیاری دیگر این‌ها دنبال جهان چندقطبی هستند؛ اما ایالات‌متحده آمریکا می‌خواهد در جهانی تک‌قطبی زندگی کند.» رئیس دولت بلاروس گفت: «آن‌ها از طریق دلار حکومت می‌کنند. با چاپ این دلارها قوی‌ترین سلاح‌ها را ایجاد می‌کنند. آن‌ها تقریباً این سلاح‌ها را به فضا هم برده‌اند. آن‌ها سلاح‌های پیشرفته دارند و می‌خواهند جهان را کنترل کنند. ایالات‌متحده نه‌تنها در ناتو فعال‌تر شده است. آن‌ها در حال ایجاد سازمانی مشابه در اقیانوس آرام، علیه رقیب اصلی چین هستند؛ بنابراین، دلیل اصلی این است که ایالات‌متحده می‌خواهد بر جهان مسلط شود. آن‌ها می‌خواهند جهان را همان‌طور که بود نگه‌دارند. آن‌ها شروع به بمباران هر کسی می‌کنند که سرش را بلند کند.»
او گفت: «آمریکایی‌ها دنبال هژمونی هستند... دنیای تک‌قطبی می‌خواهند... دلیل این مسئله پیدایش روابط جدید در جهان است که دعوت به کثرت‌گرایی دارد. امروز نه‌فقط برای وضعیت پساشوروی ما و در بخش اروپایی آن بلکه برای آسیای مرکزی که جمهوری‌های ما (شوروی سابق) در آن حضور دارند، نبردی در جریان است.» او همچنین گفت که ارتش بلاروس موشک‌هایی را که از اوکراین به سمت بلاروس شلیک‌شده بود، رهگیری کرده است. او توضیح داد: «باید به شما اطلاع دهم که سه روز پیش، شاید هم بیشتر، اوکراین تلاش کرد تا اهداف نظامی در بلاروس را هدف قرار دهد. خدا را شکر تمام موشک‌های شلیک‌شده توسط سامانه‌های ضد هوایی رهگیری شد.»
لوکاشنکو تأکید کرد که کشورش به دنبال وارد شدن به جنگ با اوکراین نیست، اما درعین‌حال درباره هرگونه تجاوز به خاک و مردم کشورش هشدار داد و گفت: به شما می‌گویم، همان‌طور که بیش از یک سال پیش هم گفتم، ما هیچ قصدی برای ورود به جنگ در اوکراین نداریم. او در پیامی خطاب به کی‌یف و کشورهای غربی تأکید کرد که به هرگونه حمله به خاک بلاروس، فورا پاسخ خواهد داد. او گفت: «اگر جرأت دارید به پالایشگاه موزیر، فرودگاه لونینتس یا شهر برست ضربه بزنید، بلافاصله و فقط در یک ثانیه پاسخ خواهیم داد.» او با اشاره به موشک‌های وعده داده شده توسط پوتین و همچنین سامانه پرتاب موشک پولونز بلاروسی اضافه کرد: «کمتر از یک ماه پیش به نیروهای مسلح خود دستور دادم تا مراکز تصمیم‌گیری در پایتخت‌های شما را در داخل اهداف خود قرار دهند.» 
به‌هرروی، درحالی‌که روسیه در حال محکم‌تر کردن مواضع خود در خاک اروپا است، راشا تودی طی تحقیقات و گزارشی اعلام کرد که تسلیحات مرگباری که از ایالات‌متحده، انگلیس و سایر کشورهای ناتو به اوکراین ارسال می‌شوند، منجر به ایجاد خریدوفروش‌های غیرقانونی و بازار سیاه شده است. به گزارش ایسنا، اوکراینی‌ها در بازارها و شبکه‌های غیرقانونی ایجاد شده، نه‌تنها تسلیحات کوچک بلکه سخت‌افزارهای پیچیده‌ای از جمله سیستم‌های ضدتانک جاولین و پهپادهای انفجاری را عرضه می‌کنند. در همین زمینه، چند تن از خبرنگاران راشاتودی در اقدامی توانسته‌اند با افرادی که در این بازار سیاه هستند، گفت‌وگو کنند و معامله خرید یکی از همین پهپادهای انفجاری را به قیمت چهار هزار دلار انجام دهند. برخی از این خبرنگاران نیز خود را علاقه‌مند به خرید مین‌های ضدنفر آمریکایی نشان دادند اما به آن‌ها گفته‌شده که موجودی این نوع از مین‌ها تمام‌شده است.این در حالی است که یورگن استاک، دبیرکل اینترپل ماه گذشته هشدار داد که درگیری در اوکراین، موجب خواهد شد تا این تسلیحات پیشرفته غربی از بازارهای سیاه سر درآورند. او اذعان کرد: «گروه‌های جنایتکار سعی می‌کنند از این شرایط آشفته و در دسترس بودن سلاح‌ها استفاده کنند و آن‌ها ممکن است نه‌تنها در کشورهای همسایه اوکراین بلکه به سایر قاره‌ها ارسال شوند.» از طرفی لوید آستین، ‌وزیر دفاع آمریکا در ماه مه گفت که او در خصوص اهمیت ردیابی و حفاظت از تسلیحات آمریکایی با ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین و وزیر دفاع این کشور گفت‌وگو کرده و به او این اطمینان خاطر داده شده است که تسلیحات غربی از بازارهای قانونی سر درنمی‌آورند.
در همین حال، روز گذشته وزیر امور خارجه روسیه نیز گفت که لندن در تلاش است بهانه‌هایی برای واردکردن ناوگان خود به دریای سیاه بیابد تا به دستگاه نظارتی بر همه عملیات انتقال غلات از بنادر اوکراین تبدیل شود. سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه در مصاحبه با شبکه تلویزیونی روسیه گفت: «از این بحران غذایی برای اهداف مختلف نه‌تنها در زمینه تبلیغاتی بلکه برای پاک‌سازی وجهه اوکراین و قرار دادن مسئولیت همه‌چیز بر گردن روسیه استفاده می‌شود.» او ادامه داد: «اگر به‌عنوان‌مثال به اظهارات بوریس جانسون (نخست‌وزیر انگلیس) و وزیر امور خارجه‌اش گوش دهید، مشخص می‌شود که آن‌ها در تلاش هستند تا شرایط را برای نفوذ نیروی دریایی انگلیس به دریای سیاه ایجاد و شروع به مدیریت همه عملیات انتقال غلات از بنادر اوکراین کنند.» سازمان ملل بارها درباره خطر بحران غذایی در جهان به دلیل کمبود غلات هشدار داده و غرب روسیه را به ممانعت از عرضه محموله‌های غلات اوکراینی به بازارهای جهانی متهم کرده است، درحالی‌که مسکو قاطعانه چنین اتهاماتی را رد می‌کند.