رایزنی با روسیه برای گام بعدی

همدلی|  محسن رفیق: با وجود همه خوش‌بینی‌ها و بدبینی‌ها نسبت به ادامه روند گفت‌وگوهای برجامی و به نتیجه رسیدن مذاکرات، برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که توافق شده تا مذاکرات غیرمستقیم برجامی میان ایران و آمریکا با تسهیلگری اتحادیه اروپا، پس از سفر رئیس‌جمهور آمریکا به منطقه از سر گرفته شود. این در شرایطی است که مذاکرات دوحه، هیچ نتیجه‌ای به دنبال نداشت و مذاکره‌کننده ارشد ایران در این مذاکرات نیز پس از ترک قطر، به روسیه رفت تا با مقامات این کشور در مورد آینده مذاکرات به رایزنی بپردازد. از سوی دیگر، آژانس بین‌المللی اتمی نیز به‌شدت به دنبال است تا با ازسرگیری این گفت‌وگوها و تغییر تصمیم ایران برای اجازه ورود به بازرسان آژانس، راستی‌آزمایی از فعالیت‌های هسته‌ای ایران را به‌سرعت پیگیری کند.
در همین حال شبکه بلومبرگ به‌تازگی در گزارشی با استناد به اظهارات دیپلمات‌های اروپایی مدعی شد: «تلاش‌ها برای احیای توافق هسته‌ای احتمالاً پس از سفر جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا به منطقه در ماه جاری میلادی [تیر و مرداد] از سر گرفته خواهد شد، هر چند که مذاکرات غیرمستقیم میان آمریکا و ایران در دوحه که با تسهیلگری اتحادیه اروپا انجام گرفت، منجر به حل اختلافات طرفین نشد.» بلومبرگ دراین‌باره گزارش داد: «دو دیپلمات اروپایی که از نزدیک در جریان مذاکرات برجامی این هفته در دوحه بودند، گفتند، درحالی‌که مذاکرات پیشرفتی نداشته است، انتظار می‌رود تلاش‌ها برای احیای توافق در زمانی فراتر از ضرب‌الاجل پیشنهادی مدیرکل دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل از سرگرفته شود.» در این گزارش همچنین اضافه‌شده است: «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در نشست شورای حکام در ۹ژوئن گفت، درصورتی‌که مصالحه‌ای دیپلماتیک در این زمینه ظرف یک ماه انجام نگیرد، بازرسان آن نخواهند توانست فعالیت‌های هسته‌ای ایران را ذیل توافق راستی‌آزمایی کنند و این خود ضرب‌الاجلی برای مذاکرات تعیین کرد.» همچنین در این گزارش آمده است: «مقامات آمریکایی بارها گفته‌اند که فرصت باقی‌مانده برای مذاکرات اندک است با توجه به اینکه سرعت فعالیت‌های هسته‌ای ایران به‌گونه‌ای افزایش‌یافته که خطر ناکارآمد شدن توافق اصلی را در بر دارد.» در گزارش این شبکه آمده است: «شخص سومی که در جریان این مذاکرات بوده است، گفت که این مذاکرات احتمال دارد در قطر و پس از سفر بایدن ازسرگرفته شود.»
از سوی دیگر، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی خواستار انعطاف بیشتر آمریکا در مذاکرات احیای برجام برای حصول توافق شد. به گزارش ایسنا، میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین طی پیامی در حساب کاربری خود در توییتر گفت‌وگوی معاونان وزیران امور خارجه ایران و روسیه درباره برجام را مثبت ارزیابی کرد. او در پیام خود نوشت: «این نشست یک تبادل‌نظر بسیار حرفه‌ای درباره وضعیت کنونی برجام و چشم‌اندازهای مذاکرات وین بود.» اولیانوف اضافه کرد: «ارزیابی من این است که علی‌رغم تمام دشواری‌ها توافق هسته‌ای همچنان قابل‌اجراست. برای اینکه این اتفاق رخ دهد، آمریکا ‌باید انعطاف بیشتری از خود نشان دهد.» این در شرایطی است که علی باقری معاون سیاسی وزیر امور خارجه و مذاکره‌کننده ارشد ایران در مذاکرات احیای برجام، پس از ترک قطر به روسیه رفت و در سفر به مسکو با سرگئی ریابکوف معاون وزیر امور خارجه روسیه دیدار کرد. به گزارش ایسنا، در تصویر منتشر شده از این دیدار، اولیانوف مذاکره‌کننده ارشد روسیه در مذاکرات احیای برجام نیز در این دیدار حضور داشته است. این دیدار و رایزنی پس از نشست دوروزه دوحه که به‌صورت غیرمستقیم میان ایران و آمریکا با وساطت اتحادیه اروپا در روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه برگزار شد، انجام‌شده است. خبر مربوط به سفر علی باقری به مسکو و دیدارش با معاون وزیر امور خارجه روسیه را حساب کاربری نمایندگی روسیه در وین با انتشار عکسی از این دیدار منتشر کرده است. بااین‌وجود، همچنان بخشی‌ از نیروهای سیاسی آمریکا، حرکت دولت بایدن در مسیر احیای برجام را اشتباه دانسته و دولت را از آن منع می‌کنند. در همین زمینه وزیر امور خارجه پیشین آمریکا با انتقاد از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ با ایران، آن را ناکافی توصیف کرد و بازگشت به آن را نیز خطرناک دانست. هنری کیسینجر وزیر امور خارجه آمریکا در سال‌های ۱۹۷۳ تا ۱۹۷۷ در گفت‌وگو با پایگاه تحلیلی اسپکتیتور درباره مذاکرات دولت جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا برای احیای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) گفت: «من از همان ابتدا نسبت به این توافق تردید داشتم. از نظر من راستی‌آزمایی وعده‌های ایران بسیار دشوار خواهد بود و گفت‌وگوها در واقع الگویی ایجاد می‌کرد که طبق آن پیشرفت هسته‌ای ایران کمی آرام، اما اجتناب‌ناپذیر می‌شد.» او اضافه کرد: «در نتیجه کشورهای منطقه، همچون مصر و عربستان سعودی و به‌ویژه اسرائیل - دشمن اصلی ایران – به سمت واکنش‌هایی سوق داده می‌شوند که ممکن است وضعیت را بسیار دشوارتر کند.» کیسینجر در ادامه توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ را ناکافی عنوان کرد و گفت: «اکنون مشکل مذاکرات هسته‌ای فعلی این است که بازگشتن به توافقی که از ابتدا ناکافی بود، بسیار خطرناک است.» وزیر امور خارجه اسبق آمریکا همچنین تصریح کرد: «تمام نگرانی‌هایی را که درباره توافق اصلی داشتم اکنون نیز دارم. هنوز مفاد آن توافق را ندیده‌ام اما واقعاً هیچ جایگزینی برای حذف توان هسته‌ای ایران وجود ندارد.» او که به‌عنوان مشاور امنیت ملی آمریکا نیز فعالیت داشته است، با تکرار ادعاهای بی‌اساس و خصمانه مقامات واشنگتن درباره برنامه هسته‌ای کشورمان گفت: هیچ راهی برای برقراری صلح در خاورمیانه با وجود سلاح هسته‌ای ایران وجود ندارد، زیرا قبل از اینکه چنین اتفاقی بیفتد احتمال پیش‌دستی اسرائیل زیاد است چون اسرائیل نمی‌تواند منتظر عوامل بازدارنده باشد. این در شرایطی است که کارشکنی‌های رژیم صهیونیستی نیز همچنان ادامه دارد. در همین زمینه پایگاه خبری– تحلیلی المانیتور نیز در گزارشی به بررسی رویکرد سرویس‌های امنیتی و جاسوسی رژیم صهیونیستی در قبال مذاکرات احیای برجام و بازگشت آمریکا به این توافق پرداخت و نوشت: «ارزیابی‌های اداره اطلاعات ارتش اسرائیل این است که توافق با ایران بهتر از گزینه‌ها و جایگزین‌های بد موجود روی میز برای جلوگیری از توسعه برنامه هسته‌ای ایران است. این دیدگاه برخی چهره‌های نظامی همچون آهارون هالیوا رئیس اطلاعات ارتش، گادی آیزنکوت فرمانده پیشین ارتش و درور شالوم، رئیس بخش سیاسی-امنیتی وزارت جنگ رژیم صهیونیستی است.» المانیتور ادامه داد: «بااین‌حال، یک رویکرد مخالف در عرصه پیچیده امنیتی اسرائیل و در رأس آن‌ها، سازمان موساد (سازمان جاسوسی رژیم صهیونیستی) غالب است که از تلاش‌های شدید اسرائیل برای مقابله با کارزار حامی توافق هسته‌ای به رهبری ایالات‌متحده پشتیبانی می‌کند. این، یکی از موضوعات کلیدی در دستور کار تل‌آویو در جریان سفر قریب‌الوقوع جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا به اسرائیل است.» این پایگاه خبری همچنین نوشت: «در این میان، موساد معتقد است که توافق هسته‌ای قدرت‌های جهانی با ایران یک معامله انجام‌شده است و سؤال دیوید بارنی رئیس جدید موساد این نیست که آیا توافقنامه امضا خواهد شد یا خیر، بلکه این است که چه زمانی توافق می‌شود. این ارزیابی مبتنی بر یک استدلال ساده است؛ اینکه هر دو طرف انتخاب دیگری ندارند. طبق این استدلال، ایرانی‌ها به دنبال سرمایه‌هایی هستند که پس از حصول توافق و لغو تحریم‌ها به دست می‌آید، درحالی‌که بایدن پیش از انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره به آن نیاز دارد تا به تعهد خود به رأی‌دهندگان مبنی بر کاهش قیمت سوخت عمل کند.» یک مقام ارشد امنیتی صهیونیستی در این رابطه به المانیتور گفت: «در همین راستا، اسرائیل به‌منظور مخالفت با ایران فهرستی از تدابیر دیپلماتیک برای افزایش فشار بر این کشور و وادار کردن تهران به دست کشیدن از برنامه هسته‌ای خود جمع‌آوری کرده است که آن‌ها را در سفر آتی جو بایدن به او ارائه خواهد داد.» این مقام صهیونیست اضافه کرد: «روش‌هایی برای جلوگیری از پروژه هسته‌ای (ایران) وجود دارد که نظامی نیستند. غرب و ایالات‌متحده تا کنون نیز تمام ابزارهای دیپلماتیک و اقتصادی را که در اختیار دارند به کار نگرفته‌اند.» او همچنین گفت: «ما قصد داریم درباره توافق هسته‌ای جدید به جو بایدن هشدار دهیم و راهکار جایگزین مشخصی به او ارائه کنیم.» پایگاه خبری –تحلیلی المانیتور همچنین در پایان نوشت: «هرچند، پیش‌بینی پاسخ بایدن به این گزینه‌های جایگزین دشوار است و باید دید که آیا وضعیت سیاست داخلی آمریکا در آستانه انتخابات میان‌دوره‌ای می‌تواند تمایل شدید دولت را برای کسب امتیاز از طریق توافق هسته‌ای با ایران کاهش دهد، یا نه.»از سوی دیگر، خبرگزاری رویترز در گزارشی درباره ازسرگیری مذاکرات غیرمستقیم برجامی میان آمریکا و ایران که به‌تازگی در قطر برگزار شد، آورده است: «مذاکرات غیرمستقیم میان تهران و واشنگتن در قطر درباره حفظ توافق هسته‌ای ۲۰۱۵، روز چهارشنبه بدون پیشرفت به پایان رسید. ایران عزم آمریکا را زیر سؤال برده است؛ اما دو مقام رسمی و یک سیاستمدار ایرانی با اشاره به اینکه سختی مذاکرات موجب دلسردی ایران نخواهد شد، گفتند، ایران به دنبال دیپلماسی است.»
رویترز در ادامه بدون اشاره به نام این افراد نوشت: «یک مقام ایرانی دراین‌باره گفت، منطقه در حال تغییر است، اتحادها در حال تغییرند. اسراییل به دنبال عادی‌سازی روابط با کشورهای عربی است و آمریکایی‌ها از این تحولات حمایت می‌کنند.» این خبرگزاری در ادامه به نقل از این مقام ایرانی نوشت: «این‌ موارد تهدیدهایی جدی هستند که باید خنثی‌ شوند. دشمنان ما دعا می‌کنند که مذاکرات هسته‌ای پایان بیابند؛ اما این اتفاق نخواهد افتاد.» رویترز نوشت: «یک مقام ایرانی دیگر می‌گوید که پیام نشست دوحه کشورهای حاشیه خلیج‌فارس ساده بوده است و آن اینکه برخلاف ادعای اسراییل، ایران به دیپلماسی به‌عنوان راهکاری برای تمامی مسائل، از مسائل هسته‌ای گرفته تا منطقه‌ای و فراتر از آن، باور دارد.» این خبرگزاری همچنین نوشت: «دومین مقام ایرانی‌ای که به دیدگاه او اشاره شد، می‌گوید که ما هیچ عجله‌ای نداریم و جمهوری اسلامی با توافق یا بدون آن دوام خواهد آورد. از نظر او، برنامه هسته‌ای ایران هر روز پیشرفت می‌کند و گذر زمان به نفع ایران است، ولی ایران توافقی می‌خواهد که ۱۰۰درصد در راستای منافع ملی باشد.»
به‌هرروی مذاکرات دوروزه ایران و آمریکا با هماهنگی انریکه مورا، نماینده اتحادیه اروپا که به طور غیرمستقیم در دوحه انجام‌شده، پایان یافت و طرف‌ها به رایزنی‌ها طبق روال گذشته ادامه خواهند داد. مورا دراین‌باره در صفحه توییترش نوشته بود: «دو روز مذاکرات نزدیک در دوحه بر سر برجام داشتیم. متأسفانه هنوز پیشرفتی که تیم اتحادیه اروپا به‌عنوان هماهنگ‌کننده نسبت به حصول آن امیدوار بودند، به دست نیامده است. ما به کار با ضرورت بیشتر برای بازگرداندن ثبات منطقه‌ای و توافق کلیدی عدم اشاعه هسته‌ای به مسیر خود ادامه خواهیم داد.»  بااین‌وجود رضا نصری کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل در این زمینه در صفحه توییتر خود نوشت: «برخلاف برخی گزارش‌های جهت‌دار، مذاکرات شکست نخورده است؛ اما حساسیت عمومی نسبت به نتیجه مذاکرات نشان می‌دهد اگر مذاکرات شکست بخورد دلیل این شکست باید برای افکار عمومی دلیلی موجه و قانع‌کننده باشد. دشواری کار آقای دکتر باقری همین‌جاست.»