دوحه در ابهام

همدلی| محسن رفیق: اولین نشست در دور دیگری از گفت‌وگوهای هسته‌ای بین ایران و غرب، پس از وقفه‌ای چندماهه، در اواخر هفته آینده انجام شد و بدون نتیجه به پایان رسید. بااین‌وجود ایران بار دیگر خود را به‌طور کامل، آماده امضای توافق معرفی کرده و در این میان تنها از آمریکا خواسته است تا اجرای تعهدات خود را عملیاتی کند. مسئولان ایرانی همچنان بر این موضوع پافشاری دارند که هیچ جایگزینی برای برجام وجود نداشته و زمان آن فرارسیده است که آمریکا سیاست فشار حداکثری را کنار گذاشته و باعث شود تا مفاد برجام به‌گونه‌ای اجرا شوند تا نتیجه راستی‌آزمایی آن از نظر تهران مثبت باشد. بااین‌وجود اما آمریکا و کشورهای اروپایی اعلام کرده‌اند که ایران در این دور از مذاکرات نیز هیچ انگیزه مشخصی برای به نتیجه رساندن مذاکرات از خود نشان نداده است.
این در حالی است که امیرعبداللهیان وزیر خارجه ایران در پاسخ به تماس تلفنی شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی معاون نخست‌وزیر و وزیر خارجه قطر، اظهار کرد: «ما بر ادامه مذاکره تا رسیدن به توافقی خوب و مبتنی بر واقع‌بینی؛ مصمم، قوی، پایدار و جدی هستیم و در صورت واقع‌بینی آمریکا، این توافق قابل دست یافتن است.» ناصر کنعانی، سخنگوی جدید وزارت امور خارجه نیز در صفحه توییتر خود در مورد مذاکرات دوحه نوشت: «در ادامه روند مذاکرات رفع تحریم‌ها، گفت‌وگوهای فشرده‌ای طی روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه با وساطت انریکه مورا در دوحه برگزار شد. نظرات و پیشنهادهای عملیاتی ایران درباره موارد باقیمانده طرح شد و طرف مقابل نیز ملاحظات خود را ارائه کرد. در مورد ادامه مسیر و مرحله بعدی گفت‌وگوها، طبق روال همیشه، باقری و مورا در تماس خواهند بود.»
باوجوداین خوش‌بینی‌ها اما انریکه مورا در پایان این مذاکرات در حساب توئیتری خود نوشت: «دو روز مذاکرات فشرده و غیرمستقیم در دوحه در خصوص برجام. متأسفانه هنوز پیشرفتی که تیم اتحادیه اروپا به‌عنوان هماهنگ‌کننده به آن امید داشت، حاصل نشده است. همکاری‌ها را با فوریت بیشتر برای دستیابی به توافقی کلیدی در راستای منع اشاعه و بازگشت ثبات به منطقه ادامه خواهیم داد.» پایگاه خبری اکسیوس نیز به نقل از یک مقام آمریکایی مدعی شد که ایرانی‌ها هیچ حس فوریتی از خود نشان نداده و مسائلی را که پیش‌ازاین حل‌شده بود مجدداً مطرح کرده و حتی مسائل جدید غیر مرتبط با برجام را طرح کرده‌اند. در همین راستا خبرنگار وال‌استریت ژورنال به نقل از دو دیپلمات غربی مدعی شد که ایران در مذاکرات دوحه بازگشت به برجام را مشروط به توقف تحقیقات پادمان‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی کرده است.
در همین حال در جهت جمع‌بندی آنچه در جریان مذاکرات دوحه اتفاق افتاد، روز پنجشنبه جلسه‌ای در شورای امنیت سازمان ملل متحد منعقد شد. در این نشست، اولاف اسکوگ، نماینده اتحادیه اروپا در سازمان ملل نیز در اظهاراتی گفت: «پیام من این است که باید بر اساس متن توافقی که روی میز در دسترس است، از فرصت‌ برای نهایی‌سازی توافق استفاده شود. حال زمان آن است که بر آخرین مشکلات برجسته غلبه کنیم، توافق را به نتیجه رسانده و برجام را احیا کنیم.» او اضافه کرد: «ما کاملاً متوجهیم که ایران در پی خروج آمریکا از برجام و اعمال مجدد تحریم‌های یکجانبه آمریکا که پیش‌تر برداشته شده بودند، با پیامدهای اقتصادی منفی مواجه شده است و ما از این بابت عمیقاً متأسفیم.»
ریچارد میلز، معاون نماینده آمریکا در سازمان ملل، نیز در جلسه شورای حکام ادعا کرد: «از گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دریافته‌ایم که موشک‌های کروز و بالیستیک پرتابی به عربستان سعودی و امارات متحده عربی - یا قطعات آن‌ها - منشأ ایرانی دارند.» باربارا وودبارد، نماینده انگلیس هم در این نشست در اظهاراتی گفت: «امروزه برنامه هسته‌ای ایران از هر زمان دیگری پیشرفته‌تر است. گسترش برنامه هسته‌ای ایران تهدیدی علیه صلح و امنیت بین‌المللی محسوب می‌شود. ایران به افزایش توانایی‌های غنی‌سازی‌ ادامه داده و در حال نصب و استفاده از سانتریفیوژهای پیشرفته است.»
او ادامه داد: «ایران در حال انباشت سریع اورانیوم با غنای ۲۰ و ۶۰درصد است و به کم کردن نظارت‌های آژانس اتمی ادامه می‌دهد. ایران با سرعت غنی‌سازی کنونی خود احتمالاً تا انتهای سال می‌تواند مواد لازم برای تولید سریع اورانیوم با غنای ۹۰درصد برای چندین وسیله هسته‌ای را بسازد.» این مقام انگلیسی همچنین اقدام ایران مبنی بر توسعه موشک‌های بالیستیک را مغایر قطعنامه۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل دانست. ترینه هایبربک، معاون نماینده دائم نروژ در شورای امنیت نیز در اظهاراتی از اقدام ایران در رابطه با قطع کردن تجهیزات آژانس بین‌المللی انرژی ابراز تأسف کرد و گفت: «شرایط پیرامون برجام همچنان تنش‌زا و غیرقابل‌پیش‌بینی است. نروژ حامی راسخ گفت‌وگوهای دیپلماتیک سازنده برای کاهش تنش‌ها و افزایش اطمینان و همکاری‌هاست. ما از تمامی طرفین می‌خواهیم که خودداری نشان دهند و از اقداماتی که ممکن است به تشدید تنش‌ها منجر شود پرهیز کنند.»
در همین زمینه، روزمری دی کارلو، معاون دبیر کل سازمان ملل در امور سیاسی و صلح طی نشست شورای امنیت برای بررسی میزان اجرای قطعنامه ۲۲۳۱، مدعی شد که اقدام‌های ایران در خصوص افزایش ذخیره اورانیوم غنی‌شده و خاموش کردن دوربین‌های نظارتی آژانس، پیامدهای سنگینی به دنبال خواهد شد. او اضافه کرد که ذخیره اورانیوم غنی‌سازی شده ایران به بیش از ۱۰برابر سقف مجاز در برجام رسیده است و اعلام کرد: «این امر به همراه اینکه ایران دوربین‌های نظارتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را نیز از تأسیسات هسته‌ای خود برداشته که پیامدهای سنگینی را در پی خواهد داشت.» این مقام سازمان ملل در ادامه ادعاهای خود گفت که تحقیقات سازمان ملل متحد نشان می‌دهد، موشک‌هایی که توسط انصارالله مورداستفاده می‌گیرد، به‌طور کامل یا قطعاتی از آن توسط ایران ساخته‌شده است.
جوزپ بوررل در پایان این نشست در حساب توئیتر خود نوشت: «با گذشت بیش از یک سال از مذاکرات، ما خطر عبور نکردن از نقطه پایان را داریم. باید در اسرع وقت توافق را نهایی کنیم و به اجرای کامل برجام بازگردیم.» از سوی دیگر پس از پایان این گفت‌وگوها در دوحه؛ انگلیس، آلمان و فرانسه در بیانیه‌ای ضمن اشاره به نیت خود در موردحمایت کامل از تلاش‌های هماهنگ‌کننده، جهت احیای برجام، تصریح کردند: «متأسفانه متوجه شده‌ایم که در این نشست، ایران بار دیگر از این فرصت استفاده نکرده و به‌جای آن خواسته‌های بیشتر و غیر واقع‌گرایانه‌ای را مطرح کرده است.» در ادامه این بیانیه آمده است: «از سوی دیگر، شورای امنیت نیز از ایران خواسته است تا انجام هرگونه فعالیت مرتبط با موشک‌های بالیستیک طراحی‌شده برای حمل تسلیحات هسته‌ای، ازجمله پرتاب موشک از طریق فناوری موشک‌های بالیستیکی را متوقف کند.»
در این بیانیه همچنین آمده است: «چند روز پیش نیز ایران با پرتابگر فضایی، آزمایش دیگری انجام داد که شامل فناوری دوکاربردی بود که می‌توان از آن برای ساخت موشک‌های بالیستیک دوربرد و قاره‌پیما استفاده کرد. ما از ایران می‌خواهیم که از انجام این اقدامات تحریک‌آمیز خودداری کند. ما فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده مداوم ایران در منطقه را محکوم می‌کنیم و از این کشور می‌خواهیم که به فعالیت‌های موشک‌های بالیستیک و اشاعه هسته‌ای مغایر با قطعنامه۲۲۳۱ امنیت سازمان ملل و دیگر قطعنامه‌ای این شورا پایان دهد. ما همچنین به‌طور کامل از دبیر کل برای بررسی و گزارش‌دهی در رابطه با یافتن هرگونه شواهدی از انتقال قطعات، مصالح، کالاها، فناوری‌ها یا ارائه خدمات مغایر با قطعنامه۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل حمایت می‌کنیم.»
در همین حال، مجید تخت روانچی نماینده ایران در سازمان ملل در توییتی نوشت: «به دنبال انجام مذاکرات دوحه، مرحله بعدی مذاکرات را با اتحادیه اروپا هماهنگ خواهیم کرد.» او اضافه کرد: «تیم ما آماده تعامل سازنده برای دستیابی به یک توافق است. چنانچه آمریکا واقع‌بینانه عمل کند و عزم جدی برای اجرای تعهدات خود داشته باشد، توافق دور از دسترس نیست.» سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل، همچنین در محل رسانه‌ای شورای امنیت در جمع خبرنگاران، گفت: «ما پیام‌های قوی در تجدید حمایت از احیا و اجرای کامل برجام دریافت کردیم. بدیهی است که دلایل اصلی وضعیت کنونی، خروج غیرقانونی آمریکا از برجام و اعمال مجدد تحریم‌ها و همچنین عدم اراده سیاسی سه کشور اروپایی برای انجام تعهداتشان است.» او گفت: «درحالی‌که دولت سابق ایالات‌متحده بی‌پروا یک اصل تثبیت‌شده حقوق بین‌الملل را قربانی کرد و از توافق خارج و تحریم‌ها را مجدداً اعمال کرد، دولت فعلی در ادامه سیاست بدنام فشار حداکثری و اعمال تحریم‌ها علیه ایران، راه سلف خود را دنبال می‌کند. شکی نیست که چنین سیاستی به‌عنوان اهرمی در مذاکرات پیش می‌رود.»
روانچی تأکید کرد: «ایران به دیپلماسی چندجانبه متعهد است که نتیجه آن، باید تضمین لغو مؤثر و قابل راستی‌آزمایی همه تحریم‌های غیرقانونی باشد.» او گفت: «جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یکی از اعضای مسئول معاهده منع اشاعه به اصل همکاری با آژانس متعهد است و تمامی تعهدات خود را بر اساس معاهده مذکور و موافقت‌نامه جامع پادمان انجام داده است.» نماینده ایران همچنین تصریح کرد: «ما در جریان مذاکرات وین حداکثر انعطاف را به خرج دادیم و حسن نیت خود را برای دستیابی به توافقی قابل‌قبول نشان دادیم. همان‌طور که همیشه تأکید کرده‌ایم برجام باید به‌طور کامل، مؤثر و به‌گونه‌ای اجرا شود که بتوان آن را راستی آزمایی کرد. هیچ جایگزینی وجود ندارد. زمان آن فرارسیدهاست که آمریکا تصمیم سیاسی برای کنار گذاشتن سیاست شکست‌خورده فشار حداکثری بگیرد.»
او ادامه داد: «طی رایزنی‌های فشرده‌ ایران با هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا، آقای جوزف بورل، در هفته گذشته در تهران، ایران یک‌بار دیگر بر تمایل خود به ارائه راه‌حل‌های ابتکاری در مورد موضوعات باقیمانده و با امید به شکستن بن‌بست تأکید کرد. ما توافق کردیم که از طریق اتحادیه اروپا مذاکرات غیرمستقیم را با آمریکا داشته باشیم تا بر آخرین موانع در مذاکرات غلبه کنیم. ما در مذاکرات دوحه که جدی و مثبت بود با جدیت عمل کردیم؛ مانند گذشته، برای مرحله بعدی مذاکرات با هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا در تماس خواهیم بود.»