تلاقی ایران و آمریکا در موضوع زادوولد

همدلی| پس از ابلاغ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، دستگاه‌های دولتی خواستار برخورد قضایی با مراکز ارائه‌دهنده خدمات سقط‌جنین شده‌اند. بر اساس آمار سالانه حدود 370هزار سقط‌جنین در کشور انجام می‌شود. این در حالی است که به‌تازگی دیوان عالی ایالات‌متحده، تصمیم مهم سال ۱۹۷۳ که حمایت قانون اساسی از حقوق سقط‌جنین را تضمین می‌کرد، رد کردند. رأی‌دهندگان به لغو این قانون، معتقدند که در قانون اساسی این کشور هیچ اشاره‌ای به سقط‌جنین نشده است و چنین حقی به‌طور ضمنی توسط هیچ ماده‌قانونی حمایت نمی‌شود. در ۲۴ژوئن ۲۰۲۲، دیوان عالی ایالات‌متحده تصویب کرد که آمریکایی‌ها دیگر حق سقط‌جنین قانونی را ندارند. از این منظر دو کشور ایران و آمریکا که در چهار دهه اخیر درباره مسائل مهمی تلاقی و برخورد داشته‌اند و همواره در کانون مقایسه بودند، در موضوع زادوولد نیز یک تلاقی جدید را تجربه کردند.

 سقط‌جنین زیر چهار ماه حرام است

در ایران بر اساس قانون مسئولیت سقط‌جنین بر عهده رئیس دادگستری و اجرای آن بر عهده پزشکی قانونی گذاشته‌شده است و اگر پزشک معالج اختلال جنین را تشخیص دهد، پزشکی قانونی پس از بررسی‌های اولیه ازجمله سن بارداری و غیره، پرونده را به کمیسیون پزشکی که شامل قاضی، پزشک ناهنجاری جنین و پزشک قانونی ارجاع می‌دهد و در نهایت قاضی رأی سقط‌جنین را صادر می‌کند. در همین روزهای گذشته سه نفر از عوامل دخیل در یک مورد سقط‌جنین غیرمجاز در تربت‌حیدریه بازداشت شدند. بعد از ابلاغ دستورالعمل‌ «حفظ و مراقبت از جنین سالم» از سوی وزیر بهداشت نیز مباشرت یا معاونت در سقط‌جنین جرم‌انگاری و برای آن جریمه سنگین تعیین شده است.
صابر جباری، رئیس اداره جوانیِ جمعیت در وزارت بهداشت، درباره مجازات درنظرگرفته شده می‌گوید: «اگر فردی که در سقط دست داشته جزو گروه پزشکی باشد، پروانه پزشکی‌اش حتی با یک‌بار سقط‌جنین عمدی باطل می‌شود.» جباری می‌گوید: در قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت کلیدواژه‌ای داریم به نام «حق حیات جنین» و این یعنی وقتی نطفه شکل می‌گیرد، نباید شیءپنداری صورت گیرد که فکر کنیم اختیار آن با پدر یا مادر است. هیچ کجای دنیا در ادیان هم به این صورت نیست و سقط‌جنین به‌صورت عمدی کاری ناپسند است. در کشور ما که مسلمان هم هستیم بعد از شکل‌گیری نطفه ولو جنین زیر چهار ماه باشد باز هم سقط حرام است.
وزارت بهداشت در پاسخ به انتقادات از حذف غربالگری اجباری اعلام کرده بر اساس ماده۵۳ این قانون، بررسی ناهنجاری‌های کروموزومی جنین در مادران باردار، «استانداردسازی» و «هدفمند» می‌شود.

 یک دقیقه تا مراکز سقط‌جنین

محسن منصوری، استاندار تهران نیز با طرح این ادعا که دسترسی به مراکز سقط‌جنین کمتر از یک دقیقه طول می‌کشد خواستار برخورد انتظامی با این مراکز شده است. استاندار تهران می‌گوید: ما خیلی روی خدا حساب نمی‌کنیم و به وعده‌های الهی در این زمینه اعتماد نمی‌کنیم. خدا می‌گوید رزق و معیشت بچه با من است کمااینکه در موارد دیگر نیز خدا وعده داده و این وعده را محقق می‌کند. محسن منصوری استاندار تهران می‌گوید آمار سقط‌جنین سالانه حدود ۳۷۰هزار مورد است که به نسبت موالید فعلی تقریباً ۴۰درصد است.

 تثبیت الگوی تک‌فرزندی

صالح قاسمی دبیر شورای راهبردی جمعیت استان تهران، نیز آمار سقط‌جنین غیرقانونی کشور را سالانه ۳۷۰هزار مورد عنوان می‌کند و می‌گوید: اغلب آن‌ها جنایی و غیرقانونی است و تنها حدود ۳.۵ تا چهار درصد این موارد مربوط به روابط خارج از عرف و باقی این موارد با انگاره‌هایی نظیر «ناخواسته بودن بارداری» و «بدون برنامه‌ریزی بودن بارداری» همراه هستند. دبیر شورای راهبردی جمعیت استان تهران با بیان اینکه ۵۰درصد تولدهای ثبت شده استان تهران در سال ۹۹ مربوط به فرزند اول، ۴۱.۷درصد مربوط به فرزند دوم و ۸.۴درصد مربوط به فرزند سوم و بیشتر بوده است، یادآور شد: در واقع تهران بعد از گیلان بالاترین تولدهای ثبت شده برای فرزند اول را داشته است و این امر الگوی «تک‌فرزندی» را تثبیت می‌کند. قاسمی با بیان اینکه نرخ رشد جمعیت در حال حاضر به ۰.۷درصد، یعنی زیر یک درصد رسیده و این امر بی‌سابقه است، ادامه داد: با روند فعلی طی ۱۴۱۵ تا ۱۴۲۰ نرخ رشد جمعیت ما صفر درصد خواهد شد و پس‌ازآن نرخ رشد منفی را تجربه خواهیم کرد. به گفته او، در حال حاضر نرخ باروری از بیش از شش فرزند به ازای هر زن به ۱.۵فرزند به ازای هر زن رسیده است و مطابق با گزارش سالنامه سال ۹۹ سازمان ثبت‌احوال، نرخ باروری کل، ۱.۵فرزند به‌ ازای هر زن است که در کلان‌شهرها به کمتر از ۱.۳فرزند یعنی زیر سطح جانشینی رسیده و این امر بسیار هشدارآمیز است.

 سقط‌جنین برای ارزشی‌ها اخلاقی یا ایدئولوژیک؟

بااین‌حال جریان‌های ارزشی بیش از آنکه افزایش جمعیت و سقط‌جنین را یک مسئله اجتماعی یا حتی شرعی و اخلاقی بدانند به آن به‌عنوان یک مسئله ایدئولوژیک نگاه می‌کنند. مرتضی آقاتهرانی، رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی با اشاره به موضوع سقط‌جنین گفت: در جوانب مختلف باید کمک کنیم جمعیت شیعه زیاد شود و نباید به‌راحتی تصمیم سقط‌جنین یا همان کشتن بچه شیعه گرفته شود.
خبرگزاری تسنیم نیز با همین نگاه، نگران کاهش جمعیت شیعیان است. این رسانه می‌نویسد: طبق آمارهای رسمی وزارت بهداشت، روزانه بیش از هزار مورد سقط‌جنین در کشور اتفاق می‌افتد که آماری بسیار تکان‌دهنده است! این به این معناست که در ۲۴ساعت گذشته هزار بچه شیعه توسط پدر و مادر خود به قتل رسیدند!

 نگرانی درباره سلامت زنان امریکا با لغو حق سقط‌جنین

شاید بیان این مطلب در ظاهر نمایش‌دهنده یک دغدغه شرعی و اخلاقی باشد اما خبر دیگر منتشرشده روی خروجی این خبرگزاری حاکی از استاندارد دوگانه‌ای دارد؛ این استاندارد دوگانه در روزهای گذشته پس از رأی دادگاه عالی آمریکا برای لغو حق سقط‌جنین در این کشور دیده می‌شود. تسنیم می‌نویسد: «با حکم دیوان عالی آمریکا در لغو قانون مشهور به Roe v. Wade (رو علیه وید) که در سال 1973 میلادی به تصویب رسیده بود و بر اساس آن حق سقط‌جنین برای زنان به رسمیت شناخته می‌شد، نگرانی‌ها درباره امنیت و سلامت زنان جامعه به‌خصوص زنان فقیر افزایش‌یافته است. بر اساس این گزارش، پس از لغو این قانون، حق اولیه و مسلم صدها زن سلب شده و زنان قشر ضعیف و فقیر جامعه دیگر به‌راحتی به امکانات و تجهیزات مربوط به سقط‌جنین و مراقبت‌های مربوط به آن دسترسی ندارند و در نتیجه زندگی این دسته از زنان به خطر افتاده و حتی ممکن است به دلیل سقط غیرقانونی جان خود را نیز از دست بدهند.»
این نگاه ایدئولوژیک در اظهارات معاون سیاسی و امنیتی استاندار کرمان نیز دیده می‌شود که می‌گوید: «ما در حال جنگ جهانی جمعیتی هستیم.»