تقابل مسکو - واشنگتن در فاز شدید

همدلی| محسن رفیق: تشدید رویارویی ایالات‌متحده آمریکا و روسیه، آینده روابط بین‌الملل را با تهدیدات گستره جدیدی مواجه کرده است. این در حالی است که وضعیت فعلی روابط روسیه و آمریکا هم‌اکنون در پایین‌ترین سطح قرار دارد، تا آنجا که معاون شورای امنیت روسیه آن را در حدِ صفر مطلق، دانسته است. در همین حال باوجودآنکه دو کشور، پیشتر تمایل خود را برای مذاکراتی جدید بر سر تمدید معاهده کاهش تسلیحات استراتژیک جدید (استارت جدید) اعلام کرده بودند، اما با توجه به شرایط کنونی،‌ این امر تقریباً به توافقی دور از دسترس تبدیل‌شده و از همین منظر، آینده مناسبات این دو قدرت بزرگ را با مخاطرات جدیدی روبه‌رو کرده است. معاهده استارت جدید هم‌اکنون تنها پیمان کنترل تسلیحاتی باقی‌مانده بین این دو قدرت هسته‌ای بزرگ جهان است که در سال ۲۰۲۶ منقضی می‌شود. مسکو و واشنگتن شروع به مذاکره بر سر یک توافق آتی کردند اما مذاکراتشان در سال جاری میلادی با ابتکار عمل آمریکا پس از آغاز عملیات نظامی روسیه در اوکراین در فوریه متوقف شد.
در همین زمینه روز گذشته، دیمیتری مدودف، معاون شورای امنیت روسیه در مصاحبه با خبرگزاری اسپوتنیک گفت: «ما در حال حاضر هیچ روابطی با آمریکا نداریم. وضعیت این روابط در سطح دمای صفر کلوین است و امروز لزومی برای از انجماد خارج ساختنش نیست و هنوز نیازی به مذاکره با آمریکا نیست. این برای روسیه مضر است.» مدودف اضافه کرد: «این کار به تصمیم ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه بستگی خواهد داشت. من به‌نوبه خود به‌عنوان فردی که مستقیماً با معاهده استارت جدید مرتبط بودم و آن را در سال ۲۰۱۰ امضا کردم، اکنون را به‌عنوان زمان مذاکرات جدید، بدترین زمان ممکن می‌دانم.»
از سوی دیگر جدا از دور شدن دو کشور از توافق برای تجدید معاهده استارت، اختلافات جدید پیش‌آمده در حوزه اوکراین باعث شده است تا دو کشور اتهامات جدیدی را در مورد به‌کارگیری سلاح‌های نامتعارف علیه یکدیگر، مطرح کنند. در همین زمینه، وزیر امور خارجه روسیه در مصاحبه‌ای گفت که ایالات‌متحده با روانه کردن تسلیحات به اوکراین نمی‌تواند روسیه را از حق ابراز نظر خود در امور بین‌الملل محروم و آن را مجبور به تبعیت از قوانین ابداعی از سوی واشنگتن کند. سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه یکشنبه در مصاحبه با شبکه تلویزیونی روسیا ۱ در پاسخ به سوالی درباره اینکه ایالات‌متحده با ارسال محموله‌های تسلیحاتی بیشتر به اوکراین به دنبال چه چیزی است، خاطرنشان کرد که واشنگتن از مدت‌ها قبل این اهداف را اعلام کرده بود.
لاوروف تأکید کرد: «آن‌ها دارند به چیزی که مدت‌ها پیش اعلام کرده بودند، دست می‌یابند؛ اینکه روسیه باید جایگاه خود را بداند، روسیه حق ندارد در امور بین‌الملل صدای خود را داشته باشد، روسیه باید قوانینی را که به دست ایالات‌متحده ابداع‌شده است، رعایت کند. فقط همین! فکر می‌کنم آن‌ها به‌خوبی درک می‌کنند که موفق نخواهند شد.» پیشتر آناتولی آنتونوف، سفیر روسیه در آمریکا نیز گفت که تزریق سلاح‌های ساخت آمریکایی به دولت کی‌یف، مسیر رویارویی نظامی مستقیم میان این دو ابرقدرت هسته‌ای است و تبعات غیرقابل‌پیش‌بینی دارد.
از سوی دیگر، با اینکه روسیه بارها تصریح کرده است که احتمال استفاده از سلاح‌های هسته‌ای از سوی این کشور، همچنان ادامه دارد، وزیر امور خارجه روسیه تصریح کرد که در جنگ هسته‌ای برنده‌ای وجود ندارد و گفت که این جنگ هرگز نباید آغاز شود. به گزارش اسپوتنیک، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در گفتگو با خبرگزاری تاس و در پاسخ به سوالی درباره نگاه مسکو به زمان نمایش داده شده تحت عنوان ساعت قیامت و شروع احتمالی جنگ هسته‌ای اعلام کرد: «مسکو مبتکر اصلی بیانیه‌هایی است که در اجلاس سران روسیه و آمریکا به نمایندگی از سران پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل درباره تهدیدات هسته‌ای بیان‌ شده‌اند.» او با تأکید بر موضع کشورش، گفت: «در جنگ هسته‌ای هیچ برنده‌ای وجود ندارد، بنابراین هرگز نباید آن را آغاز کرد.»
ساعت قیامت یک اصطلاح نمادین است که در سال ۱۹۴۷ توسط هیات مدیره مجله دانشمندان اتمی دانشگاه شیکاگو ابداع شد. این اصطلاح به دلیل رقابت مداوم بین کشورهای بزرگ در زمان جنگ سرد، نزدیک بودن پایان جهان را نشان می‌دهد، به تعبیری رسیدن ساعت به نیمه‌شب به معنای وقوع یک جنگ هسته‌ای است که بشریت را از بین خواهد برد. 
پیشتر نیز وزیر امور خارجه روسیه گفته بود که ایالات‌متحده نمی‌تواند روسیه را از حق رأی در مسائل بین‌المللی محروم کند. به گزارش روسیا الیوم، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه گفت که ایالات‌متحده نمی‌تواند مسکو را از حق رأی خود در امور بین‌المللی محروم کند. لاوروف تأکید کرد که طرف آمریکایی نمی‌تواند روسیه را مجبور به رعایت قوانین ابداعی خود کند. او در یک گفت‌وگوی تلویزیونی اضافه کرد: «آمریکایی‌ها تلاش زیادی می‌کنند تا به آنچه مدت‌ها پیش اعلام کرده‌اند که روسیه باید جایگاه خود را بداند و حق اظهارنظر در امور بین‌المللی را ندارد و باید قوانین ابداع‌شده را رعایت کند، برسند.» این وزیر روسی گفت: «این کل چیز است، اما من معتقدم که آمریکایی‌ها به‌خوبی می‌دانند که قادر به تحقق این امر نخواهند بود.»
بااین‌حال به نظر می‌رسد که دامنه این تنش‌ها با افزایش پیشروی‌های نیروهای روسیه در خاک اوکراین، افزایش‌یافته است. این در حالی است که ولودیمیر زلنسکی به‌تازگی مطرح کرد که احتمالاً هم‌زمان با نشست سران اتحادیه اروپا در خصوص عضویت اوکراین در این اتحادیه، حملات روسیه نیز تشدید خواهد شد. به گزارش خبرگزاری رویترز، ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین در ویدئو شبانه خود گفت: «ظاهراً این هفته ما باید انتظار حملات شدیدتری را از جانب روسیه داشته باشیم. ما داریم آماده می‌شویم.»
این در شرایطی است که اتحادیه اروپا، در حال آماده شدن برای پذیرش اوکراین در این اتحادیه است؛ امری که با حمایت آمریکا انجام شده و مخالفت‌‌های شدیدی از سوی روسیه به دنبال داشته است. در همین زمینه، رئیس‌جمهوری اوکراین، چهار روز پس از حمله روسیه به اوکراین، ۲۸فوریه ۲۰۲۲ درخواستی را برای پیوستن کشورش به اتحادیه اروپا امضا کرد. اورزولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا روز جمعه  گذشته اظهار کرد که این کمیسیون به شورای اروپا توصیه کرد تا عنوان نامزد عضویت در این اتحادیه به اوکراین اعطا شود. البته چنین موضوعی با این پیش‌فرض است که این کشور اصلاحات مهم بیشتری انجام دهد. همچنین وزرای خارجه اتحادیه اروپا در نشست روز گذشته در لوکزامبورگ در خصوص راهکارهای مختلف جهت آزادسازی میلیون‌ها تن غلات از اوکراین گفت‌وگو کردند.بااین‌وجود، دیمیتری مدودف اعلام کرد که عضویت اوکراین در اتحادیه اروپا آن‌قدر طول خواهد کشید که شاید دیگر اتحادیه‌ای وجود نداشته باشد. به گزارش پایگاه خبری ریپابلیک ورلد، در میان درخواست عضویت اوکراین در اتحادیه اروپا، دیمیتری مدودف، رئیس‌جمهوری و نخست‌وزیر سابق روسیه گفت باور دارد که محقق شدن این خواسته کی‌یف بیش از ۵۰سال طول خواهد کشید. او پیش‌بینی کرد که اوکراین تا دهه پنجاه قرن ۲۱ (یعنی بین سال‌های ۲۰۵۰ تا ۲۰۵۹) به عضویت اتحادیه اروپا دست یابد، اما شاید تا آن زمان دیگر این اتحادیه وجود نداشته باشد.
مدودف در کانال تلگرامی خود نوشت: «ما فرزندان دهه ۱۹۷۰همه منتظر آغاز کمونیسم بودیم. حیف که این اتفاق نیفتاد. اتحاد جماهیر شوروی فروپاشید و حزب کمونیست جماهیر شوروی منحل شد. وعده پیدایش شادی جهانی در اتحاد جماهیر شوروی مرا به یاد افسون‌های کمیسیون اروپا درباره نامزدی عضویت اوکراین می‌اندازد.» او همچنین به عضویت ترکیه اشاره کرد. آنکارا در سال ۱۹۸۷ خواستار عضویت در اتحادیه اروپا شد که آن زمان به نام جامعه اقتصادی اروپا شناخته می‌شد و هنوز نتوانسته رسماً عضو آن شود و مذاکرات آن بلاتکلیف مانده است. ترکیه در حال حاضر در اتحادیه گمرک این نهاد عضو است.
در همین حال، روز گذشته جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا در سخنانی در توییتر و در شورای امور خارجه این اتحادیه، گفت: «رهبران این اتحادیه باید درباره اعطای عنوان نامزد عضویت به اوکراین و مولداوی گفت‌وگو کنند. کمیسیون اروپا نظر خود را اعلام کرده است. نمی‌توانم نتیجه را حدس بزنم، اما تا به این لحظه مخالفتی ندیده‌ام.»
لیتوانی و هلند از کشورهایی هستند که حمایت خود از عضویت اوکراین را اعلام کرده‌اند. نظر نهایی درباره اعطای این عنوان به اوکراین و مولداوی در نشست آتی اتحادیه اروپا اعلام خواهد شد و آغاز مذاکرات عضویت، به موافقت کامل همه اعضای این اتحادیه در جلسه آتی بستگی دارد.