صف‌آرایی ایرانی بر سر یک جایزه

همدلی| علی نامجو: شنبه‌شب، جشنواره فیلم کن 2022 با معرفی برندگان این دوره به کار خود خاتمه داد. همان‌طور که از ماه‌ها قبل درباره این رویداد اطلاع‌رسانی شده بود، بسیاری از اهالی دنیای سینما به حضور ایرانیان حاضر در این دوره از فستیوال کن امیدوار بودند و هفتادوپنجمین دوره از این جشنواره را دوره‌ای متفاوت برای سینماگران کشورمان به‌حساب می‌آوردند. امسال اصغر فرهادی یکی از اعضای هیات داوری بخش اصلی جشنواره بود و چند فیلم به کارگردانی ایرانیان به این رویداد راه پیدا کرده بودند. در پایان هم زهرا امیرابراهیمی؛ بازیگر غربت نشین ایرانی توانست عنوان بهترین بازیگر زن را برای بازی در فیلم عنکبوت مقدس با نویسندگی و کارگردانی علی عباسی به دست بیاورد. هرچند پیش‌بینی‌ها برای کسب موفقیت برای فیلم برادران لیلا بیش از این بود اما در نهایت این فیلم هم دست‌خالی از کن به خانه بازنگشت. بااین‌همه اما شاید انتظار ایرانیان از این دوره از کن چندان برآورده نشد. در ادامه نگاهی می‌اندازیم به برندگان بخش‌های مختلف هفتاد و پنجمین دوره از فستیوال کن. «مثلث غم» ساخته روبن اوستلوند نخل طلا را از آن خود کرد، «نزدیک» ساخته لوکاس دونت از بلژیک و «ستارگان در ظهر» ساخته کلر دنی از فرانسه به‌طور مشترک برنده جایزه بزرگ لقب گرفتند، پارک چان ووک برای «تصمیم به ترک کردن» جایزه بهترین کارگردانی را گرفت، جایزه ویژه هفتادوپنجمین دوره جشنواره کن به ژان‌پی‌یر و لوک داردن برای فیلم «توری و لوکیتا» رسید، سانگ کانگ-هو برای «دلال» جایزه بهترین بازیگر مرد را از آن خود کرد، جایزه بهترین بازیگر زن نصیب زهرا امیرابراهیمی برای فیلم «عنکبوت مقدس» شد، جایزه هیات داوری به‌صورت مشترک از آن «هشت کوه» ساخته فلیکس فن گرونینگن و شارلوت وندرمرش و فیلم «ای‌او» ساخته یرژی اسکولیمووسکی شد، طارق صالح برای «پسری از بهشت» جایزه بهترین فیلم‌نامه کن را به خانه برد، دوربین طلایی برای فیلم اول یک کارگردان به «اسب جنگ» ساخته جینا گامل و رایلی کئو رسید، «طرح ۷۵» ساخته هایاکاوا چی به جایزه تقدیر ویژه دوربین طلا رسید، «زمزمه‌های آب» ساخته جیانینگ چن برنده نخل طلای فیلم کوتاه شد، «لوری» ساخته آبیناش بیکرام شاه در بخش فیلم کوتاه تقدیر ویژه شد و جایزه مستند چشم طلایی به «همه که نفس می‌کشد» ساخته شائوناک سین رسید. ساعتی پیش از برگزاری مراسم اختتامیه جشنواره کن هم فدراسیون بین‌المللی منتقدان فیلم (فیپرشی) جایزه اصلی خود را به فیلم «برادران لیلا» هدیه داد و سعید روستایی هم این جایزه را به مردم داغ‌دیده آبادان تقدیم کرد. هیات‌داوران فیپرشی که احمد شوقی؛ فیلم‌ساز مصری ریاست آن را بر عهده داشت، «برادران لیلا» را برای توانایی کارگردانش در شکل دادن به داستانی جذاب با تمرکز بر دیدگاه‌های فرهنگی و ارائه دنیای کوچک مردسالارانه ناکارآمد شایسته این جایزه در بخش رقابتی اصلی خواند. در بخش نوعی نگاه هم جایزه فیپرشی به فیلم «پیراهن گشاد آبی» ساخته مریم توزانی از مراکش رسید و فیلم «عشق بر اساس دالوا» ساخته امانوئل نیکولت نیز در بخش هفته منتقدان/دو هفته کارگردانان موفق به کسب این جایزه شد. جایزه هیات داوری کلیسای جهانی جشنواره فیلم کن به فیلم «دلال» ساخته هیروکازو کوره-ایدا اهدا شد. فیلم «برادران لیلا» روستایی همچنین موفق به کسب جایزه شهروندی کن شد. این دومین سالی است که این جایزه حاشیه‌ای اهدا می‌شود و سال پیش اصغر فرهادی با «قهرمان» این جایزه را از آن خود کرده بود. جایزه حاشیه‌ای دیگر جایزه انجمن هنر و مقاله سینمای فرانسه بود که به «مثلث غم» ساخته روبن اوستلوند اهدا شد.
اظهارنظرهای جنجالی درباره زهرا امیرابراهیمی و فیلم عنکبوت مقدس در داخل ایران هم در جای خود یکی از بخش‌های جذاب و جنجالی کن در خارج از مرزهای فرانسه بود. در حالی که بسیاری از فعالان دنیای مجازی از جایزه این زن ایرانی خوشحال بودند واو را به ققنوسی که از آتش برخاسته بود تشبیه می‌کردند، برخی از فعالان رسانه‌ای اصولگرا - البته بدون تماشای فیلم عنکبوت مقدس- با ضد ایرانی و ضد اسلامی خواندن این فیلم کسب جایزه بهترین بازیگر زن از سوی زهرا امیرابراهیمی در این فیلم را زیر سؤال بردند؛ برخی او را زنی که خوش‌رقصی برای غربی‌ها باعث کسب جایزه برایش شد خواندند و گروهی اتفاقات پیش از ترک وطن برای این بازیگر را یکی از دلایل رسیدنش به‌عنوان بهترین بازیگر زن در فستیوال کن معرفی کردند. خبرگزاری فارس نیز دراین‌باره نوشت: «جایزه نخل طلای جشنواره بین‌المللی کن که زمانی یکی از بهترین و معتبرترین جوایز سینمایی جهان محسوب می‌شد حالا در بخش بهترین بازیگر زن به کسی اهدا شد که مخالفان و موافقان کن را از این سیاسی‌کاری مطلق شوکه کرد.» فارس ادامه داد: «علاوه بر نقد سینماگر کهنه‌کار و نامدار جهان و مهر تأیید او بر سیاسی‌کاری جشنواره کن به‌یک‌باره زهرا امیرابراهیمی بازیگری بدون رزومه‌ای شاخص در دنیای بازیگری - در میان آن‌همه هنرپیشه درجه‌یک جهان که هرکدام تب‌وتاب بردن نخل طلای بازیگری جشنواره کن را داشتند- در شرایطی به‌غایت ناباورانه -احتمالاً حتی برای خود بازیگر مذکور- بالاترین جایزه بازیگری اروپا و یکی از بالاترین جوایز سینمایی جهان -که زمانی از اسکار هم ارزشمندتر بود- را دریافت می‌کند تا اعتبار این جایزه از امروز نزد همگان به‌شدت کمتر از هر زمان دیگری باشد و کن به روند نزولی خود دامن بزند. بی‌شک جشنواره کن بعد از اهدای این جایزه وارد دوران تازه‌ای می‌شود. دورانی که-همانگونه که گدار هشدار داده بود- در آن، هنر و سینما جای خود را به سیاست و سیاسی‌کاری‌ها می‌دهد.»
 سید مصطفی موسوی نژاد، نویسنده نیز به نوشته فارس این‌گونه مخالفتش را با این جایزه نشان داد: «یک فیلم سیاه و کثیف از ایران می‌سازند، یک قاتل سریالی زنان را که روانی و مریض است، زائر امام رضا(ع) و مذهبی نشان می‌دهند و به همین راحتی جایزه بهترین بازیگر جشنواره کن را می‌گیرند. یک روش قدیمی؛ ایران و مسلمان را سیاه و لجن نشان بده و جایزه ‌بگیر!»دانیال معمار، سردبیر روزنامه همشهری در واکنش به ابراز احساسات برخی ایرانیان به این جایزه با تعابیر تندی نوشت: «از دادن جایزه به زهرا امیرابراهیمی خوشحالید؟ ضد دینی بودن فیلم عنکبوت مقدس به کنار، با ضد ایرانی بودنش چطور کنار آمدید؟ چقدر بی‌وطن و وطن‌فروشید شما!»
اما محمود گبرلو، منتقد و مجری رسانه ملی واکنش متفاوتی داشته است: «خانم زهرا امیرابراهیمی که بالاجبار به خاطر نادانی برخی سال‌هاست از وطن خود دور است، جایزه بهترین بازیگر فستیوال کن را دریافت کرد. به او تبریک می‌گویم و آرزوی موفقیت دارم. فیلم را ندیدم که تحلیل کنم، جشنواره کن را هم کاملاً می‌شناسم اما خوشحالم یک ایرانی در معتبرترین جشنواره جهانی، جایزه بازیگری را به دست آورد.»