روزی که بغداد به دست عثماني افتاد

سلطان سليمان امپراتور عثماني در اين روز در ششم دسامبر 1534 تصرف بغداد را تکميل کرد. نيروهای عثمانی دو روز پیش‌ازاین وارد حصار بغداد شده بودند که برخی از مورّخان آن روز را زمان تصرف بغداد ذکر کرده‌اند. چندى پس‌ازآن، دولت صفويهِ ايران بغداد را از عثمانی‌ها پس گرفت و در آنجا يك پايگاه نظامی ثابت به وجود آورد و نیروى نظامی مستقر ساخت. جنگ متناوب ايران و عثمانی بر سر بغداد دو قرن طول كشيد و در زمان نادرشاه مصالحه صورت گرفت؛ ايران از دعاوی خود بر بغداد دست كشيد و عثمانی حاکمیت ايران بر ايروان (ارمنستان) و همه قفقاز جنوبي را به رسميت شناخت. در زمان شاه‌عباس هم عثمانی‌ها همين نظر را داشتند و شاه‌عباس موقتاً و تا رسيدن به هدف‌های مقدّم خود آن را رد نكرده بود. سرزمينی كه امروز جمهوری عراق خوانده می‌شود از عهد باستان كليد خاورمیانه بوده و هر دولت كه اين كليد را به دست داشته قدرت برتر در منطقه بوده است. دولت‌های بابل و آشور همين نقش را داشتند. كوروش بزرگ پس از تصرف بابِل (واقع در جنوب عراق امروز) بود كه حقوق انسان و فرضیه ايجاد كنفدراسيون جهانی خود را اعلام داشت. داريوش سوم پس از شكست «اِربيل» واقع در شمال عراق امروز به هزيمت رفت. اسكندر مقدوني پس از یک‌رشته جهان‌گشایی، در بابل استقراریافته بود كه در همان‌جا درگذشت. جانشینان اسكندر شهر «سلوكيه» را در كنار دجله ساختند تا از آنجا بر آسيای غربی حكومت و نظارت كنند. پس از آنان اشكانيانِ ايران، تيسفون (مداين و امروزه سلمان پاک واقع در 36 کيلومتري جنوب بغداد) را در سوی ديگر دجله ساختند و دو دولت اشكاني و ساساني ايران نزدیک به هشت قرن از اين شهر بر امپراتوری پهناور خود حكومت كردند. تلاش هر دو دودمان به‌رغم احساس برخی خطرات ازجمله نزدیک‌تر بودن تیسفون به قلمرو رومیان، پايتخت را از این شهر به يك شهری مركزی انتقال ندادند. يزدگرد سوم پس از شکست نظامی از مسلمانانِ عرب در قادسيه، پيشنهاد انتقال موقّت پايتخت از تيسفون به شيراز را نپذيرفت و با افتادن پايتخت به دست عرب، امپراتوری ايران از دست رفت. عباسيان به‌جای زادگاه اسلام (حجاز)، بغداد را (که در آن زمان درختستانی در شمال تيسفون بود) به‌صورت شهر درآوردند و مركز خلافت اسلامی قرار دادند. ايرانيان استقلال‌طلب دوباره اين مركز حساس (بغداد) را به چنگ آوردند. همه هدف سلجوقيان، مغول‌ها و تيموريان تصرف بغداد بود. شاه اسماعيل صفوی اندكی پس از اعلام سلطنت، بغداد را متصرف شد. همه سعي عثمانی اين بود كه بغداد را در دست داشته باشد تا همه مناطق عرب نشين شرق مديترانه و دريای سرخ را کنترل کند و سرانجام با مصالحه با ايران به اين هدف خود رسيد. ولی جنوب بین‌النهرین به مرکزیت بصره تا اواخر زندیه در کنترل ایران بود.منبع: روزنامک