گزارش «همدلی» درباره استفاده از سوختهای آلاینده هوا در صنایع و نیروگاهها
خفقان مازوت در کلانشهرها
همدلی| ستاره لطفی- در شرایطی که آلودگی هوای تهران و برخی کلانشهرهای کشور به یک بحران پایدار و ابرچالش تبدیلشده است، برخی مسئولان میگویند برای داشتن گرما چارهای نیست و مجبورند تن به مازوت سوزی بدهند.
بهتازگی، فریدون عباسی، عضو کمیسیون انرژی مجلس با اذعان به کمبود گاز گفت: «اگر گرما میخواهیم و میخواهیم زنده بمانیم باید آلودگی را نیز مقداری تحمل کنیم.» وی تصریح کرد اگر زمانی که گاز کم داریم، مازوت مصرف نکنیم ۲۵ درصد کشور در خاموشی فرو میرود. در حالی عباسی سوخت مازوت در کشور را اجتنابناپذیر میداند که در هفتهها و روزهای اخیر آلودگی هوا تهران و برخی کلانشهرها به یک چالش بزرگ برای شهروندان تبدیلشده است، بهنحویکه وزارت بهداشت در روزهای اخیر بهطور مکرر از ناسالم بودن هوای تهران و اکثر شهرهای بزرگ برای همه گروهها سخن گفته و خواستار دورکاری و لغو مسابقات ورزشی بهویژه در پایتخت شده است. علاوه بر این، دیروز اداره کل هواشناسی استان تهران از آلودگی هوا تهران در روزهای آتی خبر داد. این اداره با صدور هشدار زردرنگ اعلام کرده است: پایداری هوا و سکون نسبی جو از شنبهشب (۱۳ آذرماه) تا ظهر دوشنبه (۱۵ آذرماه) موجب انباشت آلایندههای جوی بهویژه ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون و کاهش کیفیت هوا در نواحی پرتردد و صنعتی استان تهران میشود. لازم به ذکر است، هشدار «زردرنگ» به معنای این است که پدیدهای جوی رخ خواهد داد که ممکن است در سفرها و انجام کارهای روزمره اختلالاتی را ایجاد کند. این هشدار برای آگاهی مردم صادر میشود تا بتوانند آمادگی لازم را برای مواجهه با پدیدهای جوی داشته باشند که شدتش از حالت معمول بیشتر است
چگونه پای مازوت به آلودگی هوا کشیده شد؟
هرچند «مازوت» و «مازوت سوزی» به گوش ایرانیان ناآشنا نیست و سالهای قبل هم جستهوگریخته از استفاده از آن در نیروگاهها سخن به میان آمده، اما این یک سال است که پای مازوت بهصورت جدی به لیست عوامل آلاینده هوای تهران و برخی از شهرها اضافهشده است. پارسال در همین ماه آذر بود که زهرا نژادبهرام، نماینده پیشین شورای شهر تهران، در جلسه این شورا به نقل از رئیس سازمان محیطزیست گفت: «چون ظرفیت پالایشگاهها از مازوت پر شده و بهواسطه تحریمهای بینالمللی کسی خریدارشان نیست، مجبور هستیم تن بدهیم به اینکه مازوت را در شهرها بسوزانند.»
در پی این اظهارنظر و چند موضعگیری مشابه از سوی مقامات دولتی و غیردولتی، کاربران شبکههای اجتماعی با هشتگهای «داریم خفه میشیم و مازوت نسوزانید» توجهات بیشتری را به ماجرا جلب کردند. چند روز بعدازاین واکنشها، عیسی کلانتری، رئیس وقت سازمان محیطزیست در یک مصاحبه گفت: «روزی ۴۰۰ یا ۵۰۰ هزار بشکه مازوت تولید میشود و این مازوت یا باید صادر یا مصرف شود؛ اگر انبارها پر شود یا باید پالایشگاه تعطیل شود یا باید آن را مثلاً در بیابانی یا جایی بریزند. چون نمیتوانند پالایشگاه را تعطیل کنند، این مازوت را به صنایع سنگین میدهند و آلایندگی ایجاد میکنند.»
اظهارات ضدونقیض در مورد مازوت سوزی
بعدازاین اظهارنظرها بود که پای مازوت بهعنوان یکی از آلایندههای جدی هوا به میان آمد، اما مازوت سوزی در نیروگاههای ایران و میزان استفاده از آن، همواره با اظهارات ضدونقیضی همراه بوده است. ماه گذشته «ساناز جعفری»؛ مشاور مدیرعامل در مدیریت بحران و پدافند غیرعامل شرکت برق حرارتی گفت: «سوخت مازوت در تهران استفاده نمیشود، ضمن آنکه آلودگی هوا هم ارتباطی با سوخت نیروگاهها ندارد. بههیچعنوان در نیروگاههای تهران و اطراف سوخت مازوت استفاده نمیشود و تنها در مواقع اضطراری نیروگاه دماوند بهطور محدود گازوییل استفاده میکند.» پارسال نیز مدیرعامل شرکت مادر تخصصی تولید نیروی برق حرارتی ایران گفت: نیروگاههای استان تهران بههیچعنوان از سوخت مازوت استفاده نمیکنند و دادستانی پیشتر مخزن سوخت مازوت دو نیروگاه در این استان را پلمپ کرد. درست چند روز قبل از آنکه محسن طرزطلب ادعا کند که نیروگاههای تهران مازوت نمیسوزانند، عیسی کلانتری رئیس وقت سازمان محیطزیست، سوختن مازوت را در نیروگاههای مناطقی از تهران تائید کرد و گفت: نیروگاههای شرق تهران میتوانند از مازوت استفاده کنند اما نیروگاههای غرب تهران به دلیل اینکه با وزش باد، آلودگیها وارد شهر میشود، حتماً باید از گاز استفاده کنند. اگرچه کلانتری سال گذشته مازوت سوزی در تهران را تائید کرد، اما بهتازگی علیاصغر عبدلی، مدیر کل دفتر بهسازی نیروگاههای حرارتی به مهر گفته: بیش از ۷ سال است هیچ مازوتی در نیروگاههای تهران مصرف نشده است و در سال جاری نیز در نیروگاههای کلانشهر تهران از سوخت مازوت استفاده نمیشود.
وضعیت استفاده از مازوت در کلانشهرها
باوجوداین که اغلب مسئولان استفاده از مازوت در نیروگاهها و صنایع در تهران را منکر میشوند، اما سوخت مازوت در برخی از شهرها را تائید میکنند. همین چند روز پیش، داریوش گل علیزاده، معاون مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیطزیست کشور گفت: در حال حاضر از مازوت در نیروگاههای مشهد، اهواز، کرمان، ایرانشهر و بیستون در کرمانشاه استفاده میشود. ایمان فرهمندی، عضـو کمیسـیون محیطزیست شورای شهر مشهد نیز چند روز پیش گفت: ۲۰درصد آلودگـی هوای مشـهد ناشـی از ۴نیـروگاه این شـهر اسـت که برای تولید برق، بهویژه در پاییز و زمستان، از سوخت مازوت استفاده میکنند. امامجمعه تبریز نیز هفته گذشته با انتقاد از مازوت سوزی در این شهر، در خطبههای نماز جمعه تبریز گفت: «بنده از وزارت نیرو و وزارت نفت سؤال دارم چرا استفاده از مازوت در نیروگاه تبریز به اوج خود رسیده است؟ البته در این میان نمایندگان تبریز در مجلس شورای اسلامی باید پیگیر باشید چطور میشود در نیروگاههای تهران، کرج و اصفهان اجازه استفاده از مازوت داده نمیشود اما در تبریز اجازه استفاده از مازوت در نیروگاه حرارتی داده میشود؟»
آنگونه که مسئولان دولتی گفتهاند، مازوت همچنان در اراک، قزوین، اهواز و مشهد مصرف میشود، اما در تهران و اصفهان نه. هرچند استاندار اصفهآنهم از مردم «خواهش کرده» در مصرف گاز صرفهجویی کنند تا «ناچار به استفاده از سوخت مازوت در نیروگاهها» نشوند. چنانچه مازوت عامل اصلی آلودگی هوای تهران نباشد، متهم بعدی گازوئیل است. به گفته استاندار تهران اگرچه هیچ صنعت و نیروگاهی از سوخت مازوت استفاده نمیکند، اما دادههایی وجود دارد که نشان میدهد نیروگاهها و صنایع اطراف تهران از سوختهای غیراستاندارد استفاده میکنند.
چرا از مازوت استفاده میشود؟
با نگاهی به مضرات مازوت این سؤال پیش میآید که چرا این ماده مضر در نیروگاههای کشور -آنهم در شرایطی که معضل آلودگی به یک ابر چالش تبدیلشده است- استفاده میشود. مسئولان استفاده از مازوت در نیروگاهها و صنایع را به کمبود گاز گره میزنند و میگویند به خاطر مصرف زیاد گاز در فصلهای سرد سال، صنایع و نیروگاهها با کمبود گاز مواجه میشوند، بنابراین برای متوقف نشدن خط تولید و تولید برق ناچار باید از سوخت مازوت استفاده کنند. این در حالی است که ایران دارای ذخایر عظیم گاز است، اما به دلیل عدم سرمایهگذاری و کمبود منابع مالی در چند سال اخیر با کمبود تولید گاز مواجه روبهرو شده است. بهطوریکه هم در مصرف خانگی و هم بخش صنایع با کاستیهای بزرگی در تأمین انرژی دچار مشکل شده و ناچار به مازوت سوزی روی آورده است.
لازم به یادآوری است مازوت، نفت کوره سنگین و بیکیفیتی است که در نیروگاهها و موارد مشابه استفاده میشود و به دلیل رنگ سیاهی که دارد نفت سیاه نامیده میشود. علت اصلی آلاینده بودن مازوت درصد بالای گوگرد آن است بهطوریکه ۲.۵ تا ۳ درصد آن را گوگرد تشکیل میدهد و پسازآن گازوئیل با در اختیار داشتن ۰.۵ تا ۱ درصد گوگرد در رتبه دوم قرار دارد.