فرصت تغییر رشته از دانشجویان گرفته نشود

همدلی|  شرکت در کنکور کارشناسی ارشد برای رشته‌های غیرمرتبط ممنوع شد. مصوبه‌ای که بعد از رسانه‌ای شدن با انتقادات زیادی مواجه شد. مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی آموزش عالی وزارت علوم چند روز قبل اعلام کرد بر اساس مصوبه اخیر شورای سنجش و پذیرش کشور از سال ۱۴۰۱ سنجش و پذیرش داوطلبان در آزمون کارشناسی ارشد فقط از بین دانش‌آموختگان دوره کارشناسی رشته‌های مرتبط امکان‌پذیر خواهد بود. محمدرضا آهنچیان در ابلاغیه‌ای به دانشگاه‌ها نوشت: «تاکنون پذیرش دانشجو در آزمون کارشناسی ارشد در همه رشته‌ها از بین همه داوطلبان و صرف نظر از رشته تحصیلی دانشجو در دوره کارشناسی صورت می‌پذیرفت که آسیب‌های زیادی به کیفیت آموزش عالی وارد ساخته است. امکان شرکت کردن دانش آموختگان دوره کارشناسی همه رشته‌ها و حتی رشته‌های یک گروه تحصیلی در آزمون کارشناسی ارشد رشته‌های یک زیر گروه تحصیلی وجود نخواهد داشت.»
اما همزمان با اعلام این مصوبه صفی از مخالفان و موافقان قانون جدیدِ پذیرش دانشجو در بدنه جامعه دانشگاهی کشور ایجاد شد. طوری‌که وزارت علوم بلافاصله اعلام کرد برای بررسی‌های بیشتر فعلاً از اجرای مصوبه اخیر منصرف شده است. آهنچیان در نامه‌ای به دانشگاه‌ها نوشت: «تصمیم‌گیری درباره تغییر در رشته‌های مرتبط برای داوطلبان ورود به دوره کارشناسی ارشد، به انجام مطالعات و بررسی‌های بیشتر موکول شده است.» او توضیح داد: «این دفتر(برنامه‌ریزی اموزش عالی) مرجع تصمیم‌گیری درباره آزمون‌های ورودی دانشگاه‌ها نیست و تصمیمات مقتضی در خصوص اجرای مصوبه «شورای سنجش و پذیرش دانشجو در تحصیلات تکمیلی» پس از انجام بررسی‌های کارشناسی در سطح کارگروه‌های تخصصی و طرح و تصویب در شورای گسترش و برنامه‌ریزی آموزش عالی اتخاذ خواهد شد.» با این وجود همچنان مشخص نیست این مصوبه اجرایی خواهد شد یا نه، چراکه تصمیم‌گیری درباره آن به بررسی‌های بیشتر سپرده شده و ممکن است نتایج این بررسی‌های بیشتر تاکید مجدد بر منع شرکت دانشجویان در کنکور کارشناسی ارشد برای رشته‌های غیرمرتبط با مدرک کارشناسی آن‌ها باشد. درهمین‌باره روزنامه همدلی در گفت‌وگویی با معاونت آموزشی دانشگاه علامه طباطبایی تهران به‌بررسی مصوبه اخیر پرداخت. «شجاع احمدوند» با اشاره به دو سویه بودن منع شرکت در آزمون کارشناسی ارشد برای رشته‌های غیر مرتبط با مدرک کارشناسی گفت: «این مصوبه می‌تواند دارای نقاط قوت و ضعف باشد اما برداشت من این است که نقاط ضعف آن از نقاط قوت این مصوبه پیشنهادی بیشتر است.» وی درخصوص ویژگی‌های مثبت مصوبه یاد شده بیان کرد: «درخصوص وجه مثبت آن باید گفت، خیلی‌ها امروز معتقدند پایه‌ تحصیلات یک فرد در دوره کارشناسی شکل می‌گیرد. معمولاً در دوره‌های ارشد و دکتری گرایش کلاس‌ها به‌سمت ارائه گزارش‌ها، تحقیقات و مطالعات خود دانشجویان سوق پیدا می‌کند و به‌نوعی دانشجو به یک سطحی از تحلیل دست پیدا می‌کند. اما در دوره کارشناسی بیشتر گردآوری اطلاعات انجام می‌شود و تقریباً پایه و ریشه خیلی از داده‌ها در همان دوره لیسانس گذاشته می‌شود. بنابراین مثلاً وقتی فردی لیسانس فیزیک ندارد و بدون سپری کردن آن دوره گردآوری اطلاعات در مقطع کارشناسی، وارد دوره ارشد فیزیک ‌شود ممکن است درخصوص آموزش مشکلاتی ایجاد کند.»
احمدوند ادامه داد: «البته در مقابل این ایده گروهی استدلال می‌کنند همین‌که فرد کنکور می‌دهد و در آن نظام رقابتی پذیرفته می‌شود، ایرادِ نداشتن اطلاعات پایه‌ای رشته تحصیلی مورد نظر برطرف خواهد شد، البته من خودم معتقدم با وجود قبولی در کنکور این نقیصه یعنی نداشتن اطلاعات پایه‌ای درخصوص هر رشته‌ای به‌طور کامل برطرف نمی‌شود. بالاخره شما یک دانشی که طی چهار سال آرام و به مرور زمان یاد می‌گیرید با دانشی که مثلاً طی شش ماه مطالعه برای کنکور به‌دست می‌آورید قابل مقایسه نیست. بنابراین جلوگیری از ورود دانشجو با لیسانس غیرمرتبط به یک رشته تحصیلی در دوره ارشد با دلایلی که بالا عنوان شد از نکات مثبت طرح پیشنهادی است. با این وضعیت دانشجویی که برای ارشد رشته حقوق را انتخاب می‌کند ما می‌دانیم لیسانس حقوق دارد و از اطلاعات پایه‌ای این رشته تحصیلی برخوردار است و ادبیات حقوق را می‌شناسد.» معاون آموزشی دانشگاه علامه طباطبایی درخصوص نقاط ضعف مصوبه اخیر بیان کرد: «اما نقاط ضعف این طرح بیشتر است. توجه کنید مثلاً رشته‌های علوم انسانی که ما در دانشگاه علامه داریم، رشته‌هایی هستند که اغلب با تحلیل مسائل سر و کار دارند. تحلیل هم یعنی شناخت روش‌مند و سیستماتیک، لذا ذهن سیستماتیک و منظم بیشتر به این تحلیل‌ها کمک می‌کند. بنابراین کسی‌که از رشته علوم ریاضی یا پایه وارد علوم انسانی می‌شود ذهن آماده‌تر و منظمی دارد، لذا وقتی می‌خواهد یک مسئله اجتماعی را تحلیل کند توان این را دارد که موضوع را در قالب‌های منظم‌تری قرار بدهد و به درک بهتری برسد. بنابراین شما وقتی به محققین برجسته هم توجه کنید می‌بینید پایه ریاضی داشته‌اند که به آن‌ها در تحلیل مسائل کمک کرده است.»
این استاد دانشگاه ادامه داد: «مسئله‌ دیگر این‌که ما برخی رشته‌ها در مقطع ارشد داریم که دوره کارشناسی ندارند. وقتی رشته‌ای دوره کارشناسی ندارد پس دانشجوی آن از کجا باید انتخاب شود. بعضی از رشته‌های ما مانند کارآفرینی همان‌طورکه گفتم دوره کارشناسی ندارد نکته دوم آن‌که اصلاً فلسفه این رشته این بوده که بتواند به کارآفرینی در حوزه‌های مختلف کمک کند. یعنی اگر  دانشجویی با پایه کارشناسی فیزیک، شیمی، روان‌شناسی، مهندسی و غیره وارد این رشته تحصیلی شد تکنیک‌هایی یاد بگیرد که بتواند در حوزه تخصص خودش تولید کار کند. اگر این مصوبه در نهایت اجرایی شود باید پرسید دانشجویان کدام رشته را بیاوریم در رشته کارآفرینی ادامه تحصیل دهند؟ و اگر این رشته صرفاً برای یک گروه خاص تعریف شود دیگر آن فلسفه اصلی یعنی کارآفرینی برای همه حوزه‌ها عملاً فراموش می‌شود.»
به گفته احمدوند برخی از دانشکده‌های فنی در دانشگاه‌های کشور برای مقطع ارشد مثلاً رشته‌هایی مانند فلسفه علم و مدیریت دارند، اگر این مصوبه در نهایت اجرایی شود حتی نظام آموزشی آن دانشکده‌ها را به‌هم می‌ریزد. این استاد علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطایی با اشاره به اهمیت رویکرد میان رشته‌ای تصریح کرد: «نکته دیگر این‌که چنین تصمیمی ممکن است جلوی منطق بین رشته‌ای را بگیرد. امروز در دنیا منطق میان رشته‌ای بسیار اهمیت دارد درحالی‌که این دستورالعمل ممکن است توجه به گرایش‌های میان رشته‌ای که سابقاً هم جزو اولویت‌های نظام آموزشی ما در ایران بوده را دچار خدشه کند.» معاون آموزشی دانشگاه علامه طباطبایی فرصت تغییر رشته تحصیلی را فرصتی مهم دانست و خاطرنشان کرد: «نکته مهم دیگر در خصوص علاقه‌مندی دانشجویان است. دانشجوی لیسانس قبل از ورود به دانشگاه داخل دبیرستان محصل بوده که باتوجه به نظام سنگین آموزشی ما، یعنی وقت و زمانی ‌که دانش‌آموزان برای کنکور می‌گذارند، اصلاً فرصت مطالعه جانبی ندارد. خیلی مواقع دانش‌آموزان فقط رشته‌ای را که قبول می‌شوند در دانشگاه ادامه می‌دهند نه براساس علاقه‌ای که دارند. اما وقتی وارد دانشگاه می‌شوند بلوغ ذهنی آنها بیشتر می‌شود، ارتباطات قوی‌تری برقرار می‌کنند، و باتوجه به علاقه‌هایی که در خود آدم‌ها وجود دارد شما می‌بینید که تازه یک انشجوی لیسانس متوجه می‌شود علاقه اصلی‌اش مطالعه در کدام رشته دانشگاهی است. بنابراین در دوره ارشد وارد رشته مورد علاقه‌اش می‌شود.» احمدوند تصریح کرد: «اگر این فرصت از دانشجویان گرفته شود و اجازه نداشته باشند به‌سمت علاقه‌ای که دارند بروند در نهایت بخش زیادی از متخصصین ما افرادی خواهند بود که اجباراً وارد یک حوزه شده‌اند و اجبار هم هیچگاه انسان را به اهداف خودش نزدیک نمی‌کند. ضمن این‌که جامعه هم از نیروهای متخصص بهره‌ای نمی‌برد، شما تصور کنید اگر من مجبور باشم فقط در رشته علوم سیاسی تحصیل کنم، حتی اگر تا انتها به تحصیلم ادامه دهم  و استاد دانشگاه شوم با عشق و علاقه کار نمی‌کنم اما اگر با میل خودم انتخاب کرده باشم در کارآیی من تاثیر می‌گذارد و این مسئله چه برای خودِ شخص و چه برای جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کند، دستاورد بهتری خواهد داشت.»