علیه سوسیالیسم کاسترو

همدلی| محسن رفیق: خیابان‌های کوبا، آخرین بهشت سوسیالیسم، این روزها لبریز از مردمان معترضی است که سیاست‌های حکومت خود را به چالش کشیده‌‌اند. این در شرایطی است که اگر چه رئیس جمهوری کوبا از حامیان خود خواسته است که با معترضان بجنگند، اما در عمل طرفداران دو آتشه حکومت و سیاست‌های کاسترو نیز در تقابل با این اعتراض‌ها، به صحنه نیامده‌‌اند و عملا عرصه را برای میدان‌داری مخالفان حکومت، باز گذاشته‌‌اند. در همین حال هزاران نفر از مردم کوبا در اقدامی بی‌سابقه در خیابان‌ها حضور پیدا کرده‌‌اند تا اعتراض خود به شرایط اقتصادی و روند واکسیناسیون کرونا را نشان دهند. شرایط بد اقتصادی، قطع برق و کندی روند واکسیناسیون کرونا از جمله دلایل این راهپیمایی‌هاست و معترضان با فریاد «آزادی، آزادی» به دنبال پیگیری خواسته‌های خود هستند. در این راستا، دولت کوبا اینترنت سراسر کشور را قطع کرده و عده زیادی از جمله تعدادی خبرنگار را نیز بازداشت کرده است.
کوبا در میانه یک بحران شدید اقتصادی است و با تحریم‌های سنگینی از سوی آمریکا روبه‌روست. کوبایی‌ها از متلاشی شدن اقتصاد، کمبود دارو و غذا، افزایش قیمت و نحوه مدیریت همه‌گیری از سوی دولت خشمگین‌اند. در همین حال، هزاران کوبایی با وجود خطر زندانی شدن از سوی نیروهای دولتی به بزرگ‌ترین اعتراض عمومی در دهه‌های گذشته علیه دولت کمونیست کوبا پیوسته‌اند. اعتراضات در کوبا از آن‌جهت مهم شمرده می‌شوند که منتقدان دولت در این کشور با مجازات سنگینی روبه‌رو خواهند شد.
اعتراضات ضد دولتی با راهپیمایی در شهر سن آنتونیو دولوس بانوس، در جنوب غربی ‌هاوانا آغاز شد، اما خیلی زود در تمام کشور گسترش یافت. بسیاری از اعتراضات به صورت زنده از شبکه‌های اجتماعی پخش شدند، تصاویری که نشان می‌داد معترضان علیه دولت و رئیس جمهوری شعار می‌دهند و خواستار تغییرند. در این تصاویر دیده‌ می‌شود که معترضان خودروهای پلیس را واژگون می‌کنند و برخی از فروشگاه‌های دولتی را که اجناس خود را با ارز خارجی می‌فروشند غارت می‌کنند. برای بسیاری از کوبایی‌ها این فروشگاه‌ها تنها راه دسترسی به اقلام اساسی است، اما قیمت‌ها کمرشکن شده است.
در جریان اعتراضات روز یکشنبه که از ‌هاوانا تا سانتیاگو در جریان بود، جیپ‌های نیروهای ویژه مسلح به سلاح خودکار نیز در پایتخت دیده شد و «دیاز کانل» رئیس جمهوری کوبا از حامیانش خواست تا در مقابل تحریکات بایستند. یکی از خبرنگاران رویترز نیز شاهد استفاده پلیس از اسپری فلفل علیه تعدادی از معترضان و ضرب و شتم آنها توسط افسران پلیس بود، اما تلاشی مستقیم برای درگیری متقابل با معترضانی که شعار آزادی سر می‌دادند، دیده نشد. 
اعتراضات در سن آنتونیو دولوس بانوس در استان «آرته‌میسا» در جوار‌هاوانا آغاز شد و فیلمی در فضای مجازی دست به دست شد که نشان می‌دهد صدها سکنه این منطقه شعارهای ضد دولتی سر می‌دادند و خواستار بهتر شدن اوضاع کشور و واکسیناسیون در مقابل کرونا برای پایان دادن به محدودیت‌های روزانه بودند. رئیس جمهوری کوبا که به تازگی از این منطقه بازگشته، گفت: «معترضان حق دارند اما کمپین‌های رسانه‌های اجتماعی دستکاری شده با سازماندهی آمریکا و مزدوران وجود دارد. هشدار می‌دهم که تحریکات بیشتر قابل تحمل نیستند و با آنها برخورد می‌شود.»
میگوئل دیاز کنل، رئیس جمهوری کوبا همچنین در واکنش به این اعتراضات بی‌سابقه در سخنرانی تلویزیونی، آمریکا را مقصر ناآرامی‌ها خوانده است. این مقام کوبایی تحریم‌های آمریکا را که به اشکال گوناگون از سال 1962 علیه این کشور اعمال شده‌اند، سیاست خفقان اقتصادی اعلام کرده است. دیاز گفته است که معترضان مزدوران اجیر شده‌‌‌ای هستند که از سوی آمریکا، ایجاد بی‌ثباتی در کشور را دنبال می‌کنند. او از حامیانش خواسته به خیابان‌ها بروند و از انقلاب، دفاع کنند. ‌‌‌رئیس جمهوری کوبا به وضوح اعلام کرد: «دستور جنگ داده شد. انقلابیون پیش به سوی خیابان.»
دیاز کانل، در یک سخنرانی چهار ساعته تلویزیونی به همراه کابینه گفت که اقلیتی ضد انقلاب به این ناآرامی دست زدند و در این سخنرانی، تخریب اموال را که در جریان این اعتراضات رخ داد، محکوم کرد و گفت: «آنها به سمت صرافی‌ها سنگ پرتاب کرده و اموال آنها را از بین بردند. به سمت پلیس هم سنگ پرتاب کردند و خودروهای پلیس را واژگون کردند. این رفتارها کاملا مبتذل، ناشایست و بزهکارانه است.» برونو رودریگز، وزیر خارجه کوبا نیز مزدوران تطمیع شده آمریکایی را مقصر دانست.
در همین زمینه جولی چانگ، عالیرتبه‌ترین دیپلمات آمریکا در آمریکای لاتین در حساب توئیتری‌اش نوشته است: «ما از دعوت به جنگ در کوبا بسیار نگرانیم.» آمریکا که دهه‌هاست رابطه‌ای خصمانه با کوبا دارد می‌گوید در کنار معترضان این کشور ایستاده است و از آنها که در دولت کار می‌کنند خواست از خشونت بپرهیزند و حرف مردم را بشنوند. جو بایدن، ‌‌‌رئیس جمهوری آمریکا نیز در بیانیه‌ای گفت: «مردم کوبا با شجاعت بر حقوق اساسی و همگانی خود پافشاری می‌کنند.» آنتونی بلینکن، وزیر خارجه ایالات متحده نیز گفت، مقام‌های دولت کوبا نباید تحریم‌های آمریکا را مقصر این اعتراضات بدانند. او در یک نشست خبری گفت:‌ «این یک اشتباه فاحش است، چون نشان می‌دهد که مقام‌های کوبایی صدا و خواست مردم کوبا را نمی‌شنوند.»
همچنین جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا نیز به کوبا نسبت به استفاده از زور علیه اعتراضات این کشور هشدار داد و در توئیتی نوشت: «ایالات متحده حامی آزادی بیان و تجمعات در کوباست و به شدت اعمال و استفاده از هرگونه خشونت علیه معترضان صلح‌طلب را که برای حق خود به خیابان‌های این کشور آمده‌اند، محکوم می‌کند.»
در همین حال دولت کوبا که عامل اعتراضات اخیر و تاریخی در این کشور را تحریم اقتصادی آمریکا می‌داند، برخی از فعالان شناخته شده را بازداشت کرد. بر اساس اعلام گروه حقوق بشری کیوبالکس، دست کم  ۱۰۰ معترض، فعال و روزنامه‌نگار مستقل از روز یکشنبه در سراسر کوبا دستگیر شده‌اند. برخی از آنها در جریان اعتراضات چند روز اخیر و برخی هم حین خروج از خانه‌هایشان دستگیر شده‌اند. دولت کوبا بلافاصله درباره این دستگیری‌ها اظهارنظر نکرد. کوبا، مخالفان را مزدورانی تطمیع شده از سوی واشنگتن و متحدان با تبعیدی‌های کوبایی ضد کاسترو می‌داند. در همین حال، جولی چونگ، معاون موقت وزیر خارجه آمریکا در امور نیمکره غربی خواستار آزادی سریع این افراد و سایر دستگیر شدگان شد. یکی از سکنه ‌هاوانا گفت: «زندگی کردن در اینجا غیرممکن شده است. نمی‌دانم آیا این روند باز هم اتفاق می‌افتد، ‌هاوانا به شدت جو نظامی پیدا کرده است.»
در میامی ایالات متحده نیز که جمعیت زیادی از کوبایی‌ها ساکن هستند، نیز صدها تن در ‌هاوانای کوچک، روز یکشنبه و در همبستگی با اعتراضات مردم کوبا تجمع کردند و شهردار میامی نیز از واشنگتن خواست تا اقدامی انجام دهد. عفو بین‌الملل نیز اعلام کرد که گزارش‌هایی هشداردهنده مبنی بر قطعی اینترنت، دستگیری‌های خودسرانه و استفاده از زور از سوی پلیس شامل تیراندازی به سوی معترضان دریافت کرده است. سازمان ملل نیز گفته که در حال بررسی و نظارت اعتراضات کوبا است و از مقام‌های این کشور خواست تا به تجمعات صلح‌آمیز و آزادی بیان احترام بگذارند.
از سوی دیگر، رائول کاسترو به عنوان دبیر اول سابق کمیته مرکزی حزب کمونیست کوبا در نشست اداره سیاسی این حزب شرکت کرد که برای رسیدگی به اعتراضات اخیر در کشور برگزار شده بود. حزب حاکم کوبا در بیانیه‌ای اعلام کرد:‌ «اداره سیاسی کمیته مرکزی حزب کمونیست کوبا نشستی را به ریاست میگوئل دیاز-کانل، دبیر اول کمیته مرکزی و رئیس جمهوری کوبا برگزار کرد که در آن، رائول کاسترو نیز حضور داشت.» این نشست به تحلیل تحریکات سازماندهی شده توسط عناصر ضد انقلاب و با تطمیع احتمالی ایالات متحده پرداخت.
اعتراضات اخیر در کوبا، واکنش‌هایی را هم در بین مقام‌های مسئول کشورهای دیگر به همراه داشته است. در همین زمینه رئیس جمهوری مکزیک تاکید کرد که سازمان‌های تحت حمایت مالی آمریکا عامل اعتراضات اخیر در کوبا هستند. به گزارش خبرگزاری اسپوتنیک، آندرس مانوئل لوپز اوبرادور، رئیس جمهوری مکزیک روز دوشنبه به خبرنگاران گفت: «می‌بینم که مداخله‌ای در کار است. تنها راه برون‌رفت از این بحران از طریق گفت‌وگو، بدون استفاده از قوه قهریه، رویارویی و خشونت است.»
لوپز اوبرادور اضافه کرد: «مکزیک همیشه با کوبا و با همه مردم جهان همبستگی داشته است و اگر دولت کوبا این را ضروری بداند و مردم آن را مطالبه کنند، دولت مکزیک می‌تواند در زمینه داروها، واکسن‌ها، لوازم و موادغذایی کمک کند، آن هم بدون این‌که دستکاری سیاسی مداخله‌آمیز داشته باشد... زیرا بهداشت و غذا از حقوق اساسی بشر است.» رئیس جمهوری مکزیک همچنین خواستار پایان تحریم‌های اقتصادی آمریکا علیه کوبا شد. لوپز اوبرادور تاکید کرد: «اگر می‌خواهید به کوبا کمک کنید، اول محاصره اقتصادی کوبا که بسیاری از کشورهای جهان هم آن را خواسته‌اند، بردارید. در آن صورت، این می‌شود یک ژست بشردوستانه واقعی. هیچ کشوری در جهان نباید محاصره و بایکوت شود. این بدتر از نقض حقوق بشر است.»
از سوی دیگر ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه نیز روز دوشنبه در این زمینه اظهار کرد: «ما مداخله خارجی در امور داخلی یک کشور مستقل و هر گونه اقدامات مخرب دیگر که بی‌ثبات‌سازی وضعیت در این جزیره را تشویق کنند غیرقابل قبول در نظر می‌گیریم.» این سخنگو بیان کرد که مسکو اطمینان دارد مقام‌های کوبایی تمامی تدابیر لازم را به منظور بازیابی نظم عمومی در راستای منافع شهروندان این کشور و در چارچوب قانون اساسی ملی و قوانین داخلی فعلی اتخاذ خواهند کرد.
اعتراضات در کوبا در میان عمیق‌ترین بحران اقتصادی کوبا از زمان سقوط شوروی و افزایش بیمارری ویروس کووید-۱۹ آغاز شد که باعث شده تا برخی از بیمارستان‌های این کشور در آستانه فروپاشی و انحلال در کشوری قرار بگیرند که بابت داشتن سیستم بهداشت و درمان به خود می‌بالد. تشدید تحریم‌های آمریکا از زمان دونالد ترامپ، رئیس جمهوری سابق این کشور و پاندمی، به کمبود مواد غذایی و دارویی و همچنین قطع برق دامن زده است.
صنعت توریسم نیز که یکی از مهم‌ترین صنایع این کشور است به دلیل محدودیت‌های سفر در دوران همه‌گیری ضربه شدیدی خورده است. از سوی دیگر شکر که اغلب صادر می‌شود یکی دیگر از راه‌های کسب درآمد در کوباست، اما امسال محصول شکر بسیار بدتر از سطح توقعات بوده است. دولت کوبا که انحصار شکر در کوبا را دارد گفته است نبود سوخت و فرسودگی ماشین‌آلات نقل و انتقال محصول را با دشواری روبه‌رو کرده و رطوبت در مزارع نیز بر کیفیت محصول تاثیر گذاشته است. همین موضوع باعث کمبود نقدینگی دولت و ناتوانی آن در خرید و وارد کردن کالاهای اساسی شده است