اسباب‌کشی طالبان به همسایگی ایران

همدلی| محسن رفیق: سرعت گرفتن تحولات اخیر در افغانستان، همزمان با خروج نظامیان آمریکایی از این کشور و پیش‌روی‌های طالبان، واکنش‌های متفاوتی در بین کشورهای دیگر ایجاد کرده است. در همین راستا ایران نیز به عنوان کشور همسایه با افغانستان که همواره امنیت این منطقه را مورد توجه ایران قرار داده است، همچنان پیشنهاددهنده تداوم گفت‌وگوهای بین‌افغانی است و بارها نیز بر این ‌مسئله تاکید داشته که راه حل بحران افغانستان نظامی نبوده و بلکه سیاسی است. این در حالی است که روز چهارشنبه و پنج‌شنبه گذشته دو هیات افغانستانی در تهران گفت‌وگو کرده و در مورد برخی مسائل به اشتراک رسیدند.
در آخرین نشست گروه‌های افغانی که هفته گذشته به میزبانی ایران انجام گرفت، دو طرف در بیانیه پایانی تاکید کردند که جنگ راه حل ‌مسئله افغانستان نیست و باید همه تلاش‌ها در جهت رسیدن به راه حل سیاسی و صلح‌آمیز باشد. آنها همچنین حملاتی را که خانه‌های مردم، مکاتب، مساجد و شفاخانه‌ها را هدف قرار داده و باعث تلفات ملکی می‌شوند، مورد نکوهش قرار دادند و خواستار به‌سزا رساندن عاملین آن شدند.
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه در سخنرانی خود در نشست پایانی گفت‌وگوهای بین‌الافغانی تهران که در محل دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امورخارجه برگزار شد با تشکر از هر دو هیات که در این گفت‌وگوها صلح و راحتی و آسودگی مردم افغانستان را اولویت گفت وگوهای خود قرار دادند، اظهار کرد: «شجاعت در صلح مهم‌تر از شجاعت در جنگ است، زیرا برای صلح باید ایثار و گذشت داشت و از خواسته‌های حداکثری چشم پوشید و به خواسته‌های طرف دیگر توجه کرد، خصوصا در این گفت وگوها که طرف دیگری وجود ندارد و هر دو طرف برادران هم و در جست‌وجوی صلح و آرامش برای ملت افغانستان هستند.» ظریف همچنین در ادامه اضافه کرد:«ملتی که ۴۰ سال است در رنج و زحمت است حق دارد که مخالف جنگ باشد. آن چه از شما می‌خواهم این است که از این فرصت استفاده کنید و هرچه زودتر جنگ را در افغانستان پایان دهید و برای مردم افغانستان فرصت توسعه فراهم آورید. ایران همیشه آماده است تا به هر صورت که مایل باشید ادامه گفت وگوهای شما را تسهیل کند.»
در همین زمینه حسین امیرعبداللهیان دستیار ویژه رئیس مجلس در امور بین‌الملل، گفت‌وگوهای دو هیات افغانستان‬ در تهران و تاکید آنها بر نفی مداخله خارجی، نفی خشونت و جنگ را قابل تحسین دانست و گفت که ایران ثابت کرده که دوست، برادر و همسایه قابل اعتماد افغانستان است. او در مطلبی در صفحه توئیتر خود نوشت: «گفت‌وگوهای دو هیات مهم  افغانستان‬ در تهران و تاکید آنها بر نفی مداخله خارجی، نفی خشونت و جنگ و تمرکز بر راه حل سیاسی، صلح، ثبات و امنیت پایدار در سراسر افغانستان قابل تحسین است.»
این در شرایطی است که برخی کشورهای منطقه نیز همچنان برای میزبانی گفت‌وگوهای صلح با ایران در رقابتند. روز پنج‌شنبه گذشته و همزمان با حضور هیات‌های افغانی در تهران، همزمان با نماینده قطر در دیدار با رئیس جمهور افغانستان پیرامون مذاکرات صلح افغانستان در دوحه، روابط دوجانبه میان دو کشور و راه‌های حمایت و توسعه آن ‌گفت‌وگو کرد. به گزارش ایسنا، به نقل از روزنامه قطری الشرق، مطلق بن ماجد القحطانی، فرستاده ویژه وزیر امور خارجه قطر در امور مبارزه با تروریسم و میانجی‌گری در حل اختلافات، در دیدار با محمداشرف غنی، رئیس جمهور افغانستان، پیام کتبی شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر را درباره روابط دو کشور به محمد اشرف غنی، رئیس جمهور افغانستان منتقل کرد. قطر در ماه فوریه گذشته در مذاکرات واشنگتن و جنبش طالبان که منجر به امضای یک توافقنامه تاریخی شد، نقش میانجی را ایفا می‌کرد. این مذاکرات درباره خروج تدریجی آمریکا از افغانستان و تبادل زندانیان میان جنبش طالبان و دولت افغانستان بود. این مذاکرات بین دولت افغانستان و  طالبان در سپتامبر گذشته و به دلیل اختلاف دیدگاه‌ها به حالت تعلیق درآمد. 
احتمال برگزاری ‌گفت‌وگوهای بین افغانی در مسکو نیز یکی دیگر از تلاش‌های کشورهای منطقه برای تاثیرگذاری بر اوضاع افغانستان و دورخیز برای داشتن نقش در آینده این کشور است. در همین حال محمد نعیم، سخنگوی طالبان در مصاحبه‌ای با خبرگزاری اسپوتنیک گفت:«جنبش طالبان تا به حال ‌مسئله برگزاری مذاکرات بین افغانی در مسکو را در نظر نگرفته اما این ‌مسئله در نشست‌های بعدی مورد بحث قرار خواهد گرفت.» او در پاسخ به ‌این‌که آیا جنبش طالبان آماده برگزاری نشست‌هایی با دولت افغانستان درمسکو است اظهار کرد:«هنوز در این مورد صحبتی مطرح نشده است. بگذارید ببینید بعد چه اتفاقی می‌افتد. این ‌مسئله در نشست‌های آتی مورد بحث قرار خواهد گرفت.» در همین حال شهاب‌الدین دلاور، سرپرست هیات طالبان در مسکو در نشست خبری هیات طالبان با رسانه‌های روسیه در مسکو گفت:«ما در حال حاضر، ۸۵درصد خاک افغانستان در کنترل داریم. ما در فکر انحصار قدرت نیستیم و می‌خواهیم که همه اقوام و مردم افغانستان در حکومت سهم داشته باشند. اگر چه آمریکا ما را به جهانیان گروه تروریستی معرفی کرده است، اما ما اطمینان می‌دهیم که همسایگان ما در آرامش خواهند بود و جای نگرانی نیست و ما  آماده رفع نگرانی کشورها از طریق مذاکره هستیم.» از سوی دیگر جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا گفت که مأموریت نظامی نیروهای آمریکایی در افغانستان در تاریخ ۳۱ اوت به پایان خواهد رسید. او در توجیه تصمیم خود برای پایان دادن به حضور نظامی آمریکا در افغانستان در شرایطی که طالبان در مناطق قابل توجهی از کشور به پیشروی‌های زیادی دست یافته است، گفت که او نسل دیگری از آمریکایی‌ها را به جنگ افغانستان نمی‌فرستد.
رئیس جمهور آمریکا تأکید کرد که در هیچ لحظه‌ای نمی‌توان گفت که مأموریت تمام شده است. او اشاره کرد:«تنها از آن جهت که ما اسامه بن لادن را به چنگ آوردیم و دیگر تروریسم از آن نقطه از جهان نشأت نمی‌گیرد، مأموریت تمام شده است.»
بایدن اضافه کرد که او به طالبان اعتمادی ندارد، اما در مقابل به توانایی‌های نیروهای افغان اعتماد دارد. به نظر او جنبش طالبان افغانستان در حال حاضر به بالاترین سطح نظامی خود رسیده است. او تأکید کرد که ایالات متحده مسئولیت تلفات غیرنظامیان را در صورت کنترل طالبان بر افغانستان بر عهده ندارد و به کار خود برای آزادی آمریکایی‌های بازداشت شده در افغانستان ادامه خواهد داد.
در همین حال جنبش طالبان روز پنجشنبه اعلام کرد که کنترل گذرگاه مرزی اسلام قلعه، بین ایران و افغانستان را به دست گرفته است. ذبیح الله مجاهد، سخنگوی طالبان نیز در توئیتر خود یک ویدئوکلیپ منتشر کرد که جشن شبه نظامیان طالبان در کنترل بر گذرگاه مرزی اسلام قلعه را نشان می‌دهد. گذرگاه مرزی اسلام قلعه در ۱۲۰ کیلومتری استان هرات واقع شده است.
بر همین اساس، طبق اعلام مسئولان گمرک ایران به دلیل تحولات دیروز افغانستان، تجارت ایران با این کشور در مرز دوغارون و ماهیرود متوقف شده است. به گزارش ایسنا، سیدروح‌الله لطیفی، سخنگوی گمرک ایران در این باره توضیح داد که از عصر دیروز و متاثر از تحولات صورت گرفته در کشور افغانستان در اسلام قلعه ولایت هرات در  نزدیک مرز مقابل دوغارون خراسان رضوی و بندر ابونصر فراهی در ولایت فراه افغانستان در  مقابل مرز  ماهیرود در خراسان جنوبی روند تجارت کشور با افغانستان، متوقف شده است. این در شرایطی است که به گزارش رسانه‌ها، درگیری بین نیروهای جنبش طالبان و دولت افغانستان در دومین شهر بزرگ این کشور؛ قندهار در جریان است. آژانس روسی نووستی هم به نقل از یک منبع آگاه با تأیید ورود نیروهای طالبان به شهر قندهار به کشته و زخمی شدن غیرنظامیان در نتیجه درگیری‌هایی که بین عناصر جنبش و نیروهای دولتی در مجاورت زندان مرکزی رخ داده اشاره کرد. این منبع افزود که درگیری‌ها همچنان در منطقه بازار این شهر ادامه دارد. در همین حال، روح‌الله خان‌زاده والی ولایت قندهار اعلام کرد که اوضاع امنیتی در این شهر تحت کنترل است و شبه نظامیان طالبان در حال عقب‌نشینی هستند.
همچنین به گزارش ایندیپندنت، ویدئوهایی که دولت افغانستان صبح روز پنجشنبه منتشر کرده است، نیروهای ویژه ارتش را نشان می‌دهد که در شهر قلعه‌نو، مرکز ولایت بادغیس گشت می‌زنند، اما صدای تیراندازی و سلاح سنگین به گوش می‌رسد. گروه طالبان روز چهارشنبه گذشته توانستند به مرکز ولایت بادغیس رخنه کنند. شورشیان طالبان قفل زندان مرکزی قلعه‌نو را شکستند و اعضای خود را رها کردند و بخش‌هایی از اداره‌های دولتی را نیز در این ولایت غربی کشور به آتش کشیدند.
وزارت دفاع ملی افغانستان اعلام کرده است که نیروهای تازه نفس کوماندو برای پس زدن جنگجویان طالبان به قلعه‌نو، مرکز ولایت بادغیس، رسیده‌اند. امرالله صالح، معاون اول ریاست جمهوری افغانستان، هم از صلیب سرخ بین‌المللی خواسته است که اجساد جنجگویان طالبان را به پاکستان ببرد و به رهبری این گروه موسوم به شورای کویته تحویل دهد، چراکه نیروهای افغان نمی‌خواهد به اجساد مردگان اهانت شود.
بسم‌الله محمدی، وزیر دفاع افغانستان، می‌گوید: «قبول داریم که جنگ شدت گرفته است و در شرایط حساس نظامی قرار گرفته‌ایم. اما این اولین دفعه نیست که مردم افغانستان با دشواری مواجه شده است. من می‌خواهم به شما اطمینان بدهم که نیروهای امنیتی و دفاعی کشور با حمایت نیروهای مقاومت محلی از تمام توان خود برای دفاع از وطن و مردم استفاده خواهد کرد.» فواد امان، معاون سخنگوی وزارت دفاع ملی نیز گفته است که در جریان عملیات پاک‌سازی به طالبان تلفات سنگینی وارد شده است.
به هر روی به عقیده بسیاری از ناظران سیاسی، توافق صورت گرفته میان آمریکا و طالبان آنچه اتفاق افتاده کاملا به نفع طالبان است و آنان چیزی را به‌دست آورده‌اند که شاید در هیچ توافقی برایشان حاصل نمی‌شد، بنابراین با پایان خروج نیروهای نظامی آمریکا از افغانستان  می‌توان پیش‌بینی کرد که پیش‌روی‌های طالبان نیز روند افزایشی بیشتری به خود گرفته و آینده مبهم مردم افغانستان را بیش از پیش تیره و تار کند.