حمله بزرگ ارتش آلمان نازي به شوروي در جريان جنگ جهاني دوم

هيتلر تا قبل از حمله به شوروي، بسياري از كشورهاي اروپايى را اشغال كرده بود و با حمله به شوروي قصد داشت تا به طرح‏‌‌هاي توسعه‏‌طلبانه خود جامه عمل بپوشاند.
 از اين‌رو، سحرگاه روز بيست و دوم ژوئن 1941م در روز و ساعت تعيين شده براي آغاز عمليات، نيروهاي آلمان در سراسر خطوط مرزي خود در خاك لهستان و هم‏چنين در طول مرزهاي روماني با شوروي و درياي بالتيك دست به حمله گسترده‏‌اي عليه اتحاد شوروي زدند.
 با اين‌كه قبل از آغاز جنگ، ميان آلمان و شوروي، قرارداد دوستي و عدم تجاوز امضا شده بود، اما هيتلر طبق معمول، گناه آغاز جنگ را به گردن طرف مقابل انداخت و مدعي شد كه روس‏‌‌ها علي‏رغم قرارداد دوستي و عدم تعرض با آلمان، در تدارك حمله به آلمان بوده‏‌اند و طي چند هفته گذشته به عمليات اكتشافي در خطوط دفاعي آلمان پرداخته و در چند مورد از خطوط مرزي عبور كرده‏‌اند.
 هيتلر عنوان كرد كه سربازان آلماني نه فقط براي ميهن خود، بلكه براي نجات اروپا مي‏ جنگند. با آغاز اين عمليات كه ‌«بارباروسا‌» به معني ريش قرمز نام داشت، نيروهاي آلمان به سرعت در داخل خاك شوروي شروع به پيشروي كردند و در طول سه ماه، در حدود شش‏صد هزار كيلومتر مربع از خاك شوروي را به تصرف خود درآوردند. 
در اين ميان، با پيشروي نيرو‏‌‌هاي مهاجم، قواي آلماني تا حومه مسكو پايتخت شوروي پيشروي كردند، اما با فرا رسيدن فصل سرما، ارتش آلمان زمين‏گير شد. 
مردم و نظاميان شوروي نيز در شهرهاي مختلف به ويژه مسكو، لنين‏گراد و استالين‏گراد مقاومت سرسختانه‏‌اي از خود نشان دادند و به تدريج سربازان آلماني را مجبور به عقب‌نشيني كردند. اين مسئله باعث شد تا هيتلر، سرداران معروف ارتش آلمان را كه معتقد به عقب‏‌نشيني و يا تغيير زمان و محل حمله بودند، از كار بر كنار كند و افسران كم‌تجربه را به جاي آنان قرار دهد كه اين امر، خود زمينه ديگري براي شكست‏‌‌هاي بعدي آلمان شد. 
در نبرد شوروي بيش از يك ميليون نفر از نيروهاي آلمان تلف شدند و اين تلفات سنگين، آنان را وادار به عقب‏نشيني كرد. 
در جريان اين شكست‏‌‌ها و عقب‏نشيني‏‌‌ها، هيتلر به مردم آلمان وعده مي‏‌داد كه با فرا رسيدن فصل بهار، حمله بزرگ نيروهاي آلمان براي درهم شكستن مقاومت روس‏‌‌ها آغاز خواهد شد، ولي اين حمله بزرگ جز باز پس گرفتن قسمتي از مناطقي كه در حملات زمستاني به دست ارتش سرخ افتاده بود، ثمر ديگري نداشت. 
در اواخر تابستان و اوايل پاييز سال 1943م، حملات ارتش سرخ از سر گرفته شد و آلماني‏‌‌ها در فاصله اواخر سپتامبر تا اوايل نوامبر، سرزمين‏‌‌هاي وسيعي را در جبهه‏‌‌هاي مركزي و جنوبي روسيه از دست دادند.
 شكست سنگين آلمان در جبهه روسيه، راه را براي شكست‏‌‌هاي بعدي آلمان در جبهه‏‌‌هاي ديگر هموار ساخت تا اين‌كه به شكست نهايي آن در سال 1945م انجاميد.