پکن، چالش اصلی واشنگتن

همدلی|  محسن رفیق: در این چند ماه اخیر، رویکرد جدید سیاست خارجی آمریکا پس از آمدن جو بایدن، به وضوح نشانگر در صدر نشاندن سیاست مهار چین و ایجاد مانع برای خیزش روزافزون اژدهای زرد است. بایدن برای دستیابی به این هدف، حتی از برخی سیاست‌های خاورمیانه‌‌ای ترامپ نیز فاصله گرفته و گویی با عقب‌نشینی از برخی حوزه‌هایی که برای مدت‌ها صحنه حضور پر رنگ آمریکا بوده است، در پی آن است تا هزینه‌های عملیاتی آن را برای مقابله با چین، ذخیره کند. در این مسیر دولت بایدن، برای ایجاد ائتلاف جهانی علیه چین، محورهای متفاوتی را در دستور کار خود قرار داده است. موضوعاتی چون کار اجباری و خدشه‌دار کردن کرامت انسانی به عنوان نمونه فاحشی از روند اقتصاد ناعادلانه در چین، متهم کردن پکن به انتشار ویروس کرونا، موضوعات حقوق بشری، اقدامات پکن در سین‌کیانگ، هنگ کنگ و دریای چین جنوبی و همچنین تقابل با طرح «کمربند و جاده» که چین آن را با هدف حمایت از توسعه پایدار در کشورهای در حال توسعه، در دستور کار قرار داده است، از نمونه‌هایی است که محور برنامه‌های آمریکا در ایجاد یک اتحاد بین‌المللی از کشورهای قدرتمند غربی علیه چین را فراهم آورده است.روز یک‌شنبه،‌ جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا تاکید کرد که اگر چین در تحقیقات مرتبط با منشأ پاندمی کرونا همکاری نکند، با انزوا در جامعه بین‌المللی مواجه خواهد شد. به گزارش ایسنا، جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا در مصاحبه با فاکس نیوز گفت: « این همان کار دیپلماتیک است؛ هدایت کشورهای جهان، فشار سیاسی و دیپلماتیک روی چین که اصلی ترین بخش تلاش ماست تا در نهایت چین را مقابل یک انتخاب سخت قرار دهیم. ‌‌این‌که به شکل مسئولانه‌‌ای اجازه تحقیقات درباره منشأ کرونا را می‌دهد یا ‌‌این‌که با انزوا در جامعه بین‌المللی مواجه می‌شود.»این در حالی است که تیم کارشناسان سازمان جهانی بهداشت به این نتیجه رسید که بعید است ویروس از یک آزمایشگاه نشات گرفته باشد و گفت که شاید این پاندمی مرگبار از طریق حیوانات وحشی به انسان منتقل شده است. مشاور امنیت ملی آمریکا همچنین یکشنبه به شبکه خبری سی.ان.ان گفت:«در شرایطی که واشنگتن خواستار تحقیقات درباره منشاء پاندمی کروناست، تهدید یا التیماتوم علیه چین صادر نمی‌کند، چرا که رویکرد آمریکا دووجهی است.» به گفته او یک مسیر، همان ارزیابی جامعه اطلاعاتی است که جو بایدن دستور داده است و مسیر دوم یک تحقیقات بین‌المللی به رهبری سازمان جهانی بهداشت است و برای آن بایدن،‌ متحدان کشورش را به نحوی همصدا کرده که بگویند باید به چین دسترسی باشد، ‌‌این‌که به اطلاعات دسترسی وجود داشته باشد و مشخص شود که در آنجا چه اتفاقی افتاده است.سالیوان گفت: «ما در این مرحله، تهدید یا التیماتوم صادر نمی‌کنیم. کاری که میخواهیم انجام دهیم جلب حمایت جامعه ‌‌بین‌المللی است و اگر مشخص شد که چین از انجام وظایف ‌‌بین‌المللی امتناع میکند، ما باید واکنش‌هایمان را در این مرحله بررسی کنیم. این رویکرد تا حدی به چین آزادی عمل می‌دهد تا انتخاب کند چطور می‌خواهد به درخواست‌های ‌‌بین‌المللی پاسخ دهد.»در همین حال روز گذشته ژائو لیجیان، سخنگوی وزارت خارجه چین، تهدید واشنگتن را مبنی بر رویارویی پکن با انزوای بین‌المللی در صورت عدم موافقت با یک تحقیق دیگر درباره منشأ کرونا، اخاذی و تهدید محض خواند. لیجیان، در کنفرانس مطبوعاتی خود گفت:«اظهارات طرف آمریکایی اخاذی و تهدید محض است. چین نارضایتی عمیق خود را ابراز کرده و عمیقا مخالف آن است و ما هرگز این را نمی‌پذیریم.» او تاکید کرد، چین از زمان آغاز پاندمی کرونا درباره این مسئله، شفاف و باز عمل کرده است و بدون پیش شرط تجربیاتش را با دیگر کشورها در زمینه جلوگیری و پیشگیری از این پاندمی، تشخیص و درمان به اشتراک گذاشته است. او در این زمینه به پذیرش دو تیم کارشناسی بین‌المللی از طرف سازمان جهانی بهداشت اشاره کرد. از سوی دیگر یکی دیگر از نگرانی‌های مهم آمریکا در این زمینه، گسترش سطح روابط چین با روسیه است. این در حالی است که تجارت دوجانبه بین دو کشور رو به افزایش بوده و حتی از سطح 100 میلیارد دلار عبور کرده است؛ تجارتی که مسکو و پکن می‌خواهند آن را تا سال 2024 دوبرابر کنند.»این نگرانی آمریکا در قبال رابطه چین با روسیه به حدی افزایش پیدا کرده است که برخی استراتژیستهای سطح بالای آمریکایی را واداشته که بررسی آن را در برنامه هدایت سیاست خارجی آمریکا در جهت تمرکز بیشتر بر یک چین در حال خیزش بگنجانند. این در حالی است که اوایل ماه جاری میلادی، مقام‌های روسیه و چین در جشن مربوط به سالگرد یک معاهده، میان دو کشور یک چالش تلویحی علیه آمریکا را مطرح ساختند. وانگ یی، وزیر خارجه این کشور در پیامی ویدیویی به این اجلاس گفت:«20 سال بعد از امضای معاهده همکاری، دوستی و همسایگی خوب، روابط چین و روسیه به درجه بالای جدیدی رسیده و در آستانه رسیدن به یک سطح عمیقتر، ابعاد بزرگتر و یک زمینه وسیع‌تر، است.»در همین حال سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه نیز در سخنرانی ویدیویی خود به این اجلاس گفت که مسکو و پکن از حامیان مداوم شکل گیری یک سیستم نظم جهانی عادلانه‌تر، دموکراتیک‌تر و به این ترتیب چند مرکزی و با ثبات هستند.در این مورد  یک مقام ارشد دولت بایدن در مصاحبه‌ای به پولتیکو گفت: «برای سال‌های زیادی روابط میان چین و روسیه به نظر می‌رسید که محدود به همکاری تاکتیکی یا شراکت‌های موقت مصلحتی است. اخیرا به نظر میرسد که این روابط در حال تغییر شکل و تبدیل به یک چیز پایدارتر و راهبردی‌تر است.»این مقام ارشد تصریح کرد: «چیزی که ما در طی مسیر یک دهه گذشته دیده‌ایم چیزی عمیق‌تر و صادقانه نگران کننده‌تر است. من فکر می‌کنم شما باید از یک سطح بگویید که این روابط تقریبا به عنوان یک شبه ائتلاف عمل می‌کند.» این مقام ارشد گفت، به بایدن درباره موضوع روابط چین-روسیه گزارش داده شده و او به اطلاعات درباره آن پرداخته است. یک مقام وزارت خارجه آمریکا تایید کرد، این مسئله همچنین موضوع یک گزارش مشخصا درخواست شده از سوی آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا بوده است.از سوی دیگر به نظر می‌رسد که نگران‌کننده‌ترین و عجیب‌ترین مسئله برای آمریکا در این مورد، روند همکاری فزاینده نظامی و تکنولوژیکی چین و روسیه است،‌ امری که البته تقاضای آن بیشتر از سوی چین دنبال می‌شود. در این میان،‌ مقام‌های سیاسی آمریکایی بر این باورند که جنگنده‌های پیشرفته، تکنولوژی‌های مافوق صوت، رادارهای بسیار موثر، سیستمهای یکپارچه سازی نبرد که خدمات متفاوت را به شکلی موثرتر مرتبط می‌سازد، پیشران هسته‌ای در ارتباط با زیردریایی‌ها و سیستم‌های پیشرفته دید در شب، حوزه‌هایی هستند که روسیه و چین با یکدیگر بر سرشان همکاری دارند.در همین مورد کندال تیلور و دیوید شولمان، دو تحلیلگر ارشدی هستند که در مقاله اخیر خود در فارن افرز، روسیه و چین را دو کشوری معرفی کردند که مشغول اجرای رزمایش‌های نظامی مشترکی با نوعی پیچیدگی چشمگیر و قابل توجه هستند. آنها در این مقاله نوشتند که همکاری تکنولوژیکی این دو کشور ممکن است به آنها اجازه دهد تا سریعتر از آمریکای متکی به خود، دست به خلق نوآوری‌هایی پیشرفته بزنند.در ارتباط با روابط اقتصادی روسیه و چین، چین خیلی مسلط‌تر و پویاتر است. چین شریک تجاری ارشد روسیه است اما روسیه حتی جزو 10 شریک تجاری ارشد پکن هم نیست. چین همچنین در کلیت تجارت جهانی یک بازیگر خیلی بزرگتر است،‌ چرا که ارزش صادراتش به آمریکا به تنهایی بزرگتر از ارزش صادرات روسیه به کل جهان است. دیوید استیلول که به عنوان دستیار امور شرق آسیای وزیر خارجه سابق آمریکا در دولت دونالد ترامپ خدمت کرده، در این مورد به پولتیکو می‌گوید: «‌ من فکر نمی‌کنم که ما باید زمان زیادی صرف تلاش برای تحلیل بردن این روابط کنیم. چنین اتفاقی با هجوم پکن به حوزه‌های نفوذ مسکو خود به خود خواهد افتاد.»در سوی دیگر هم پوتین به خوبی از عدم توازن قدرتی که روسیه در قبال چین با آن مواجه است مطلع است. برخی تحلیلگران حتی به این فکر می‌کنند که اقدامات اخیر روسیه همچون افزایش دادن حضور سربازانش در طول مرز با اوکراین هدفش این بوده که به آمریکا یادآوری کند که روسیه را نمی‌توان نادیده گرفت با وجود این که بایدن تصریح کرده که نگرانی ژئوپلتیکی اصلی‌اش چین است. یک مقام ارشد در دولت بایدن در این مورد می‌گوید: «‌واقعا هیچ کشوری موثرتر از روسیه پوتین آنقدر خوب با داشته‌هایش به طور کلی خوب بازی نمی‌کند.» این مقام ارشد اضافه کرد، هر گونه تلاش آمریکا برای سرمایه‌گذاری روی اختلافات میان مسکو و پکن باید بسیار ظریف و محتاطانه باشد، چرا که روابط آمریکا با هر دو کشور تا الان به اندازه کافی پرتنش بوده است. این مقام ارشد اضافه کرد: «هر دو طرف به شدت توجه‌شان معطوف به تلاش‌ها برای ایجاد تنش یا اختلاف میانشان بوده و من فکر می‌کنم که هر دوی آنها بسیار متمرکز بر مشکلی که به عنوان مشکل تهدید کننده بزرگ‌ترشان تلقی می‌کنند یعنی آمریکا هستند.» به گزارش سی ان ان، رویکرد جدید بایدن نشان می‌دهد که او به اقدام علیه پکن در سیاست‌های اقتصادی ادامه خواهد داد. بایدن در مصاحبه‌‌ای در ماه اوت با رادیو ان آر پی به روشنی گفت که معتقد است وضع تعرفه تجاری، هم برای آمریکا و هم برای چین اقدام بدی بوده است، در عوض او مایل به ایجاد یک ائتلاف جهانی برای واداشتن چین به آزاد کردن اقتصادش است. سی‌ان‌ان در گزارش خود ادامه داده است:«نشانه‌هایی وجود دارد که بایدن احتمالا جنگ فناوری ترامپ علیه چین را ادامه خواهد داد. ترامپ تلاش کرده است شرکای دیپلماتیک آمریکا را وادار کند تا فناوری جی 5،  ساخت چین را رد کنند و اپلیکیشن‌های محبوبی را که تحت مدیریت شرکت‌های چینی هستند، هدف قرار دهد. این در حالی است که بایدن همچنین بارها از وجود اپلیکیشن تیک‌تاک ساخت چین که بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد، ابراز نگرانی کرده است.»