از لوایح حمایتی تا طرح‌هایی برای مهارت‌افزایی دختران ایران‌زمین

همدلی|  قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در اصول متعددی بر حفظ و تقویت جایگاه خانواده و توجه ویژه به زنان و دختران تأکید کرده است. با گذشت 43 سال از پیروزی انقلاب، جمهوری اسلامی بر پایه رأی و نظر مردم توانسته نظامی رفاهی مبتنی بر اصول جهان‌شمول اسلام طراحی و اجرا کند که در آن زنان و خانواده نقشی محوری دارند. در ایام انقلاب، زنان ایران اسلامی دوشادوش مردان برای به ثمر نشستن آنچه از دل و جان می‌خواستند، تلاش کردند و نقش مهمی در پیروزی انقلاب اسلامی ایران داشتند. معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری در دولت دوازدهم اقدامات متعددی برای احقاق حقوق زنان به‌ویژه جامعه دختران ایرانی انجام داده است. سال گذشته این معاونت به مناسبت روز دختر همزمان با سالروز ولادت حضرت معصومه (س) اهم اقدامات برای دختران را در دولت دوازدهم منتشر کرد.
این اقدامات در 12 بند شامل محورها و مصادیق زیر بوده است:
1. طرح و پیگیری لایحه ممنوعیت کودک همسری برای ازدواج زیر 13 سال
2. به نتیجه رساندن لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان پس از 10 سال
3. تدوين بسته عملياتی بازگرداندن دختران بازمانده از تحصيل در پنج استان با همكاری وزارت آموزش و پرورش و اجرای آن
4. توسعه سوادآموزی دختران روستايی و عشایر در 12 استان و برگزاری نشست‌های آموزشی و توجيهی برای آموزش‌دهندگان با همكاری

سازمان نهضت سوادآموزی

5. تصويب برنامه ملی ارتقای تندرستی و نشاط زنان و دختران پيشنهادی وزارت ورزش و جوانان در ستاد ملی زن و خانواده و هیئت وزيران، حمایت از آموزش معلمان ورزش مقطع ابتدایی دختران و بازگشت زنگ ورزش برای آنان
6. برگزاری كارگاه‌های آموزشی گفت‌وگوی بین نسلی برای دانش‌آموزان دختر در سه هزار و 200 مدرسه کشور، تولید پادکست‌های رادیو

نسل و نشست با گروه‌های مختلف دختران

7. ترویج مشارکت اجتماعی و آشنایی با فعالیت‌های مدنی برای بیش از 11 هزار دانش‌آموز دختر
8. نظارت بر اجرای مصوبه دولت درباره آموزش‌های قبل، حین و بعد از ازدواج و برگزاری كارگاه‌های آموزشی آشنايی با حقوق ازدواج
9. سیاست‌گذاری برای اجرای طرح «نشاط» در مدارس و تجهیز فضاهای مناسب و ورزشی مدارس دخترانه با همکاری وزارت آموزش و پرورش
10. اجرای طرح «کمند» برای توانمندسازی دانشجویان دختر در زمينه مد، لباس، حجاب و صنايع دستی
11. آموزش کسب و کار به دختران مناطق كمتر برخوردار هشت استان با همکاری سمن‌ها
12. اجرای طرح‌های پژوهشی با موضوعاتی مانند اثربخشی باورهای دینی بر تاب‌آوری فردی و اجتماعی و پایداری ارزش‌های دینی دختران

 لوایح دولت برای مقابله با خشونت‌ها و آسیب‌ها علیه دختران

معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهوری چند روز پیش به لوایح دولت برای مقابله با خشونت‌ها و آسیب‌ها علیه دختران اشاره کرد و گفت: «یکی از موضوعاتی که بسیار مورد توجه دولت دوازدهم بوده؛ دختران، حقوق دختران و جایگاه دختران است. فقط از زاویه حقوق در سه یا چهار لایحه به موضوع دختران پرداخته‌ایم که برخی به قانون تبدیل شده است.»
مهم ترین مورد؛ قانون تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی است که تاکنون هزار و 100 شناسنامه برای دختران و پسران ایرانی صادر شده است.
دکتر معصومه ابتکار در برنامه گفت‌گوی صمیمانه با جوانان پرسشگر که به مناسبت روز دختر شنبه ۲۲ خردادماه سال جاری برگزار شد، با تبریک میلاد حضرت معصومه (س) و روز دختر، اظهار کرد: «مسئله بی‌شناسنامگی و بی‌هویتی، بحران مهمی در برخی نقاط کشور است و قانون تابعیت فرزندان حاصل ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی تا حدی این مشکلات را مرتفع می‌کند.»

 اثرات قانون حمایت از اطفال و نوجوانان بر حمایت از دختران

معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهوری با اشاره به قانون حمایت از اطفال و نوجوانان و اثرش بر حمایت از دختران نیز گفت: «لایحه حمایت از اطفال و نوجوانان با پیشنهاد اولویت از طرف دولت مستقر پس از ۱۰ سال معطلی در قوه مقننه بالاخره به صحن علنی رفت و با پیگیری دولت برگشت. کار مفصلی در مجلس و شورای نگهبان انجام گرفت و نهایتاً در پایان دوره مجلس قبل این قانون ابلاغ شد، چون بخشی از مسائل مرتبط با دختران به ویژه خشونت علیه دختران یکی از آسیب‌های مهم جامعه است.»
او با بیان اینکه آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت از اطفال و نوجوانان هم‌اکنون در هیئت دولت قرار دارد، افزود: «امیدوارم آیین نامه اجرایی قانون حمایت از اطفال در دولت به تصویب برسد. همزمان نیز در وزارت دادگستری در ارتباط با اجرای و آموزش این قانون کار شده است.»

 تصویب لایحه پلیس اطفال در دولت دوازدهم

ابتکار تصویب لایحه پلیس اطفال را اتفاق مهمی در دولت دوازدهم دانست و گفت: «این لایحه رکن مهم احقاق حقوق کودکان است، تا کنون این کمبود را داشتیم. یکی از گروه‌های هدف این لایحه دختران هستند که در حال حاضر تصویب و به محلس شورای اسلامی ارسال شده است.»
لایحه اصلاح ماده ۶۱۲ قانون مجازات اسلامی نیز معطوف به بحث تشدید مجازات پدر در صورت قتل فرزند می‌شود. این لایحه معروف به لایحه رومینا شد؛ فاجعه دردناکی که در شهرستان تالش استان گیلان رخ داد و سر دختری به دست پدرش بریده شد. از همین رو لایحه‌ای برای بازدارندگی و عدم تکرار آن در دولت، تصویب شد و به مجلس رفت. اقدامات انجام شده تنها بخشی از اقدامات دولت دوازدهم در حوزه زنان بوده که دولت توانسته بر اساس احکام، جایگاه و حقوق دختران، پشتوانه خوبی ایجاد کند.
تلاش در جهت الگوسازی برای دختران جوان از جمله اقدامات مؤثر معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری بوده است. این موضوع تقریباً به فراموشی سپرده شده بود. زندگی بانوی اول حضرت خدیجه (س) الگوی خوبی است. کتاب «بانوی اول» حاصل کار پژوهشی معاونت زنان در زمینه زندگی حصرت خدیجه (س) است. این کتاب منتشر شده و برداشت جذابی از زندگی همسر پیامبر مکرم اسلام (ص) در دوران کودکی و نوجوانی به عنوان دختر است. انتخاب‌های بزرگی که این زن انجام داد و مسیری که طی کرد، الگو و سبک زندگی است که امروز نیز کاربرد دارد و جلوه‌ای است از آنچه دختران به آن مبتلا هستند و نیاز دارند از سرگشتگی به سرمنزل نجات برسند.

 تلاش در راستای تحقق عدالت برای دختران

اجماع‌سازی و گفت‌وگو برای رسیدن به توافق از فرد آغاز و در ادامه به گفت‌وگو با خدا، جامعه کوچک خانواده و سپس به کل جامعه می‌رسد و این موضوع از جمله مباحث مهمی است که معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری، آن را پیگیری می‌کند. یکی از رویکردهای مهم در انقلاب اسلامی، بحث عدالت بوده و از مهم‌ترین کارکردهای حکومت و حکمرانی خوب، تحقق عدالت؛ نه عدالت شعاری و تبلیغاتی و توزیع ثروت به صرف نگاه اقتصادی، بلکه عدالت به مفهوم بسیط خود در تمام ابعاد از جمله عدالت جنسیتی و عدالت برای توان‌یابان است که به دلیل معلولیت‌ها، امکان دسترسی به برخی خدمات را ندارند. در دولت دوازدهم، موضوع عدالت جنسیتی سرلوحه کار معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری قرار گرفت و شاخص‌هایی برگرفته از مفاهیم قرآن برای عدالت جنسیتی تعیین شد. شاخص‌های عدالت جنسیتی دارای موضوعات و محورهای آموزش، بهداشت، ورزش، فرصت‌های اقتصادی و مشارکت اقتصادی، حقوق، امنیت و خانواده است. البته معاونت زنان برای تحکیم خانواده به طور جداگانه شاخص‌هایی داشته و هر کدام را به طور ویژه نیز پیگیری کرده است. برنامه‌هعای عدالت‌محور در عالی‌ترین مرجع برنامه و بودجه استان یعنی شورای برنامه‌ریزی استان‌ها تصویب شد تا بتوانند به سوی تحقق عدالت پیش بروند.

 تلاش برای مقابله با کودک‌همسری

ابتکار با اشاره به «کودک همسری» که دغدغه بسیاری از دختران و البته فعالان حوزه زنان است، تصریح کرد: «کودک همسری دغدعه ما بوده و لایحه اصلاح قانون فعلی را در دولت داریم و امیدواریم زودتر به نتیجه برسد. از نظر فرهنگی نیز اقداماتی برای مقابله با ترک تحصیل یا بازماندن دختران از تحصیل داشتیم. نباید در جمهوری اسلامی ایران دختر بازمانده از تحصیل داشته باشیم.»
او افزود: «دختران متوسط دوران تحصیل کمتری نسبت به پسران دارند که باید این مشکل را نیز حل کنیم. اگر دختری در هر سنی ازدواج کند؛ نباید وادار به این انتخاب‌های بد شود که بین تحصیل و ازدواج یا اشتغال و فرزندآوری یکی را انتخاب کند. سیاست گذاری ما به شکلی است که تمام این گزینه‌ها را دختران داشته و بتوانند زندگی خود را اداره کنند، به طوری که با انتخاب‌های خوب؛ هم تحصیل و هم ازدواج و هم فرزندآوری را همزمان داشته باشند.»
ابتکار ادامه داد: «این کار با پیگیری جدی وزارت آموزش و پرورش دنبال می‌شود تا هیچ دختری در هیچ نقطه‌ کشور بازمانده از تحصیل نباشد و علل و چرایی ترک تحصیل دختران را حل و فصل کنیم. مهم ترین نکته در این رابطه بحث آموزش است. در ارتباط با قوانین و مقررات نیز تمام تلاش خود را می‌کنیم.»

 اقدامات مؤثر معاونت زنان در احقاق حقوق دختران ایرانی

در حال حاضر بسیاری از لوایح معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری در راستای مقابله با خشونت‌ها و آسیب‌ها علیه دختران است. بخشی از این لوایح به مباحث فرهنگی و بخشی دیگر به موضوع قوانین معطوف می‌شود. این معاونت اقدامات خوبی در این راستا انجام داده و تلاش‌هایش تا آخرین روز فعالیت دولت دوازدهم ادامه خواهد داشت.
نگاه نسبت به دختران باید مجزا از پیوندها و ارتباطاتی نظیر خانواده، پدر، مادر و وضعیت تأهل باشد و حقوق و هویت انسانی آنها مد نظر قرار بگیرد. تلاش معاون امور زنان و خانواده ریاست جمهوری در دولت دوازدهم مبتنی بر توجه به هویت مستقل، نقش و حقوق دختران بوده است. دختران در کنار تمام آحاد جامعه در مراحل مختلف انقلاب اسلامی ایران حضور داشته‌اند و بخش مهمی از تحولات و پیروزی‌های دوره انقلاب و دفاع مقدس را رقم زده‌اند.
دکتر ابتکار با اشاره به برگزاری کنگره ملی 17 هزار زن شهید، آزاده و جانباز در سراسر کشور تأکید کرد تعداد دختران شهید در این میان بسیار زیاد است. بزرگداشت این موضوع و توجه به زنان شهید و جانباز نشان می‌دهد دختران و زنان در کنار مردان آرمان‌های متعالی دارند و استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی، شعار و آرمان همگان بوده است و همه برای این موضوع تلاش و فداکاری کرده‌اند. امروز بیش از هر وقت دیگر زمان پاسخ دادن به این آرمان‌ها است؛ زمانی که باید در صحنه حضور داشت. هر دختر ایرانی که به سن ۱۸ سال برسد حق انتخاب برای تعیین سرنوشت خود را دارد و دختران ایران‌زمین روز  28 خرداد با حضور پُرشور در انتخابات ریاست جمهوری از حق خود بهره بردند.
دکتر ابتکار در این باره گفت: «این افتخار بزرگ انقلاب اسلامی ایران است؛ هر ایرانی به سن قانونی برسد حق دخالت در سرنوشت خود را دارد، اما بدانید این حق آسان به دست نیامده و شهدا و جانبازان زیادی برای این حق جان‌فشانی کرده‌اند.»

 دختران در خط مقدم مقابله با کرونا

در دوران شیوع کرونا بسیاری از زنان و دختران ایرانی عضو کادر درمان علیرغم احتمال ابتلا به این بیماری، در کنار بیماران حضور داشتند و حس از جان گذشتگی، ایثار و فداکاری را زنده نگه داشتند. به گفته دکتر ابتکار، پاسخ ما در مقابل این ایثار این بود که از برگ رأی خود و تعیین سرنوشت چهار سال آینده کشور به درستی استفاده کنیم.

 کمند؛ طرحی برای مهارت‌افزایی دختران

طرح کمند، طرحی پيرو امضای تفاهم‌نامه بین معاونت فرهنگی اجتماعی وزارت علوم، تحقيقات و فناوری و معاونت ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده با هدف توانمندسازی دختران دانشجو و حمايت از ايده‌ها و طرح‌هاي نوآورانه آنها در ۱۰ دانشگاه کشور بود. طرح کمند (کار، مهارت و نو آوری دختران) تا به حال در ۱۵ استان کشور انجام شده و قرار است در سال ۱۴۰۰ در ۱۶ استان دیگر هم برگزار شود. این طرح مربوط به دانشجویان دختر سال آخر لیسانس، فوق لیسانس و دکتری در ترم آخر است که بر اساس رشته تحصیلی یا علاقه خود، مهارتی را آموزش می‌بینند.
بیشتر این مهارت‌ها به دلیل شیوع کرونا و شرایط آموزش مجازی به هنرهای دستی، خطاطی و... معطوف می‌شود. دانشجویان می‌توانند پس از آموزش این دوره از آن به عنوان مهارتی در شغل آینده استفاده کنند. نفرات برتر نیز تسهیلاتی می‌گیرند تا بتوانند این مهارت را به تولید منتج کرده و از طریق فضای مجازی، تولیدات خود را به فروش برسانند و در حقیقت به عنوان یک شغل از آن استفاده کنند.