پیری زودرس ساختمان‌ها در کشور

همدلی| ساختمان‌های ایران در جوانی پیر می‌شوند، عمر مفید آنان از ۳۲سال به ۲۶سال عقب‌گرد داشته است. خبر پیری زودرس ساختمان‌های ایران خبر جدیدی نیست، هرازچندگاهی مسئولان این حوزه آن را هشدار می‌دهند.
دو روز پیش مدیرعامل آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک یک بار دیگر کاهش عمر مفید ساختمان‌های ایران را اعلام کرد. مجید کیانپور با بیان این که اکنون عمر مفید ساختمان در کشور از حدود ۳۲ سال به ۲۶ سال کاهش یافته است، تصریح کرد: متاسفانه در کنترل کیفی، استانداردسازی مصالح، روش‌های اجرای سازه و ساختمان یا نحوه طراحی ساختمان و نظارت، شاهد اشکالاتی در کشور هستیم که با توجه به مشکلات در این صنعت، عمر مفید واحدهای ساختمانی در کشور کاهش یافته است.
عقب‌گرد عمر مفید ساختمان‌های ایران در حالی است که در ۵ دهه قبل عمر مفید ساختمان‌های ایران ۳۰ سال بود و با آمریکا برابری می‌کرد، اما حالا آمریکایی‌ها عمر مفید ساختمان‌هایشان را به بالای ۱۰۰ سال رسانده‌اند، اما در ایران عمر ساختمان‌ها روند معکوس به خود گرفته است و بناها در جوانی پیر و زوار در رفته می‌شوند، جوری که عمر مفید آنان سال به سال کاهش پیدا می‌کند. اگر پیری زودرس ساختمان‌های ایران را در کنار خطر بالقوه زلزله در کشور قرار بدهیم، تهدید این ساختمان‌ها از کار افتاده را بیشتر احساس خواهیم کرد. بیشتر مناطق ایران روی خط زلزله قرار دارد و ساختمان‌های پیر می‌تواند یکی از تهدیدهای جدی در زمان زلزله باشد.
 عمر پایین ساختمان‌های ایران
علیرضا عباسی، مهندس عمران و کارشناس رسمی دادگستری در حوزه ساختمان با بیان این‌که عمر مفید ساختمان در ایران در قیاس با کشورهای توسعه یافته بسیار کم است، به همدلی گفت:«در حال حاضر عمر ساختمان‌ها در کشور بین ۲۵ تا ۳۵ سال است، در حالی که در برخی از کشورهای دنیا عمر مفید ساختمان‌ها چند برابر این عدد است و حتی در برخی از کشورها عمر ساختمان‌ها گاهی بیش از سه برابر ایران است، عدد و رقمی که با آمار داخلی فاصله بسیاری دارد.»
وی اصلی‌ترین دلیل پایین بودن عمر مفید ساختمان در ایران را کیفیت پایین مصالح و حضور افراد فاقد تخصص و صلاحیت در عرصه ساخت‌وساز دانست و افزود:«در حالی که مقررات ملی ساختمان و آیین نامه‌ها و ضوابط مربوطه زمینه لازم جهت احداث ساختمان‌ها و بناهای استانداردی را فراهم آورده‌اند، اما برخی از عوامل جانبی موجب کاهش کیفیت ساختمان‌ها شده است و همین عوامل باعث شده عمرمفید ساختمان‌ها به جای افزایش روزافرون دچار کاهش شود، هر چند موضوع عمر ساختمان موضوعی نسبی است نه مطلق.»
عباسی با اشاره به وجود مصالح ساختمانی با کیفیت‌های مختلف از درجه یک تا درجات پایین‌تر در بازار، تصریح کرد:«وجود مصالح ساختمانی با کیفیت‌های متفاوت در بازار باعث شده برخی از سازندگان یا به‌خاطر سودجویی یا به‌خاطر عدم آگاهی از دانش صنعت ساختمان‌سازی و همچنین به دلیل وجود تقاضای مسکن و عدم شفافیت بازار از مصالح نامرغوب استفاده کنند. بدیهی است کالای نامرغوب عمر طولانی نخواهد داشت.»
 کیفیت ساخت و ساز یک زنجیره است
این مهندس عمران ضعف نظارت را یکی دیگر از عوامل کاهش عمر ساختمان‌های ایران دانست و گفت:«کیفیت ساخت‌و‌ساز یک زنجیره است و از کیفیت مصالح ساختمانی در کارخانه‌های تولیدی آغاز می‌شود و تا نحوه اجرا، یعنی مجریان ذی‌صلاح ادامه می‌یابد. بنابراین نقش مجریان در عمر مفید ساختمان‌ها را نباید از نظر دور داشت».
وی ادامه داد:«در بسیاری از پروژه‌های ساختمان‌سازی کشور سیستم نظارت به‌طور دقیق عمل نمی‌کند، به نحوی که برخی از ناظرین در رشته‌های مختلف برق، تاسیسات، معماری و... هیچ اطلاعاتی از مصالح به کار رفته ندارند و نقش خود را در حد مهر زدن برگ پایان کار تقلیل داده‌اند».
از سویی دیگر در مبحث اجرا عموما و به میزان قابل توجهی نقشه‌های مصوب سازمان نظام مهندسی پیاده نمی‌شود و سازندگان به نقشه‌های اجرایی که مخالف ضوابط شهرسازی است روی می‌آورند و در انتها پس از پرداخت جرائم مربوطه موفق به کسب گواهی ساختمان و اسناد مالکیت می‌شوند. عباسی به ویژگی برخی از پروژهای ساختمانی باکیفیت اشاره کرد و گفت:«برخی ار ساختمان‌های دولتی خاص به‌خاطر استفاده از مصالح مرغوب و استفاده از مجریان با دانش، سازه‌های بسبار مناسبی هستند که عمرمفید آنان به ۷۰سال هم می‌رسد، این نشان می‌دهد که توانایی و زمینه ساخت بناهای با کیفیت در کشور وجود دارد، اما خواست و اراده‌اش موجود نیست.»
این مهندس عمران یکی از دلایل کاهش عمر مفید ساختمان‌های کشور را به بازار پررونق مسکن در کشور گره زد و گفت:«از آنجا که برای مسکن همیشه در بازار تقاضا وجود دارد و بسباری نیز به چشم سرمایه‌گذاری پرسود به این بازار نگاه می‌کنند، پدیده بسازبفروش شکل گرفته است. در این پدیده چندان به مصالح و کیفیت ساخت توجه نمی‌شود و در اغلب موارد قیمت فروش خانه با کیفیت و بی‌کیفیت تفاوتی ندارد، طبیعی است در این فضا و شرایط ساخت خانه‌های بی‌کیفیت رواچ پیدا کند و خانه‌های بی‌کیفیت نیز عمری طولانی نخواهند داشت.»
عباسی افزود:«اگر طراحی ساختمان، چه ازلحاظ ایمنی و فنی، مؤلفه‌های لازم را نداشته باشد یا اساسا با تغییرات فناوری منطبق نباشد، کارآمدی واحد مسکونی از دست می‌رود و واحد مسکونی قبل از اینکه عمر مفید خود را سپری کند باید به عنوان بنای فرسوده تخریب ‌شود».