زنگ هشدار کم‌آبی به صدا درآمد

همدلی|  «بدون تعارف هشدار می‌دهیم آب نیست، مردم و مسئولان به‌هوش باشند.» این هشدار ترسناک را دیروز رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی در آستانه ۲۷ خرداد روز ملی کویرزدایی به زبان آورد. هشدار احد وظیفه بیراه نیست، به گفته وی از مهرماه تاکنون در کشور حدود ۱۳۰میلیمتر بارش داشته‌ایم، که این میزان نسبت به میانگین بلندمدت کشور بیش از ۴۰درصد کمتر است. در برخی از استان‌ها نیز ۵۰ تا ۸۵درصدی بارش‌ها کاهش یافته است. علاوه بر کاهش باران براساس مدل‌های اقلیمی احتمال تعویق بارندگی در پائیز نیز وجود دارد و پیش‌بینی می‌شود که بارش‌ها در پاییز ۱۴۰۰ دیرتر از زمان نرمال آغاز شود. از این‌‌رو انتظار می‌رود که کشور دوره خشک طولانی را در پیش داشته باشد.
تمام مشکلات آبی در کنار افزایش چند درجه‌‌ای گرما و دمای هوا فاجعه کم‌آبی را ترسناک‌تر جلوه می‌دهد. به گفته کارشناسان تابستانی گرم پیش‌رو است. دمای هوا در بهار ۱۴۰۰ حدود دو تا سه درجه بیشتر از میانگین بلند مدت کشور بوده است و پیش‌‌بینی می‌شود که دمای هوا در تابستان نیز کماکان بیشتر از میانگین بلندمدت باشد.
فارغ از مشاهدات میدانی، براساس اعلام وزارت نیرو ذخایر سدها نیز در کشور وضعیت خوبی ندارد و در برخی از مناطق آب پشت سدها نسبت به سال گذشته حدود ۴۰ درصد کمتر شده است. بر این اساس تالاب‌ها و دریاچه‌های کشور نیز شرایط خوبی ندارند، اغلب آنان کم آب یا خشک شده اند.

 کم‌آبی کشور را فتح کرده است

 تا چند سال پیش کم‌آبی ایران را تهدید می‌کرد، اما اکنون و با توجه به دیتاهای موجود تهدیدش را عملی کرده است، جوری که نشانه‌های بی‌آبی نیاز به آمار و ارقام و جستجوی خاصی ندارد. قطع شدن آب منازل شهروندان در شهرهای مختلف ساده ترین نشانه آن است. به عنوان مثال شهرک شهید جعفری کرمانشاه (کسری) جز مناطق مرفه‌نشین این شهر است که افراد متمول و بانفوذ در آنجا ساکن هستند و قیمت برخی از مکان‌های مسکونی یا تجاریش بیش از متری ۱۰۰میلیون تومان است، اما چند وقتی است به صورت مداوم آب این شهرک قطع می‌شود و برخی از مناطق آن روزانه حتی یک ساعت هم آب ندارند. بدون تردید مناطق دیگر این شهر وضعیت بدتری از لحاظ قطعی آب دارند.
استان کرمانشاه از نظر بارش یکی از چشمه‌های ایران است و میزان بارش نرمال این استان سالانه ۴۸۰ میلیمتر است، اما امسال کرمانشاه تاکنون تنها ۵۰درصد بارش سالانه خود را دریافت کرده است. وضعیت استان کرمانشاه با وجود سابقه بارش قابل قبولش در گذشته را می‌توان به متاطق دیگر کشور تعمیم داد. واقعیت این است هر روز که می‌گذرد بخشی از جغرافیای نیمه‌خشک ایران به‌خاطر کمبود آب به زمین خشک و لم‌ یزرع تبدیل می‌شود. اگر از خشک شدن دریاچه‌‌ها و تالاب‌‌ها که به امری عادی و روزمره تبدیل شده است، بگذریم، تنش‌‌ها و تجمعات استان‌‌های مختلف به‌‌ویژه کشاورزان به‌خاطر کم‌آبی و همچنین هزاران مثال ریز و درشت که مقابل دیدگان همه ماست، گواه روشنی بر وجود یک بحران سخت و در عین حال خطرناک در جامعه است.

 حل بحران آب دست ماست

پرویز کردوانی پدر علم کویرشناسی در مورد راهکار حل بحران کم‌آبی در کشور با بیان این‌که آبی دیگر وجود ندارد که بشود در مورد آن راهکار ارائه داد. بضاعت آبی ایران را بسیار محدود و ناچیز عنوان کرد و به همدلی گفت: وضعیت آب ایران وضعیتی بسیار بغرنج و دشوار است و مدیریت این بضاعت ناچیز آبی کاری دشوار است و نیازمند توجه جدی مردم و مسئولان دارد.
وی افرود: حل بحران آب در کشور دست خود ماست. نباید با راهکاری اشتباه وضعیت را بدتر کنیم. بدون تردید اگر برای مدیریت این وضعیت از افراد متخصص و آگاه به حوزه محیط‌زیست کمک بگیریم و نظرات آنان را اجرا کنیم، می‌توانیم این بحران را تا حدودی کنترل کنیم.
به اعتقاد کروانی فرهنگ درست استفاده از آب‌های موجود، بهره بردن از راهکارهای علمی، مدیریت آب باران، استفاده از آب‌های غیرمتعارف مانند تصفیه آب فاضلاب، عدم اجازه تراکم به ساختمان‌سازی، مکانیزه کردن آبیاری قطره‌‌ای در بخش کشاورزی و... می‌تواند به حل بحران کم‌آبی در ایران کمک کند.
کم‌آبی و خشکسالی دیگر از تهدید گذشته است. این بحران بیخ گوش ماست، اما این‌که چرا با وجود هشدارهای بی‌شمار کارشناسان و با وجود همایش‌ و سمینارهای متعدد در این زمینه تاکنون اراده‌ای جدی برای مدیریت درست آب نداشته‌ایم، خود پرسشی است که نیاز به بررسی همه جانبه دارد. حال با این وضعیت آشفتگی و بی‌سامانی که در وضعیت آب کشور به چشم می‌خورد و همچنین سیاست‌های ناکارآمد آبی کشور در کنار فرهنگ نادرست مصرف آب از سوی شهروندان، اکنون این سوال پیش می‌آید ما که از مدیریت آب با توجه به امکانات موجود به جایی نرسیدیم، آیا می‌توانیم «تشنگی» را مدیریت کنیم. احتمالا در صورت تداوم روند موجود در آینده باید به فکر وزارت «مدیریت تشنگی» باشیم. یادمان باشد در هر حادثه طبیعی یا غیر طبیعی مانند زلزله، آتش‌سوزی و ...یک شهر، یک بنا و... از بین می‌رود، اما در خشکسالی و مرگ آب، یک شهر، یک کشور، یک نسل و یک سرزمین با آن می‌میرند و از بین می‌روند.