معاونت زنان؛ پیشرو در تقویت گفت‌وگوی بین نسلی و حفظ بنیان خانواده

همدلی| «گفت‌وگوی بین نسلی»؛ موضوعی به غایت مهم بوده که حتی حسن روحانی، رئیس دولت‌های یازدهم و دوازدهم در یکی از جلسات ‌‌‌هیأت دولت در شهریورماه سال 98 به آن اشاره کرد. او در این باره گفت: «اگر امروز ما بتوانیم حرف خود را به نسل‌های سوم و چهارم منتقل و تفاهم کنیم، موفق خواهیم شد. متأسفانه امروز بین نسل اول و دوم با نسل‌های سوم و چهارم فاصله بزرگی ایجاد شده است. امروز ما باید درک کنیم که نسل جوان و مردم به ما چه می‌گویند و چه می‌خواهند.»
معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری در طول سال‌های حضور دکتر معصومه ابتکار در رأس این معاونت، به طور جدی موضوع گفت‌وگوی بین نسلی را دنبال و برای کاهش فاصله بین نسل‌ها تلاش کرد. از آنجایی که مادر به عنوان حلقه اتصال، نقشی محوری در خانواده ایفا می‌کند، وظیفه زنان بیش از پیش مهم جلوه کرده و ضرورت نگاه ویژه معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری به این مبحث را صدچندان می‌کند.

 طرحی برای خانواده

با توجه به تحقیقات انجام شده مشخص شده مدت گفت‌وگوی اعضای خانواده کمتر از 30 دقیقه در روز است که آماری نگران‌کننده به نظر می‌رسد. در راستای افزایش این زمان در خانواده‌ها، طرح ملی گفت‌وگوی خانواده با هدف هدایت تعامل درون خانواده در استان‌های کشور اجرایی شد. این طرح با همکاری معاون امور زنان و خانواده ریاست جمهوری و انجمن جامعه‌شناسی ایران کلید خورد. در واقع مجری این طرح در استان‌ها، دفاتر استانی انجمن جامعه‌شناسی ایران هستند و مسئولیت هماهنگی، برنامه‌ریزی و پیگیری به دفاتر بانوان و خانواده استانداری‌ها سپرده شده است. بهبود سطح آگاهی، همکاری اعضای خانواده و توانمندسازی نهاد خانواده در کالبد درونی و بیرونی با هدف کاهش تعارض بین نسل‌ها و بهره گیری از ارزش‌ها و تکنیک‌های تسهیل‌گری از اهداف این طرح ملی است.
دکتر معصومه ابتکار با بیان ‌‌‌این‌که یکی از طرح‌های معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری، طرح «گفت‌وگوی ملی خانواده» بود تا از این طریق مهارت‌های اعضای خانواده‌ها ارتقا پیدا کند و خانواده‌ها بتوانند با یکدیگر بهتر ارتباط برقرار کنند، در این باره گفت: «این طرح در سال ۹۸ به خوبی اجرا شد و اجرای آن تا پایان دولت دوازدهم نیز ادامه خواهد داشت.»
طرح «گفت‌وگوی ملی خانواده» از سوی معاونت زنان و همچنین مردم، طرحی موفق تلقی شد. معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری در ادامه اجرای این طرح، گروه‌های مرجع توانمند مانند انجمن اولیا و مربیان، وزارت آموزش و پرورش، تشکل‌های حوزه خانواده و مشاوران خانواده را نیز وارد این طرح کرد.
طرح «گفت‌وگوی ملی خانواده» فرصت خوبی بوده تا خانواده‌ها از این طریق مهارت شنیدن، درک کردن یکدیگر و ... را بیاموزند تا فضای دوستی بین خانواده و همچنین گفت‌وگوی بین نسلی میان فرزندان و والدین برقرار شود. والدین باید برای کودکان و نوجوانان خود وقت بگذارند و با آنها بازی کنند، زیرا این کار به رشد فکری و شخصیتی فرزندان کمک می‌کند. والدین همچنین باید جوانان را درک کنند و خود را جای جوانان بگذارند و سعی کنند دغدغه‌های آنها را درک کنند.
به گفته ابتکار، طرح «گفت‌وگوی ملی خانواده»، طرح بسیار مهمی برای تحکیم خانواده بوده و جزو موضوعاتی است که مد نظر مقام معظم رهبری، رئیس جمهور و مردم قرار دارد، زیرا مردم دوست دارند خانواده‌ای صمیمی داشته باشند و عواطف و روابط محترمانه‌ای داخل خانواده وجود داشته باشد، لذا معاونت زنان این طرح را به طور جدی دنبال می‌کند؛ وعده‌ای که دکتر ابتکار و همکارانش در این مدت عملی کردند.

 کاهش فاصله بین نسلی برای تقویت کشور

موضوع زنان و خانواده جزو سیاست‌های جدی بوده که در منشور حقوق شهروندی و برنامه ششم توسعه مورد توجه قرار گرفته است. دکتر ابتکار پیش‌تر نیز در گفت‌وگویی که سال 1396 انجام داد بر اهمیت این موضوع تأکید کرد و گفت: «در این زمینه تکالیفی داریم که باید برای آن تلاش کنیم.
 از طرفی رئیس جمهور برنامه‌هایی برای پیشبرد وضعیت زنان و خانواده در نظر گرفته است که باید با همکاری احزاب و تشکل‌های سیاسی بتوانیم این برنامه‌ها را پیش ببریم.»
معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری تلاش کرد از ظرفیت سازمان‌های مردم‌نهاد نیز بهره ببرد، چرا که این سازمان‌ها از نظر تأثیرگذاری، جلب مشارکت و آموزش مردم در ارتباط با موضوعات مهم جامعه دارای اهمیت هستند.
دولت به تنهایی نمی‌توانست در این زمینه موفق باشد و نیاز به فعالیت تأثیرگذار نهادهای مردمی از جمله سمن‌ها بود که معاونت زنان با تعاملی مثال‌زدنی و رویکردی علمی و اثربخش به سمت حل مشکلات حرکت کرد. به گفته دکتر ابتکار، سازمان‌های غیردولتی نقش دیده‌بانی دارند که میزان تحقق قوانین و میزان پایبندی دولت و حکومت‌ها را پایش می‌کند. دولت دوازدهم به این کارکرد بسیار اعتقاد داشت و در عمل ثابت کرد دیده‌بانی می‌تواند از مشکلات کشورها بکاهد و به اصلاح مستمر امور منتهی شود.

 لزوم همگامی با تحول در خانواده

خانواده تغییرات بسیاری کرده و این تحولات در همه جوامع کم و بیش ایجاد شده است. مخصوصاً شیوع کووید19 سبب شد اعضای خانواده زمان بیشتری را در خانه و کنار همدیگر بگذرانند. از سویی پیشرفت تکنولوژی و فراگیری شبکه‌های اجتماعی، روابط خانوادگی را دچار دگردیسی کرده و همین موضوعات لزوم توجه به بنیان خانواده و گفت‌وگوی بین نسلی را آشکار می‌سازد. خانواده مأمنی برای تأمین نیازهای عاطفی و معنوی است و اگر حفظ نشود، آسیب‌های جدی به جامعه و اقتصاد وارد خواهد شد؛ نسل آینده باید به دور از خشونت باشد و این مسئله در بستر خانواده محقق می شود؛ لایحه حفظ کرامت و حمایت از زنان در برابر خشونت و لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان از جمله لوایحی بود که معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری در همین زمینه تدوین کرد و با پیگیری مجدانه سعی در ایجاد تغییرات اساسی و ساختاری برای کمک به حفظ خانواده‌ها داشت. دکتر ابتکار بر لزوم گفت‌گوی خانوادگی و گفت‌گوی بین نسلی در خانواده همواره تأکید داشت و در گفت‌وگویی تصریح کرد: «به دلایل متعدد معتقد هستیم گفت‌وگوی بین نسلی در خانواده ها از دو ساعت در 10 سال پیش به 20 دقیقه رسیده که این مسئله تشدیدکننده بحران‌هایی چون افسردگی، ناامیدی و اعتیاد جوانان است».
او خاطرنشان کرد: «نسل دهه 70 نسلی است که احساس می‌کند دیده نشده و جا مانده است. البته دهه شصتی‌ها نیز گلایه‌های فراوان دارند اما گلایه دهه هفتادی‌ها بیشتر است و در این میان احزاب و تشکل‌های مردمی می‌توانند نقش مهمی ایفا کنند.»

  ورود گروه‌های مرجع با نگاه علمی برای حل مشکلات خانواده

تمام گروه‌های مرجع باید با نگاه علمی در جهت حل مشکلات خانواده ورود کنند. برای حل این مشکل از زمینه‌های علمی و فرهنگی استفاده شد تا جریان‌سازی اجتماعی خوبی در بحث گفت‌وگوی ملی خانواده و بین نسلی محقق شود. پژوهش‌هایی نیز در سطح استان با شاخص‌های استان و شهرستان مطرح شد تا در جهت بهبود شرایط و وضعیت خانواده حرکت‌های مثبتی صورت بگیرد.
تحولات سریعی که روی داده‌اند غالباً خارج از کنترل نهادها هستند و نمی‌توان جلوی آنها را گرفت. نهادهایی که در این زمینه مؤثر هستند، تنها می‌توانند با دانش، علم و برنامه‌ریزی زمینه ای را فراهم کنند که این فرآیند تلطیف شود؛ کاری که معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری در حد امکان انجام داد تا همزیستی مسالمت‌آمیز نسل‌ها با یکدیگر شکل بگیرد. دکتر ابتکار و همکارانش نیک می‌دانستند که نمی‌توان تفاوت ها را از بین برد، بنابراین با به رسمیت شناختن تفاوت‌ها از طریق آموزش، اقدامات بسیار مؤثر و ملموسی را انجام دادند.

 آرمان‌های امام خمینی و جوانان امروز

برگزاری جلسه گفت‌وگوی بین نسلی با عنوان «آرمان های امام خمینی و جوانان امروز»، یکی دیگر از اقدامات قابل اعتنای معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری بود که نیمه اسفندماه سال گذشته در حسینیه جماران انجام شد و طی آن نمایندگانی از دانشجویان و دانش‌آموزان سراسر کشور به صورت مجازی سخن گفتند.
دکتر معصومه ابتکار در این برنامه که سید حسن خمینی، یادگار امام (ره) نیز حضور داشت بر لزوم اعتماد به جوانان تأکید کرد و گفت: «به نظرم اعتماد به جوانان آزمون مهمی است و البته برای دولت هم این مسئله اهمیت زیادی دارد. تلاش دولت بر اساس مصوبه شورای عالی اداری در سال 96 جوان کردن سن مدیریت بود. بنا بر آخرین آمار، سن مدیریت با سیاستگذاری‌های صورت گرفته حدود هفت سال جوان‌تر شده است. البته در همان مصوبه مدیریت زنان هم بود که باید 30 درصد از مدیران دولت از بین زنان باشد خوشبختانه از حدود پنج درصد مدیر میانی و عالی زن در سال 92 به حدود 25 درصد رسیدیم.»
معاون امور زنان و خانواده ریاست جمهوری افزود: «خیلی از دانشجویان می‌گویند آنچه امروز می‌بینیم شکل‌گیری جمهوری اسلامی بوده که معمار بزرگ آن حضرت امام است. نسبت آرمان های امام با بحث آزادی چه بود؟ امام چقدر به بحث حق انتخاب و آزادی جوانان اهمیت می‌دادند؟ زمان انقلاب دختری 18 ساله بودم و دغدغه زیادی داشتم که بدانم چه اتفاقی قرار است برای ما بیفتد.»
او ادامه داد: «جوانان و دانشجویان در انقلاب پیشگام بودند و دانشگاه‌ها نیز حرکت کردند. نگاه امام نسبت به احکام اسلامی این بود که به عنوان فقیه و سیاستمدار برای حق انتخاب زنان و جوانان بسیار احترام قائل بودند و این را در عمل هم ثابت کردند. این دیدگاه غالب نبود و خیلی‌ها اصلًا چنین دیدگاهی نداشتند و حالا هم ندارند و اصلاً قائل به این نیستند که حق انتخابی وجود دارد. معتقدند تعاریفی وجود دارد و باید انسان از آنها تبعیت کند.»
ابتکار تأکید کرد: «برگزاری رفراندوم برای جمهوری اسلامی ایران مهمترین نقطه عطفی بود که نشان داد ‌‌‌این‌که مردم آزادانه رأی بدهند و این رأی ثبت شود اتفاق خیلی بزرگی است. آنچه باید اتفاق بیفتد، استمرار همان نگاه و احترام گذاشتن به نظر مردم و جوانان است و ‌‌‌این‌که ما دیدگاهی از دین داشته باشیم که حق انتخاب و آزادی جوانان را محترم بشمارد. اگر نتوانیم این مسئله را درست تبیین کنیم و آنچه در عمل اتفاق می افتد را با این تعاریف انطباق بدهیم، به عنوان یک چالش در ذهن جوانان باقی می‌ماند.»
او تأکید کرد: «امروز در عصر انقلاب دیجیتال زندگی می‌کنیم و مناسبات با دو دهه، سه دهه و چهار دهه پیش خیلی متفاوت است. انقلاب دیجیتال کلاً فضا را جهانی کرده؛ هم امکان تخریب، تحریف و دروغ در مورد انقلاب و امام زیاد شده و هم فضا خیلی تغییر کرده و دیگر محدودیت‌ها، نگاه‌های بسته و بگیر و ببندها جواب نمی‌دهد. به دلیل شیوع کرونا حتی مدرسه ما هم به فضای نت رفته است. تا سال گذشته می‌گفتیم بچه‌ها موبایل دست نگیرند و حالا به اجبار باید موبایل دست بگیرند.»

  اجرای طرح گفت‌وگوی خانواده برای مسئله‌یابی در حوزه اعتیاد توسط معاونت زنان

از دیگر طرح‌های معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری در ایام پاندمی کووید۱۹، طرح ملی «گفت‌وگوی خانواده با رویکرد مسئله‌یابی مشارکتی در حوزه اعتیاد» بوده که گروه هدف آن خانواده‌های آسیب دیده از معضل اعتیاد هستند.
معاون بررسی‌های راهبردی معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری بهمن‌ماه سال گذشته از اجرای طرح ملی «گفت‌وگوی خانواده با رویکرد مسئله‌یابی مشارکتی در حوزه اعتیاد» در مرحله نخست در ۱۳ استان کشور با هدف کاهش اعتیاد به‌ویژه در ایام پاندمی کووید۱۹ خبر داد. توجه به نقش زنان در خانواده همیشه از دغدغه‌های معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری بوده که در این راستا معاونت زنان با طراحی شعار «در خانه بمان» اهمیت توجه به خانواده و خانواده محوری را گسترش داد.
طرح «بهار در خانه» از دیگر اقدامات اجرا شده معاونت در این ایام بود. کانون گفت‌وگوی امام موسی صدر اجرای این طرح را بر عهده داشت و بسته‌هایی را با موضوع سه مهارت شنیدن، احترام و ابراز تهیه کرد که از طریق سایت معاونت در اختیار خانواده‌ها قرار گرفت.

 گفت‌وگوی بین نسلی در باب حجاب و عفاف

برگزاری نشست گفت‌وگوی بین نسلی و میان نسلی با عنوان «زن و کرامت انسانی» به مناسب دهه کرامت و هفته عفاف و حجاب در معاونت ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده، یکی دیگر از اقدامات شاخص این معاونت بود. این نشست با محوریت عفاف و حجاب و حضور جوانان فعال در امور اجتماعی از طیف‌های مختلف فکری برگزار شد.
معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری تمام تلاش خود را به‌کار گرفت تا فاصله بین نسلی را کاهش دهد و با برگزاری نشست‌ها و تحقق برنامه‌های متنوع، باب گفت‌وگوی بین نسلی را بیش از پیش باز کند.