تورم خارجی؛ محرک رشد بورس در روزهای آینده

همدلی| فاطمه آقایی‌فرد: در واپسین روزهای مانده به انتخابات ریاست‌جمهوری، توجه فعالان بازار سرمایه به وضعیت کلی تالار شیشه‌ای بیشتر شده و در همین زمینه رسانه‌های مختلف هرازگاهی اظهارنظرهای نامزدها درباره کلیت این بازار را به تصویر می‌کشند. رئیس پیشین بانک مرکزی در همین زمینه چند روز پیش صحبت‌های قابل‌تاملی را ارائه کرد، مبنی بر دلایل اصلی ریزش شاخص کلی بورس که از اواسط تابستان سال گذشته کلید خورد و حالا نزدیک به 10ماهی از این بحران می‌گذرد. عبدالناصر همتی حالا به صراحت می‌گوید که خودمان بورس را خراب کردیم و به گفته وی: «دلیل اصلی سقوط این بازار به دلیل دعوای وزیر اقتصاد و وزیر نفت بود». به گفته این نامزد انتخابات ریاست جمهوری، آنچه باعث ریزش این بازار شد، دخالت‌های سیاسی بود که این بازار را به بازاری غیرقابل کنترل تبدیل کرد و تعویض مکرر رئیس تالار شیشه‌ای و تغییر قوانینی مانند دامنه نوسان نیز در این ماجرا بی‌تقصیر نبود. همتی از تغییر مکرر قانونی در این بازار سخن گفت که همواره یکی از موضوعات اصلی در این بازار بوده که مورد بحث کارشناسان قرار داشته است و اتفاق دامنه نوسان در میان سه رئیس سازمان بورس نیز نظرات و عملکرد مختلفی را داشته است. واقعیت این است که در سال 99 بسیاری از نمادها در پنج ماه ابتدایی سال با صف خرید مواجه بودند و در نیمه دوم سال نیز اکثر سهم‌ها با صف فروش مواجه شدند. بسیاری از کارشناسان وجود صف در بازار سرمایه را نتیجه محدودیت در دامنه نوسان می‌دانند. به باور آگاهان اقتصادی، عدم تخلیه فشار فروش یا فشار خرید در بورس به دلیل وجود هیجان میان سهامداران یکی از موضوعاتی است که در سال 99 بسیاری از افراد حاضر در بورس را با سود و زیان غیرمنطقی مواجه کرد. در همین زمینه، تغییر دامنه نوسان در یک ماه پایانی سال 99 صف‌های فروش را در بازار سرمایه به شدت افزایش داد و 70درصد نمادهای بورس در صف فروش قفل شدند. اگرچه این قانون دست و پا گیر دامنه نوسان همچنان پابرجاست و همچنان صف‌های قفل شده مانع از نقدشوندگی سهام برخی از شرکت‌ها هنوز هم تلقی می‌شود، اما به باور برخی دیگر از آگاهان این حوزه افزایش سود بانکی که یکی از سیاست‌های بانک مرکزی برای جلوگیری از رشد تورم در نظر گرفته می‌شود، راه را برای خروج پول‌های درشت از این بازار فراهم کرد و شاخص ریزش‌های پی‎‌درپی را تجربه کرد. 

 نمایی از بازار در هفته‌های اخیر 

بازار سرمایه هفته گذشته روند پر فرازونشیبی را طی کرد. در روزهای ابتدایی هفته شاخص کل با رشد همراه بود اما در روز پایانی معاملات، شاخص کل با ریزش همراه شد. باتوجه به این‌که کارشناسان بر این عقیده بودند که بازار سرمایه تا پایان هفته گذشته روند متعادلی خواهد داشت اما شاخص کل با افت همراه شد. تحلیل‌گران بر این عقیده هستند که شاخص کل بر واحد یک میلیون‌و151 قرار دارد و هنوز وضعیت بازار مناسب است، اما اگر ریزش شاخص کل در هفته جاری بیشتر شود قطعا بازار سرمایه با افت بیشتری در روزهای آینده همراه‌ می‌شود. البته به اعتقاد آنها باتوجه به زمان نزدیکی رای گیری انتخابات ریاست جمهوری این فراز و نشیب‌ها امری طبیعی است.

 عرضه سهام به معنای فشار به بازار است

یک تحلیل‌گر مسائل اقتصادی، صحبت‌های رئیس کل بانک مرکزی درباره دلایل اصلی ریزش شاخص بورس در تابستان سال گذشته را این‌طور به «همدلی» تحلیل کرد: «وقتی بازاری مستعد روندی است، هر بهانه‌ای می‌تواند در مقابل این روند بایستد». میثم رادپور در ادامه گفت: «این‌که گفته می‌شود فلان سیاست عامل اصلی ریزش بازار بوده یا حتی این تصور وجود دارد که از بین رفتن اعتماد سرمایه‌گذاران به دلیل تغییر مدام سیاست‌ها در ریزش چند ماه گذشته بورس دخیل بوده، ادعای درستی نمی‌تواند باشد. چرا که از نظر فاندامنتالی، یک عده‌ای در تابستان سال گذشته وارد بازار شدند که اصولا هیچ ذهنیتی درباره مسائل کلی بازار نداشتند، مردم به بازار وارد شدند به این دلیل که گفته می‌شد بازار مستعد رشد شده، آن‌ها افرادی بودند که با اصطلاحات بازار آشنایی چندانی نداشتند و بنابراین تغییر قوانینی مانند دامنه نوسان برای آن‌ها معنایی نداشت که دستکاری این قانون بخواهد با از بین رفتن اعتمادشان همراه شود». رادپور افزود: «در روزهایی که تغییر دامنه نوسان در دستور کار قرار گرفت، فعالان بازار بیشتر تازه کار بودند و با اصلاحات آشنا نبودند و بنابراین این تغییرهای بنیادی نبود که در رفتار مالی سرمایه‌گذاران تاثیرگذار باشد». این کارشناس در ادامه صحبت‌های خود به «همدلی» گفت: «نکته قابل‌توجه این است که عرضه کردن که به معنای فروش است، باعث ایجاد فشار در بازار می‌شود، از نگاه کارشناسی اصولا عرضه کردن اتفاق خوبی برای بازار نیست و به این معنی است که از سهم بقیه کم می‌شود و باید پرسید که پول خرید آن از کجا تامین می‌شود؟ بنابراین در حالت هر عرضه‌ای همراه با فشار به بازار است». 

 اعتماد؛ مقصر ریزش 50 تا 60 درصدی بازار نیست

به گفته این کارشناس مسائل اقتصادی: «بازار طی چند ماه گذشته، حدود 50 تا 60 درصد ریزش داشته و بنابراین توضیحاتی مانند اختلاف میان وزرا یا حتی از میان رفتن اعتماد سرمایه‌گذاران توجیه مناسبی برای این میزان ریزش نمی‌تواند تلقی شود. بانک مرکزی نیز وقتی احساس کند که خطر تورم وجود دارد، اصولا نرخ بهره را افزایش می‌دهد که در این زمینه‌ها رئیس پیشین کل بانک مرکزی حالا متهم شده است. درست است دولت در یک جاهایی اشتباهاتی داشته و در برخی از جهات انگشت اتهام به سوی سیاست‌های دولت هدف گرفته می‌شود، اما واقعیت این است که ریزش‌هایی از این دست از نگاه کارشناسی نامتعارف نیست». به گفته رادپور: «ریزش بورس در همه کشورهای دنیا اتفاق می‌افتد و این ذات بازار است که وارد اصلاح زمانی شود. از نمونه این ریزش‌ها می‌توان به ریزش بورس آمریکا در سال 1929 میلادی اشاره کرد که بورس این کشور به مدت یک تا دو سال باعث از بین رفتن سرمایه‌ها شد. تجربه مشابهی نیز در بحران دهه 90 ژاپن وجود داشت که شاخص با اصلاح قابل‌توجهی همراه شد. یا حتی جمعه سیاه آمریکا که ریزش عجیبی بود و بازار به طرز عجیبی عقبگرد داشت». این کارشناس در ادامه درباره چشم‌انداز بازار سرمایه در روزهای بعد از انتخابات به «همدلی» این توضیح را داد: «به نظر می‌رسد بازار سرمایه در یک مسیر درستی قرار گرفته، نسبت P/E شرکت‌ها خوب است و اتفاقاتی افتاده که قیمت‌ها را مستعد رشد کرده است». 

 نگاهی به یک اصلاح پرکاربرد در بازار سرمایه

به گفته رادپور در حال حاضر نسبت p/e شرکت‌های بورسی در وضعیت خوبی قرار گرفته است، بدنیست بدانید که نسبت p/e در واقع انتظارات سرمایه‌گذاران از بازدهی آینده یک دارایی را به ما نشان می‌دهد. به این معنی که یک سرمایه‌گذار حاضر است به ازای هر یک ریال بازدهی که به‌دست می‌آورد، چند ریال پرداخت کند. مثلا فرض کنید شما یک میلیون تومان در بانک سپرده‌گذاری می‌کنید. بانک به شما می‌گوید که به ازای این پولی که شما سپرده‌گذاری کرده‌اید سالانه ۲۰% سود به شما پرداخت می‌کند. یعنی در ازای یک میلیون تومان سپرده‌گذاری شما، سالانه ۲۰۰هزار تومان سود به شما پرداخت می‌شود. یک محاسبه سرانگشتی نشان می‌دهد با تقسیم یک میلیون تومان بر 200 هزار تومان، عدد پنج به‌دست می‌آید؛ یعنی در این مثال p/e سود بانکی برابر با پنج می‌شود.  اینجا p/e برابر پنج به این معنی است که شما حاضر شده‌اید به ازای هر یک ریال سودی که از بانک دریافت می‌کنید پنج ریال پرداخت کنید. برخی نیز این‌گونه تفسیر می‌کنند که اگر p/e برابر پنج باشد به این معنی است که پنج سال زمان می‌برد تا سرمایه شما از طریق بازدهی‌های به‌دست آمده برگردد. در بورس نیز مفهوم کلی p/e شبیه به همین مثالی است که گفته شد.»

 خبر خوب این‌که...

رادپور در ادامه توضیحات خود درباره چشم‌انداز بازار سرمایه در روزهای بعد از انتخابات به «همدلی» گفت: «علاوه بر خوب بودن نسبت p/e اتفاقات دیگری نیز افتاده که بورس را در وضعیت بهتری قرار داده است. قیمت دلار رشد کرده و عامل مهم‌تر و بادوام‌تر این‌که قیمت کالاهای اساسی در دنیا رشد قابل‌توجهی را تجربه کرده‌اند». این تحلیل‌گر مسائل اقتصادی در ادامه افزود: «نگاهی به قیمت کالاهای اساسی در دنیا حکایت از رشد قابل‌توجه در حوزه‌هایی مانند کشاورزی و حامل‌های انرژی دارد؛ به عنوان مثال قیمت ذرت حدود 50 تا 60 درصد طی ماه‌های اخیر رشد کرده و حتی در حوزه حامل‌های انرژی نیز قیمت نفت به 70 دلار رسیده و گاز طبیعی نیز از رشد قیمتی خوبی در این مدت برخوردار شده است. حتی نگاهی به قیمت فلزات نیز نشان از رشد قیمتی خوبی دارد؛ به‌طوری‌که قیمت مس حدود 75 تا 76 درصد رشد کرده و نیکل و روی نیز رشد جدی را تجربه کرده‌اند». رادپور افزود: «افزایش قیمت این کالاهای اساسی در روزهایی اتفاق افتاد که بورس ما در حال ریزش بود و حالا با توجه به این موضوع می‌توان گفت که قیمت سهام شرکت‌های مرتبط در وضعیت خوبی قرار گرفته‌اند. این قیمت‌ها حالا ارزنده هستند و نشان می‌دهد که روند کنونی بادوام است». به گفته این تحلیل‌گر اقتصاد: «با توجه به افزایش قیمت کالاهای اساسی در سطح جهان، به نظر می‌رسد روزهای بسیار خوبی در انتظار بورس است. کالاهای اساسی مدتی تحت فشار بودند و ارزش آن‌ها نسبت به سایر دارایی‌ها کاهش یافته بود، اما طی ماه‌های اخیر اتفاقاتی در دنیا افتاد که وضعیت را بهتر کرده».
 رادپور ادامه داد: «بخشی از کالاهای اساسی که در دنیا رشد قیمتی را تجربه کرده‌اند در بورس ما وجود دارند؛ به عنوان مثال بخش معدنی‌ها، فلزات، پتروشیمی، کشاورزی که برخی از مواد غذایی در بورس ما را تشکیل داده، همگی جزء بخش‌هایی هستند که رشد قیمتی را در دنیا تجربه کرده‌اند. بنابراین باید گفت که این‌بار یکی از محرک‌های اصلی برای رشد بورس نه این‌که تورم داخلی باشد بلکه محرک بورس ما این‌بار تورم خارجی است؛ اگر قبلا محرک بورس ما تورم داخلی بود، حالا اما بخش قابل اتکایی از رشد بورس ما از محل تورم خارجی یا گرانی کالاهای اساسی در دنیا است».