مصایب«دیوار» برای مسکن

همدلی| «امروز بالاخره با صاحبخونه به توافق رسیدم، افزایش اجاره پیشنهادی ما 40درصد مطابق تورم بود، اما نظر صاحبخونه 70درصد طبق بازار؛ نهایتا سر 60درصد رضایت دادیم هر دو طرف؛ اون عدد 25درصد افزایش اجاره دولت هم نمک روی زخم مستاجرهاست»، این جمله را یکی از مستاجران منطقه غرب تهران در روزهایی می‌گوید که چیزی تا رسیدن فصل گرم تابستان و جابه‌جایی‌ها نمانده و زخم  بی‌سرپناهی می‌رود تا یک‌بار دیگر سرباز کند. گزارش‌های غیررسمی این‌چنینی درباره افزایش اجاره‌بهای واحدهای مسکونی کم نیستند؛ مخصوصا این‌روزها که سایه کرونا بازار ملک را هم مانند بسیاری دیگر از بازارها درگیر افزایش عجیب قیمت‌ها کرده؛ «صاحبخونه بیش از 100درصد اضافه کرد اجاره رو»، «به فاصله یک‌سال قیمت رهن و اجاره در محل ما 300 درصد گران شده»، «اجاره خانه من پارسال دو میلیون تومان بود و امسال شش و نیم میلیون تومان» و ...؛ این گزارش‌ها در حالی مطرح هستند که تیر سال گذشته وزیر راه و شهرسازی از مصوبه افزایش اجاره‌بهایی خبر داد که بر اساس آن قرار شد تا در دوران کرونا رقم افزایش اجاره‌بها حداکثر 25درصد برای تهرانی‌ها، 20درصد کلانشهرها و 15درصد برای سایر شهرها باشد، این سقف در سال جاری نیز به گفته معاونت دفتر اقتصادی وزارت راه و شهرسازی، به روال گذشته است، اما این تمام ماجرا نیست و آن‌طور که گزارش‌های میدانی حکایت می‌کند بازار مسکن بی‌توجه به مصوبه‌ها همچنان با قانون جنگل پیش می‌رود و نظارتی در آن نیست. البته در صورتی که دو طرفه به این ماجرا نگاه کنیم، مالکان هم در این زمینه پر بی‌راه نمی‌گویند؛ آن‌ها واحدهایی را به اجاره گذاشته‌اند که برای ساخت هر متر مربع از آن حدود شش تا 10 میلیون تومان هزینه کرده‌اند. بر اساس گزارش‌های میدانی در سال‌های 92 یا 93، هزینه ساخت هر متر مربع واحد مسکونی یک تا یک میلیون و 500 هزار تومان بود، اما حالا این هزینه مخصوصا در مناطق شمالی تهران به حدود 10 میلیون تومان رسیده. یک حساب سرانگشتی نشان می‌دهد هزینه ساخت یک واحد مسکونی 100متری در کمتر از 10 سال پیش، حدود 100 تا 150 میلیون تومان برای سازنده تمام می‌شد، اما حالا ساخت واحدی با همین متراژ، چیزی در حدود 600 میلیون تا یک میلیارد تومان هزینه روی دست سازنده می‌گذارد. به قول دست‌اندرکاران بازار، افزایش قیمت اتفاقی است که در نهایت هزینه آن به مستاجران تحمیل می‌شود و به عنوان مثال در صورتی که قیمت آهن به عنوان یکی از مهم‌ترین مصالح مورد نیاز ساختمانی افزایش یابد، این مصرف‌کننده‌ها هستند که در این زمینه دچار دردسر می‌شوند. وحید درباره افزایش قیمت اجاره و رهن واحدهای مسکونی در تهران به «همدلی» می‌گوید: «افزایش قیمت اجاره و رهن به جایی رسیده که انگار لحظه به لحظه قیمت‌ها بالا می‌رود و در ساعات مختلف یک روز نرخ‌های متفاوتی از زبان مالکان و بنگاه‌های مسکن درباره اجاره‌بها می‌توان شنید». در این زمینه برخی از دست‌اندرکاران بازار نیز یا مالکان را مقصر این گرانی‌ها عنوان می‌کنند یا سایت‌هایی مانند دیوار را؛ به گفته یکی از فعالان بازار مسکن: «دو گروه در افزایش سرسام‌آور قیمت اجاره و رهن در روزهای اخیر مقصر هستند؛ یکی صاحبخانه‌ها که می‌خواهند هر طور شده بالا رفتن هزینه ساخت مسکن را از مستاجران تامین کنند و دیگری برخی از فعالان بازار که قیمت ملکی را به صورت سلیقه‌ای تعیین کرده و در سایت‌هایی مانند دیوار یا شیپور آگهی می‌کنند». 
وحید، یکی از فعالان بازار در این زمینه می‌گوید: «برخی از بنگاه‌داران یک ملک را با چند قیمت مختلف در دیوار ثبت می‌کنند؛ فردی که ملکی دارد و می‌خواهد خانه خود را برای فروش به بازار عرضه کند، با استفاده از این رنج قیمتی و بر اساس قیمت ثبت شده در دیوار، خانه خود را با درصدی بالاتر یا پایین‌تر آگهی می‌کند و به این ترتیب قیمت مسکن هر روز سر از جاهای عجیبی در می‌آورد». البته گلایه‌ها درباره دست دیوار در مختل کردن بازار مسکن کم نیست؛ این‌روزها اگر گذرتان به سایت دیوار برای رصد قیمت‌ها افتاده باشد بی‌شک از این موضوع خبر دارید که آگهی‌های ثبت شده در این سایت نه تنها با قیمت‌های واقعی بارگذاری نشده‌اند که انگار اصلا وجود خارجی هم ندارند و گویا تنها برای آشفته کردن این بازار روی کار آمده‌اند. بد نیست بدانید که بسیاری از واحدهای ثبت شده برای فروش در سایت دیوار مطابقتی با شرایطی که در آگهی ثبت شده ندارند. مریم، که به گفته خودش ماه‌هاست به دنبال خرید یا اجاره واحد مسکونی در تهران است، در این زمینه به «همدلی» می‌گوید: «چند وقتی می‌شود که به دنبال اجاره یک واحد مسکونی نقلی در تهران هستم، در مدت زمانی که آگهی‌های اجاره را رصد کرده‌ام، تمرکز زیادی روی بازار فروش نیز داشتم که متوجه نکته عجیبی شدم، مثلا یک واحد مسکونی 120 متری با عکس‌های خیلی زیبا و البته واقعی در آگهی ثبت شده بود که نسبت به بقیه قیمت مناسب‌تری داشت، وقتی با فروشنده تماس گرفتم بلافاصله اعلام کرد که آن واحد را ساعاتی پیش فروخته و می‌تواند چند مورد بهتر به من معرفی کند؛ البته مواردی که به من معرفی شد هم قیمت بالاتری داشتند و هم از کیفیت و زیبایی واحدی که ادعا می‌شد فروخته شده، برخوردار نبود». 
در همین زمینه گزارش‌های غیررسمی مشابهی وجود دارد؛ علی یکی از مشاوران املاک در غرب تهران به «همدلی» می‌گوید: «قیمت خانه در سایت‌هایی مانند دیوار یا پایین‌تر از قیمت بازار است تا مشتری جذب بازار شود و فعالان بازار بتوانند برای پیدا کردن مشتری خوب شماره متقاضیان مسکن را داشته باشند و مدام به آن‌ها پیشنهادهای گران‌تر را مطرح کنند، یا به قدری بالا ثبت می‌شود که صاحبخانه‌ها با دیدن این قیمت‌ها وسوسه می‌شوند تا خانه‌های خود را در محدوده قیمت‌های ثبت شده در آگهی به فروش برسانند». رضا که به گفته خودش سه ماهی می‌شود که به دنبال خرید خانه است نیز تجربه مشابهی در این زمینه دارد؛ «قیمت یک واحد 135 متری در جنت‌آباد سه میلیارد تومان ثبت شده بود، شرایط واحد هم بسیارمناسب بود و تقریبا هر چیزی را که به دنبالش بودم داشت، وقتی با شماره ثبت شده تماس گرفتم، فردی که پشت خط بود فورا اعلام کرد که این واحد دو ساعت پیش فروخته شد، و گزینه‌های دیگری را معرفی کرد که علاوه بر گران‌تر بودن از کیفیت لازم نیز برخوردار نبودند».
 خلاصه این که در روزهایی که هزاران مصوبه و قانون از جمله مالیات از خانه‌های خالی، شعار ساخت مسکن و ...، روی کار آمده گلایه‌ها درباره افزایش قیمت‌ها در بازار مسکن بلندتر شده و کار به جایی رسیده که حتی با وام‌های ازدواج یا خرید مسکن هم نمی‌توان در مقابل این همه افزایش قیمت ایستادگی کرد. اواخر سال گذشته بود که بهارستانی‌ها در مصوبه‌ای وام 70میلیونی ازدواج و 100میلیونی را برای زوج‌های کمتر از 25سال در نظر گرفتند که گفته می‌شود هر زوج‌های جوان باید ماهانه حدود 2میلیون و 600هزار تومان بابت اقساط این وام‌ها به بانک پرداخت کنند؛ مبلغی که در مقابل رشد عجیب قیمت مسکن خیلی ناچیز است. مهدی می‌گوید: «بازار اجاره در پایتخت به جایی رسیده که برخی افراد خودروی خود را بابت افزایش قیمت اجاره مسکن می‌فروشند». سارا هم می‌گوید: « به موازات افزایش قیمت طلا و سکه و ارز در بازار قیمت‌ها در بازار معاملاتی آهن به صورت چراغ خاموش در یک ماه گذشته افزایش یافته و تقریبا دو برابر تاثیر این افزایش قیمت روی اجاره مسکن و قیمت املاک مشهود است». 
+نگین هم می‌گوید:«در جمهوری چک اجاره تقریبا ثابت است و بر حسب تورم ممکن است حدود دو درصد افزایش یابد؛ وقتی برای خرید خانه به بانک می‌روید فیش میزان درآمد از محل کار می‌برید یک ماه بعد 85 درصد ارزش خانه وام می‌گیرید با بازپرداخت 23 ساله». این گزارش‌های خوب از وضعیت دیگر کشورها در حالی است که با نگاهی به وضعیت بازار مسکن و قیمت رهن و اجاره، می‌توان این ادعا را کرد که حتی با وام ازدواج که از ماه‌های گذشته خبر افزایش آن در صدر اخبار رسانه‌ها قرار گرفته، هم نمی‌توان یک واحد مسکونی مناسب در پایتخت اجاره کرد. حتی خبر خوب مسئولان در زمینه افزایش وام مسکن نیز در زمینه خانه‌دار کردن مستاجران راهگشا نیست و در شرایطی که قیمت یک واحد 100متری به طور متوسط حدود یک میلیارد تومان در پایین‌ترین نقطه شهر تهران است، جور درنمی‌آید.
 در همین زمینه به گفته مدیرکل مسکن روستایی وام مسکن از ۵۰میلیون به  ۱۰۰میلیون تومان و با دوره بازپرداخت ۲۰ساله افزایش یافته، اما سوالی که مطرح می‌شود این است که با درآمد ماهی کمتر از چهار میلیون تومان در ماه و قیمت‌های میلیاردی مسکن، چگونه می‌توان با این 100 میلیون تومان خانه‌دار شد؛ تصور کنید یک زوج در ماه باید دو میلیون و 600 هزار تومان بابت وام ازدواجش پرداخت کند و پنج درصد نیز در ماه بابت استفاده از وام 100 میلیون تومانی مسکن بپردازد، این هزینه‌ها را با احتساب حقوق‌های کمتر از چهار میلیون تومان و افزایش عجیب کالاهای اساسی در کنار بالا رفتن قیمت رهن و اجار در نظر بگیرید.