گزارش همدلی از مرگ ۴ فعال محیطزیستی در کردستان
حافظان جنگل قربانی جادهها شدند
همدلی| ستاره لطفی- در هفته و روزهایی که به نام محیطزیست نام گرفته، چهار فعال محیطزیست کردستان قربانی جادههای ناامن این استان شدند. صبح روز جمعه ۱۴خرداد مینیبوس حامل اعضای انجمن سبز چیا در محور سقز - مریوان با یک دستگاه کامیون ۶چرخ برخورد کرد که نتیجه آن سقوط مینیبوس به ته دره و جانباختن ۴ عضو و مصدم شدن ۱۱تن دیگر از اعضای این انجمن شد.
چهار نفری که جانشان را در این حادثه از دست دادند، به نامهای شعله قادری، آرشام عزیزی، داود باخیش و کاوه خسروزاده بودند که در کمیته کوهنوردی انجمن چیا عضو بودند. این افراد برای صعود مشترک همراه گروه کوهنوردی انجمن زیستمحیطی پاژین بانه عازم این شهر بودند تا ضمن صعود در اقداماتی نمادین توجه مردم، مسئولان و رسانهها را به آتشسوزی و تخریب جنگلهای آن منطقه جلب کنند، اما هرگز به مقصد نرسیدند و قربانی جادههایی شدند که بیشتر به قتلگاه شبیه هستند تا جاده!
انجمن سبز چیا از قدیمیترین انجمنهای زیستمحیطی در کردستان است که در سال ۱۳۹۳ برنده «جایزه ملی محیطزیست» ایران شد و فعالان معروف زیستمحیطی مانند شریف باجو عضو این انجمن بودند. لازم به یادآوری است شریف باجو از فعالان نامی محیطزیست ایران بود که چند سال پیش در عملیات خاموش کردن آتشسوزی جنگلهای زاگرس آتش گرفت و جانش را در راه نجات بلوطستان از دست داد.
صعود ناکام
سیدعرفان حسینی، عضو هیات موسس و هیات مدیره و همچنین سخنگوی انجمن سبز چیا دل پری از مشکلات زیستمحیطی کشور به ویژه شهرستان مریوان و سروآباد دارد. حسینی که عزادار دوستانش در این انجمن است؛ در رابطه با حادثه روز جمعه و جانباختن ۴ عضو این انجمن به همدلی گفت:«انجمن سبز چیا متشکل از مجموعهای از کمیتههاست. کمیته ورزشی یکی از کمیتههای این انجمن است که اعضای کوهنوردی آن فعالیتهای زیستمحیطی مرتبط با کوهستان انجام میدهند.»
وی افزود:«اعضای این گروه روز جمعه با هدف صعود مشترک با گروه کوهنوردی پاژین بانه عازم این شهر شدند تا ضمن صعود، مشکلات زیستمحیطی به ویژه تخریب و آتشسوزیهای گسترده در این دو شهرستان را فریاد زنند تا شاید چشمی آتش به جان افتاده بلوطستان را ببیند و گوشی صدای سوختن این درختان بیپناه را بشنود، اما جادهها هم با جنگلها مهربان نبودند و مانع از رسیدن این گروه به بانه و فعالیت آنان شدند. مینیبوس حامل اعضای کوهنوردی چیا در ساعت ۶ صبح روز جمعه ۱۴ خرداد در نزدیکی روستای سوته با کامیونی تصادف کرد و چهار عضو این انجمن جانشان را در جادههایی که در ناامنی شهره هستند، از دست دادند.»
جادههای ناامن کردستان جان میگیرد
به گفته حسینی در آن جاده که این حادثه مرگبار اتفاق افتاده است، تردد کامیون ممنوع است، اما با این وجود هر روز ماشین و کامیونهای سنگین زیادی که حامل مواد نفتی و... هستند، از آنجا عبور میکنند، در صورتی که آن جاده از استانداردهای لازم برای عبور و مرور ماشینهای سنگین برخوردار نیست.
قصه تلخ ماجرا اینجاست که به رغم ممنوعیت تردد ماشین سنگین در آن جاده، اما نه تنها این روند هر روز ادامه دارد، کسی هم به این موضوع رسیدگی نمیکند، تا با ممانعت از تردد کامیونها در آن جاده، از بروز اتفاقات مشابه آنچه که برای مینیبوس اعضای کوهنوردی انجمن سبز چیا افتاد، جلوگیری کند. حسینی جادههای استان کردستان را جادههای ناامنی معرفی کرد و گفت:«استان کردستان از نظر راههای ارتباطی جزو استانهای محروم است. بسیاری از جادهها ناامن و غیر استاندارد هستند. پروژههای جادهسازی سالها طول میکشد و دیر به مرحله بهرهبرداری میرسد. همین جاده سقز به مریوان ۲۵سال است که در دست بازسازی و اجراست اما هنوز به نتیجه نرسیده است؛ یا جاده مریوان به سنندج که ۱۳۰کیلومتر است، بیش از ۲۰سال در دست احداث است و عملیات آن هنوز ادامه دارد. اما پروژههای سدسازی که به محیطزیست آسیب جدی وارد میکند و جنگلها را نابود میکند، در عرض چند سال در این استان به اتمام میرسد.»
رشد ۱۳برابری آتشسوزی در مریوان
عضو هیات مدیره انجمن سبز چیا به آتشسوزیهای گسترده در جنگلهای مریوان و سروآباد اشاره کرد و گفت:«بنا به آماری که اعضای انجمن محاسبه کردند، آتشسوزی در این دو شهرستان در بازه زمانی ۷فروردین تا ۱۵خرداد امسال به نسبت مشابه سال قبل ۱۳برابر شده است. فقط از روز جمعه تا شنبه همین هفته به فاصله یک روز ۶ مورد آتشسوزی در جنگلهای این دو شهر شاهد بودیم.»
وی افزود:«آتشسوزی جنگلها در سالهای قبل معمولا از نیمه دوم خرداد آغاز میشد، اما امسال به دلیل خشکسالی دو ماه زودتر و از ۷فروردین آغاز شده و از آن تاریخ تاکنون حدود ۶۵ مورد آتشسوزی در شهر مریوان و سروآباد اتفاق افتاده است.»
حسینی تصریح کرد:«این حجم زیاد آتشسوزی باعث شده که کل کمیتههای انجمن سبز چیا درگیر آن شود، به نحوی که بالغ بر ۸۰ درصد انرژی انجمن در راه خاموش کردن جنگلها صرف میشود. در صورتی که انجمن نه آتشنشانی است که امکانات اطفای حریق داشته باشد و نه اداره منابع طبیعی است که وظیفه ذاتی و قانونی آن محافظت از منابع طبیعی باشد، اما با این وجود بار خاموش کردن آتشسوزیهای جنگلهای منطقه به دوش این انجمن افتاده است و این انجمن با دست خالی یک تنه در مقابل آتش ایستاده است. البته این انجمن حتی به استانهای دیگر مانند ایلام برای خاموش کردن آتشسوزی جنگلها نیز نیرو اعزام کرده است و در آتشسوزی چند سال پیش استرالیا نیز برای اعزام اعلام آمادگی کرد. فعالیتها و اقدامات این انجمن «ژست» نیست، چرا که ما اعتقاد داریم آسیبهای محیطزیستی آسیبهای جهانی هستند و همه افراد جهان از این آسیبها متضرر میشوند.»
وی گفت:«البته حتی اگر در اداره منابع طبیعی ارادهای برای خاموش کردن آتش وجود هم داشته باشد، این اداره با ۶ نفر نیرو نمیتواند این حجم از آتشسوزی را پوشش بدهد. در ۶ مورد آتشسوزی به فاصله یک روز که پیشتر به آن اشاره کردم موسسه سبز چیا ۶ تیم که هر تیم متشکل از چندین نفر است، برای مهار آتش اعزام کرد، در صورتی که منابع طبیعی کلا ۶ نفر نیرو برای این کار دارد. بدیهی است این تعداد اندک نیرو نمیتواند در مقابل حجم گسترده آتش کاری از پیش ببرد.»
منافع اقتصادی انگیزه آتشسوزی جنگلها
سخنگوی انجمن سبز چیا منافع اقتصادی را انگیزه افرادی دانست که دست به آتش زدن جنگل میزنند. وی گفت:«برخی از افراد با هدف زغالگیری جنگل را آتش میزنند، برخی نیز برای تبدیل کردن جنگل به زمینهای کشاورزی و مسکونی اقدام به آتش زدن بلوطها میکنند. در موارد خیلی محدودی مانورهای نظامی نیز باعث آتشسوزی میشود، اما ۹۰درصد انگیزههای اقتصادی سبب آتشسوزی جنگل میشود».
وی با اشاره به نقش قضات در حفظ محیطزیست گفت:«قضات میتوانند نقش تاثیرگذاری در این امر داشته باشند، اما متاسفانه اغلب قضات به دلیل ناآگاهی به حوزه محیطزیست، در قضاوتهایشان ارزش اکولوژیکی درختان یا جانوران را در نظر نمیگیرند. مثلا پلنگ، آهو و... را براساس وزن و گوشتشان محاسبه میکنند و متخلف را جریمه میکنند. به عنوان مثال همین چند وقت پیش در شبکههای اجتماعی خبری منتشر شد که فردی به ازای قاچاق دوونیم تن چوب بلوط، فقط ۵۰ میلیون تومان جریمه شده است. یعنی کیلویی حدود ۲۰هزار تومان، در صورتی که یونسکو ارزش اکولوژیکی هر درخت بلوط را بالغ بر ۳۰۰ هزار دلار برآورد کرده است. متاسفانه قاضی محیطزیست و آشنا به منابع طبیعی یا نداریم یا بسیار کم است، در صورتی که قاضی آشنا به مشکلات محیطزیست و اهمیت آن، از واجبات است.»
کمآبی ظرفیت بروز مسائل امنیتی را دارد
به اعتقاد حسینی حل نشدن مشکلات کمآبی و زیستمحیطی ظرفیت بروز مسائل حاد امنیتی را دارد. وی گفت:«اکنون جنگ آب بین برخی استانها شروع شده است، بدون تردید اگر چارهاندیشی برای حل آن نشود میتواند باعث مشکلات امنیتی فراوانی شود. باید این خطر توسط مسئولین شنیده و درک شود و برای جلوگیری از این خطر بالقوه اقدامی انجام دهند قبل از آن که دیر شود و جنگ آب سبب بروز مشکلات امنیتی شود.»
عضو هیات مدیره سبز چیا با اشاره به جانباختن 4نفر از انجمن چیا در راه حفظ محیطزیست، مشکلات زیستمحیطی را به مردم و مسئولان ربط داد و گفت:«مردم و مسئولان در به وجود آمدن مشکلات زیستمحیطی موثر هستند، اما نقش مسئولان بیشتر است، چرا که مسئولان ابزار مقابله با این امر را دارند. آنها میتوانند با اهرم فشارهای قانونی که در اختیار دارند، مردم را وادار کنند که به محیطزیست آسیب نرسانند.»
وی ادامه داد:«در فرانسه نیز اگر اهرم فشار قانونی اعمال نشود مردم میروند در شانزه لیزه ساختمانسازی میکنند، اما در ایران متاسفانه نه تنها اهرم فشاری برای حفظ منابع طبیعی نیست، در مواردی مسئولان با استفاده از اختیارات قانونی حتی تسهیلکننده این امر نیز هستند.»