محیط‌زیست از اولویت خارج شد

همدلی| حال محیط‌زیست کشور آنقدر بد است که دیگر شنیدن خبر از حال ناخوش‌اش موضوع جدیدی نیست. روزانه چندین خبر از نقصان محیط‌زیست بر تارنمای رسانه‌ها نقش می‌بندد، خبرهایی که نه شگفتی ایجاد می‌کند، نه حساسیتی را برانگیزد و نه حتی توجهی را جلب می‌کند. به ویژه در این ایام که فصل انتخابات است و تمام نگاه‌ها به سمت این رویداد و حاشیه‌های آن معطوف شده است.
با تمام بی‌توجهی به محیط‌زیست و با تمام انکارها همگان می‌دانند که در ایران حال آب خوب نیست، حال زمین خوب نیست، حال تالاب‌ها، دریاچه‌ها و سدها خوب نیست، بارش به کمترین میزان در نیم قرن اخیر رسیده است، جنگل‌ها می‌سوزند و خاکستر می‌شوند، هوا آلوده است. ریزگردها از راه رسیده‌اند، زمین روز به روز بیشتر در خود فرو می‌رود و نشست می‌کند. جانوران از خشکی تا دریا در معرض خطرند، سنجاب‌هایی که با بلوط‌ها زاگرس می‌سوزند و آبزیانی که دسته جمعی طعمه صیادان چینی در صید ترال می‌شوند یا ماهیانی که پسماندهای شیمایی جان آنان را می‌گیرند، همه و همه؛ نشان از حال زار محیط‌زیست کشور است.

۲میلیون هکتار اراضی در معرض بیابانی شدن 

دردهای محیط‌زیست ایران در یک یا چند مورد خلاصه نمی‌شود و لیست بلند بالای دارد، غم‌انگیزتر این که این دردها نه تنها التیام نمی‌یابند و از تعدادشان کم نمی‌شود، بلکه روز به روز موارد جدیدی به آن افزوده می‌شود. همین دیروز رئیس سازمان جنگل‌‌ها از بیابانی شدن صدها هزار هکتار از اراضی کشور خبر داد. مسعود منصور در نشستی با حضور محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه با اشاره به این‌که ما در کشور ۱۵ میلیون هکتار جنگل و ۸۳ میلیون هکتار مرتع داریم، گفت: حدود ۲ میلیون هکتار از اراضی کشور در معرض بیابانی شدن قرار دارند همچنین سالانه ۱۵.۶ تن در هکتار فرسایش خاک در کشور داریم.
منصور فقط از اراضی در معرض خطر بیابانی شدن سخن نگفت. وی از مشکلات هولناک دیگر این حوزه پرده برداشت. مشکلاتی از قبیل خطر سیل برای ۴۵۰ شهر و خسارت‌های چند دهه میلیاردی شهرها از آسیب سیل، تبخیر ده درصد بالاتر از متوسط جهانی در ایران، قرار گرفتن نزدیک ۱۴ میلیون هکتار در معرض فرسایش بادی، فرونشست زمین که در برخی از مناطق سالانه به ۳۰ سانتیمتر نیز می‌رسد و ....

دولت مقصر وضعیت مصیبت‌بار محیط‌زیست

یک فعال محیط‌زیست، وضعیت کنونی محیط‌زیست ایران را در تمام بخش‌ها وضعیتی نامطلوب و مصیبت‌بار توصیف کرد و به همدلی گفت:«مقصر وضعیت حال حاضر محیط‌زیست دو گروه تصمیم‌گیران یا همان دولتی‌ها و در مواردی هم مردم است.»
اسماعیل کهرم افزود:«درصد تقصیر هر کدام از این دو گروه متفاوت است. هم مردم و هم دولتی‌ها مقصر وضع کنونی محیط‌زیست هستند، اما دولت به نسبت سهم بیشتری را دارد. به اعتقاد من ۹۵درصد مقصر وضعیت اسفناک محیط‌زیست کشور دولتی‌ها و تصمیم‌گیران این حوزه هستند و مردم نیز ۵درصد مقصر هستند.»
کهرم تصریح کرد:«سهم دولت از تخریب محیط‌زیست به این خاطر بالاست که دولت وظیفه دارد مصوباتی را وضع کند که ضمن حفاظت از محیط‌زیست مردم نیز بتوانند زندگی نرمالی داشته باشند و برای معاش خود به طبیعت دست درازی نکنند. آتش زدن جنگل‌ها برای مشتی ذغال نمونه‌ای از دست درازی مردم به طبیعت است که در این زمینه تمام مسئولیت‌ها متوجه دولت است.»
وی افزود:«تا بستر زندگی نرمال مردم فراهم نشود، مسیر تخریب محیط‌زیست متوقف نمی‌شود و دغدغه‌مندان محیط‌زیست خواب راحتی ندارند. اما اکنون تمرکز در کشور ما به سمتی رفته که محیط‌زیست خارج از آن است و جزو اولویت محسوب نمی‌شود، بنابراین طبیعی است وقتی تمرکز جای دیگر رود، آب، حیات وحش و در کل محیط‌زیست به دست فراموشی سپرده شود».
کهرم ادامه داد:«البته فقط محیط‌زیست نیست که به دست فراموشی سپرده شده است، تمرکز بر روی مسائل دیگر آسیب‌های اجتماعی را نیز سبب شده و موجب بروز پدیده‌هایی مانند گورخوابی، کارتن‌خوابی و ... شده است، پدیده‌هایی که در گذشته برای ما ناآشنا بودند و فکر می‌کردیم فقط در کشورهای فقیر آفریقایی این چنین پدیده‌هایی ممکن است وجود داشته باشد.»
کهرم در مورد نقش دولت در حفظ محیط‌زیست گفت:«از آنجا که دولت ابزارهای حفاظت از محیط‌زیست را در اختیار دارد، مردم نمی‌توانند چندان نقش‌آفرینی کنند. یعنی اگر همین امروز مردم آستین بالا بزنند که در اصلاح وضعیت محیط‌زیست کشور اقدامی انجام بدهند به دلیل فراهم نبودن بستر مناسب نمی‌توانند موفق عمل کنند.»
این فعال محیط‌زیست با اشاره به آسیب مردم به محیط‌زیست، افزود:«مردم نیز به دلیل عدم آموزش مناسب خواسته یا ناخواسته به محیط‌زیست آسیب می‌رسانند، رها کردن زباله که می‌توان آن را یک خرده فرهنگ در بین بخشی از ایرانیان نیز دانست، یکی از آسبب‌های مردم به محیط‌زیست است.»

جای خالی آموزش محیط‌زیستی در رسانه‌ها

کهرم بی‌توجهی برخی از مردم به محیط‌زیست را ناشی از عدم فرهنگ‌سازی و اطلاع رسانی در رسانه‌ها دانست و گفت:«تلویزیون به عنوان رسانه ملی چقدر به امر آموزش مردم برای حفاظت از محیط‌زیست پرداخته است؟ محیط‌زیست در شبکه‌های متعدد برنامه‌های صداوسیما چقدر سهم دارد؟ چند درصد از برنامه‌های صدا وسیما به امر مهم محیط‌زیست می‌پردازد؟ بدیهی است وقتی آگاهی رسانی و آموزش در رسانه‌ها و نظام آموزشی کشور متوقف می‌شود، مردم آن مهارت‌ها را آموزش نمی‌بینند و حتی تبعات منفی عدم آموزش آن را درک نخواهند کرد.»
این فعال محیط‌زیست به متولیان محیط‌زیست اشاره کرد و گفت:«وقتی متولیان این امر به عنوان مثال رئیس سازمان محیط‌زیست در اظهارنظرهایش موقعیت خود را به عنوان معاون رئیس جمهور درک نمی‌کند و آن چنان نسنجیده سخن می‌گوید که قرار تامین برایش صادر می‌شود، چگونه می‌تواند موقعیت محیط‌زیست را درک کند. وقتی کسی خیر و صلاح خود را نمی‌داند، چگونه می‌تواند خیروصلاح محیط‌زیست را بداند و اقدامی در آن راستا انجام دهد.»
لازم به یادآوری است چند ماه پیش و در پی انتشار اظهارات عیسی کلانتری معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت از محیط‌زیست در خصوص بنیانگذار انقلاب و ریشه‌های انقلاب اسلامی در مصاحبه با رسانه‌های مجازی، کلانتری به شعبه هفتم دادسرای کارکنان دولت احضار و در خصوص توهین به بنیانگذار انقلاب اسلامی تفهیم اتهام و سپس با قرار تأمین آزاد شد.