فرش سبز اعراب‌ زیر پای دمشق

همدلی| محسن رفیق: بازگشت سوریه به اتحادیه عرب، یکی از مهم‌ترین سیاست‌هایی است که به تازگی و در بستر برنامه صلح خاورمیانه،‌ مورد توجه قدرت‌های بزرگ قرار گرفته است. در چند ماه گذشته،‌ دامنه تحقق این وصلت دوباره، در میان کشورهای عربی با هیجان بیشتری مورد پیگیری قرار گرفته است؛ ‌‌مسئله‌‌ای که به عقیده بیشتر ناظران سیاسی نشان از درک بازیگران منطقه‌‌ای از آغاز تغییرات مهم سیاسی در خاورمیانه دارد. در این روند آنچه قابل ملاحظه است، اعمال کشش بیشتر از سوی جامعه عربی در مقابل تمایل سوریه است. همچنین نمی‌توان از نقش روسیه به عنوان یک کاتالیزور تاثیرگذار در تحقق بازگشت دوباره سوریه به جامعه عرب، چشم‌پوشی کرد؛ راهبردی که شاید بتوان گفت با هدف دور شدن دمشق از تهران یا به طور خوش‌بینانه‌‌‌تر، ایجاد توازن در قدرت‌نمایی‌های منطقه‌‌ای صورت می‌گیرد. 22 کشور عربی عضو اتحادیه عرب، در سال ۲۰۱۱ و پس از وقوع جنگ در سوریه، عضویت این کشور در اتحادیه عرب را به حالت تعلیق درآورند. بعد از آن بود که چندین کشور عضو،‌ سفرای خود را نیز از سوریه فراخواندند. هر چند سال‌ها بعد، برخی از آنها اقداماتی را برای بازگرداندن دمشق و بازگشایی سفارت‌ها آغاز کردند، اما این اقدامات در عمل با موفقیتی روبه‌رو نبود. با این حال اخیرا و با بازگشت سفیر عمان به دمشق،‌ عمان را باید اولین کشور عربی دانست که برقراری مجدد رابطه سیاسی با سوریه را وارد فاز عملیاتی کرد. در همین حال منابع خبری از افزایش تحرکات گسترده عربی برای بازگشت سوریه به اتحادیه عرب طی نشست آتی این اتحادیه خبر داده‌‌‌‌اند؛ نشستی که قرار است سران کشورهای عضو اتحادیه عرب بعد از ۱۵سال، بار دیگر آن را در الجزایر برگزار کنند. این تمایل کشورهای عربی در کنار ارسال پیام‌های تبریک به بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه در روز ۱۷ آوریل و به مناسبت سالروز استقلال سوریه را می‌توان نشان دیگری از آماده‌سازی پهن شدن فرش قرمز برای ورود دوباره این کشور به اتحادیه عرب ارزیابی کرد. در مجموع این پیام‌ها می‌توان به پیام تبریک محمدولد الشیخ الغزوانی، رئیس‌جمهور موریتانی به بشار اسد اشاره کرد که ضمن تبریک بر ادامه تلاش‌ها برای تقویت روابط با سوریه تأکید کرده است. بشار اسد همچنین پیام تبریکی را از هیثم بن طارق بن سلطان، پادشاه عمان دریافت کرد. علاوه بر این خلیفه بن زاید آل نهیان، رئیس امارات، محمدبن راشد آل مکتوم، حاکم دبی و محمدبن زاید، ولیعهد ابوظبی برای بشار اسد پیام تبریک فرستادند.
در همین حال برخی کشورهای عربی از جمله مصر، امارات و عراق و کشورهای عربی دیگر نیز به دنبال هماهنگی برای بازگشت دمشق به اتحادیه عرب هستند. به گزارش منابع خبری، بیشتر کشورهای عربی موافقت خود را با بازگشت سوریه به اتحادیه عرب اعلام کرده‌اند اما مواضع برخی کشورها هنوز واضح نیست. در این میان،‌ تمایل عربستان و امارات برای بازگشت سوریه،‌ به‌عنوان دو کشوری که بیشترین نقش را در خروج سوریه از اتحادیه عرب داشته‌‌‌‌اند،‌ از اهمیت بیشتری در این زمینه برخوردار است. به تازگی شیخ عبدالله بن زاید آل‌نهیان، وزیر خارجه امارات، ‌اعلام کرد که زمان بازگشت سوریه به اتحادیه عرب فرارسیده است. فیصل بن فرحان، وزیر خارجه سعودی نیز بر لزوم بازگشت سوریه تأکید کرد. همچنین حسام زکی دستیار دبیرکل اتحادیه عرب گفت که بازگشت دمشق به دامان عربی‌اش به‌نفع منطقه است و گام مهمی برای صلح در سوریه است. در همین حال مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق در دیدار اخیر خود با احمد ابوالغیط، دبیرکل اتحادیه عرب تاکید کرد که عراق از ابتکارها برای بازگشت سوریه به اتحادیه عرب و تشویق به گفت‌وگوی داخلی در آن حمایت می‌کند. نخست‌وزیر عراق در این دیدار گفت:‌«بغداد بازگشت سوریه به اتحادیه عرب را تایید می‌کند و در عین حال عراق خواهان مذاکرات داخلی سوریه است.» چندی پیش، احمد برواری، معاون وزیر خارجه عراق نیز در صد و پنجاهمین جلسه اختتامیه نشست اتحادیه عرب اعلام کرده بود که عراق خواستار بازگرداندن کرسی سوریه در اتحادیه عرب به این کشور است. در همین ارتباط، فؤاد حسین وزیر خارجه عراق نیز بر بازگشت سوریه به اتحادیه عرب به منظور تحقق اصل تکامل در اقدام و هماهنگی عربی تأکید کرد.به گزارش شبکه خبری المیادین، کمیسیون امورعربی پارلمان مصر نیز در بیانیه‌ای، با حمایت از دولت قانونی سوریه، بر حفظ حاکمیت ملی و تمامیت ارضی این کشور تأکید کرد. کمیسیون امور عربی پارلمان مصر همچنین از مردم سوریه خواسته است، منافع عمومی کشورشان را به منافع شخصی و حزبی ترجیح دهند.پیش از این صبری بوقادوم، وزیر خارجه الجزایر نیز تاکید کرده بود که سوریه باید به اتحادیه عرب برگردد. او در این زمینه اشاره کرد: «اتحادیه عرب باید به تعلیق عضویت سوریه در این اتحادیه پایان دهد و شرایط را برای حضور مجدد این کشور در نشست‌های اتحادیه عرب مهیا کند.» بوقادوم همچنین تصریح کرد: «نبود سوریه در اتحادیه عرب به این اتحادیه آسیب بزرگی رسانده است و کشورهای عضو آن باید به سمت بازگرداندن سوریه حرکت کنند. همچنین مقام‌های سیاسی تونس نیز بر ضرورت بازگشت سوریه به اتحادیه عرب تاکید کرده‌‌‌‌اند. در این میان، نقش‌آفرینی روسیه و اصرار این کشور برای بازگرداندن فوری سوریه به آغوش کشورهای عربی،‌ بخش مهم دیگری از این مراسم آشتی‌کنان را به خود اختصاص داده است. به گزارش روزنامه الاهرام مصر،‌ سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه که اوایل مارس به امارات، عربستان و قطر سفر کرده بود در مصاحبه با این روزنامه اشاره کرد:«در گفت‌وگوهای اخیر در امارات و عربستان سعودی، من و همتایان ما بار دیگر بر تعهد خود به حاکمیت، وحدت ملی و تمامیت ارضی جمهوری عربی سوریه و همچنین حق سوریه برای تعیین آینده خود، همان‌طور که در قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت سازمان ملل آمده است و نتایج کنگره گفت‌وگوی ملی سوریه در سوچی، تأکید کردیم. به نظر می‌رسد که رهبری این کشورها مصمم هستند که سوریه را در اسرع وقت به خانواده عرب که بخش لاینفک آن بوده و می‌ماند، بازگردانند.» به گفته این دیپلمات ارشد روسیه، هر چه زودتر این گام برداشته شود، بهتر است. لاوروف ادامه داد: «این امر یک جو مساعدی را برای سوری‌ها فراهم می‌کند تا به یک درک مشترک در مورد مسائل مرتبط با حل و فصل جامع بحران در جمهوری عربی سوریه برسند، به‌ویژه مولفه سیاسی آن.» لاوروف همچنین در ادامه مصاحبه خود با این روزنامه تاکید کرد:«بسیاری از کشورهای عربی اهمیت بازسازی روابط با دمشق را به رسمیت می‌شناسند. در این زمینه باید شرایطی را که اتحادیه عرب تصمیم خود را برای تعلیق عضویت سوریه در نوامبر ۲۰۱۱ اتخاذ کرد، در نظر داشت.»
با این وجود روزنامه یدیعوت آحارونوت به نقل از حسن مرهج، سخنران امور سوریه در دانشکده الجلیل در الناصره نوشت: «اتحادیه عرب همچنان تحت سلطه موضع و خواسته‌های آمریکاست و همین ‌‌مسئله مانع بازگشت سوریه به اتحادیه عرب است. چرا که در اصل، اخراج سوریه از اتحادیه عرب در سال ۲۰۱۱ به درخواست آمریکا بود.» در این میان مقام‌های سیاسی سوریه،‌ با اشاره به درخواست‌های متععد کشورهای عربی برای پیوستن دوباره سوریه به جامعه عربی،‌ از کارشکنی آمریکا در این مسیر سخن می‌گویند. در این زمینه عمار الاسد، نماینده سوری بر لزوم فعالیت مشترک عربی تأکید کرد و گفت: «اظهارات و تحرکات اخیر در مسیر درست هستند. سوریه، توطئه آمریکا را که منطقه را به شکل کامل هدف قرار داده بود، متوقف کرد.» او گفت: «بسیاری از کشورها نمی‌خواهند روابط مصر و سوریه بهبود یابد؛ چراکه این دو کشور اعتبار زیادی در منطقه دارند.» عمار الاسد از کشورهای عربی خواست در مواضع خود بازنگری کرده و به مردم سوریه در جنگ‌شان علیه تروریسم کمک کنند. از سوی دیگر مهند الحاج علی، نماینده سابق پارلمان سوریه در این باره گفت: «بسیاری از کشورهای عربی تماس‌های خود را با دمشق متوقف نکرده‌اند. هماهنگی میان مصر و دمشق در بالاترین سطح خود است. تماس‌هایی نیز بین سوریه و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس برقرار بوده است.» او گفت: «پیام‌های تبریک کشورهای عربی به بشار اسد نشان می‌دهد که آن‌ها خواهان بازگشت سوریه به این اتحادیه هستند. برخی کشورهای عربی از گروه‌های جدایی‌طلب و تروریستی طی سال‌های گذشته حمایت مالی کرده و بیش از ۱۲۴میلیارد دلار به این گروه‌ها کمک کردند.»  او بر لزوم کمک به مردم سوریه در جنگ علیه تروریسم و مخالفت با تجزیه سوریه تأکید کرد و گفت: «برخی کشورها در بازگشت سوریه به اتحادیه عرب کارشکنی می‌کنند اما طرف سوری به مواضع آن‌ها توجه نمی‌کند به ویژه ‌‌‌‌این‌که برخی از این کشورها از تروریسم حمایت کردند.» ریمون هلال، عضو کمیته امور خارجه پارلمان سوریه نیز در گفت‌وگو با تسنیم تصریح کرد: «سوریه، یکی از کشورهای عربی مؤسس اتحادیه عرب است و بازگشت آن برای ثبات و حمایت از امنیت ملی عربی فوری و بسیار ضروری است، ماجرا این است که پیروزی‌های سوریه به‌لطف ارتش این کشور  که محاصره غرب و جنگ شیوخ نفتی را به شکست کشاند، نیروی محرکه بازگرداندن روح به مناسبات اعراب و سوریه است.» همچنین ماهر کرم، دبیرکل حزب همبستگی دموکراتیک سوریه به تسنیم گفت:«بازپس‌گیری بیش از 70درصد از خاک کشور سوریه، دستاوردی بزرگ است و البته، طبیعی است کسی که حاکم بر زمین باشد، موجودیت خود و تصمیماتش را تحمیل می‌کند چون در غیر این صورت، اگر اوضاع به همان شکل سابق خود باقی می‌ماند هرگز نمی‌دیدید که آنها بازگردند و درخواست کمک کنند و خواستار بازگشت به سوریه و بازگرداندن آن به اتحادیه عرب شوند اینها همه رهاورد آن چیزی است که ارتش سوریه با حمایت متحدین انجام داد.»