قاچاق جوجه یک‌روزه؛ جنجال تازه بازار

همدلی|  قصه مرغ و گرانی‌های خبرساز این محصول پروتئینی تمامی ندارد. قصه‌ای که شاید بتوان آغاز آن را به برخی فیلم‌های کوتاه و تلخ منتشر شده در فضای مجازی ربط داد. حدود یک‌سال پیش بود که کلیپ‌های تکان‌دهنده‌ای از انهدام جوجه‌ها در واحدهای پرورش مرغ در رسانه‌ها دست به دست می‌شد، آن‌روزها دلیل انهدام جوجه‌ها تنها یک بهانه بود و بس؛ قیمت نهاده‌های دامی افزایش یافته و پرورش‌دهندگان مرغ دیگر نقدینگی لازم برای تهیه خوراک جوجه‌ها و در نتیجه عرضه مرغ گوشتی به بازار را ندارند. نگاهی به همان چند فیلم کوتاه به خوبی از آینده تاریک و پرماجرای بازار مرغ در روزهای آینده خبر می‌داد. فعالان بازار می‌گفتند:«بازار با اضافه عرضه در حوزه مرغ روبروست»، «این جوجه‌ها در صورت ورود به چرخه تولید مرغ نیاز به غذا و دان دارند در حالی که پیش‌بینی ما این است که دان کافی برای تغذیه این حجم جوجه وجود نداشته باشد»؛ تولیدکنندگان مرغ بر این باور بودند که خرید جوجه یک روزه زمانی ۱۵۰۰تومان بود، اما حتی  با رسیدن به 350تومان هم مشتری برای آن‌ها وجود ندارد. فروردین سال گذشته، درست در همین روزها قیمت مرغ نصف نرخ مصوب این‌روزهای بازار بود؛ درست زمانی که کشتار جوجه‌ها برای پیشگیری از زیان مرغداران به یکی از بحث‌های داغ شبکه‌های اجتماعی تبدیل شده بود، قیمت مرغ تا کانال 11هزار تومانی هم عقب رفته بود. در همان روزها بود که فعالان بازار کاهش 30درصدی مصرف مرغ در پی شیوع کرونا را دلیل محکمی بر کاهش قیمت‌ها عنوان می‌کردند، اما بر خلاف خوش‌بینی‌ها، طولی نکشید که بازار مرغ هر روز آشفته‌تر از دیروز شد. تیر سال گذشته بود که قیمت مصوب هر کیلوگرم مرغ با دو هزار و 100تومان افزایش از نرخ قبلی، 15هزار تومان، در استان‌های مختلف تعیین شد. اما این تمام ماجرا نبود و گویی ماجرای رکوردهای پی‌درپی قیمت این محصول پروتئینی تازه در ابتدای راه خود قرار گرفته بود؛ به‌طوری‌که در اولین روز پاییز سال گذشته در حالی قیمت مرغ کشتار در بازار از 17هزار تومان عبور کرد که ناگهان در اواسط مهر سال 99، قیمت هر کیلو مرغ به 18 هزار و 700 تومان رسید و در اواخر همان ماه نیز از 23 هزار تومان عبور کرد. در مجموع قیمت مرغ کشتار روز در آخرین روز مهر سال گذشته برابر از مرز 24 هزار تومان هم رد شد تا در مقایسه با مدت مشابه سال‌های گذشته رقم بالایی را ثبت کرده باشد. این رکورد زنی در حالی بود که قیمت مرغ در 6 ماه ابتدایی سال گذشته برابر با کیلویی 10 هزار و 812 تومان بود؛ در حالی که میانگین قیمت سال 98؛ یعنی یک‌سال قبل از این اتفاقات، 12هزار و 382تومان برآورد شده بود. قیمت مرغ در آبان سال گذشته هم تعریفی نداشت، حداقل قیمت مرغ در اوایل دومین ماه پاییزی سال گذشته در برخی از روزها از 27هزار تومان هم عبور کرد. نوسانات قیمت این محصول پروتئینی در تمام 6 ماه سال گذشته، تقریبا هفته‌ای نبود که در رسانه‌ها خبرساز نشود. تا این‌که رسید به روزهایی که قیمت هر کیلو مرغ در برخی از استان‌ها از 50 هزار تومان هم عبور کرد. اسفند سخت‌ترین روزهای بازار رقم خورد؛ در خبرها آمده بود، اوضاع بازار مرغ اصلا مساعد نیست؛ در حالی که قیمت مرغ مصوب ۲۰ هزار و ۴۰۰تومان اعلام شده، در بازار آزاد حداقل بیش از ۳۰هزار تومان است. خلاصه این‌که با گذشت زمان عوامل گوناگونی موجب شد تا قیمت مرغ روند صعودی به خود بگیرد؛ عواملی از قبیل، کاهش تولید به خاطر ضرر و زیان، نبود نهاده‌های دامی و افزایش تقاضا به خاطر گران شدن گوشت قرمز. در تمام روزهای آشفته این بازار که از سال گذشته شدت گرفت، مسئولان در حالی که بارها وعده ارزان شدن قیمت مرغ را دادند، اما روز به روز به صف خرید مرغ به قیمت مصوب در شهرها اضافه شد و در این ایام کرونایی در برخی شهرها صف‌های خرید مرغ غلغله بود. حالا هم بر اساس گزارش‌های میدانی قیمت مصوب هر کیلو مرغ به 24هزار و 900تومان رسیده، این قیمت در حالی از صف‌های خرید مرغ گزارش شده که ماه‌ها بعد از آشفتگی این بازار و قیمت هر کیلو از این محصول پروتئینی از مرز 50هزار تومان هم عبور کرد و حالا تقریبا با نصف شدن این رکورد قیمتی، همچنان زمزمه‌هایی از افزایش قیمت مرغ شنیده می‌شود. چند روز پیش بود که نایب رئیس کانون سراسری مرغداران گوشتی، چشم‌انداز مرغ در روزهای آینده را این‌طور به رسانه‌ها به تصویر کشید: «برخی از واحد‌های مرغداری باوجود دریافت نهاده با نرخ دولتی، بخشی از جوجه‌های یک روزه تولیدی خود را به صورت قاچاق، به خارج از کشور می‌فرستند که این موضوع می‌تواند التهاب مجدد بازار مرغ را در پی داشته باشد». البته گزارش‌های غیر رسمی بسیاری درباره شکل‌گیری مافیای جوجه یک‌روزه وجود دارد که همگی به نوعی از آشفتگی دوباره این بازار در روزهای آینده خبر می‌دهند. حالا در حالی دولتی‌ها نرخ مصوب ۲۴ هزار و ۹۰۰ تومانی مرغ را در کشور به اجرا گذاشته‌اند و همه فروشگاه‌ها ملزم به رعایت این نرخ هستند که به گفته نهادهای متولی، اگر واحد صنفی مرغ را بالاتر از این رقم به فروش برساند تخلف گرانفروشی است. این در حالی است که با وجود گزارش‌هایی که از وضعیت مساعد بازار مطرح شده، فعالیت زیرزمینی برخی از واحدهای پرورش جوجه برای قاچاق جوجه یک‌روزه خبرساز است؛ یکی از فعالان بازار درباره وضعیت اخیر این بازار می‌گوید: «ماجرای مرغ هنوز تمام نشده، این خط و این نشان!؛ از همین حالا دارند جوجه‌های یکروزه را قاچاق می‌کنند به افغانستان و جوجه‌ریزی با نصف کمتر از ظرفیت خود در حال انجام است». فعال دیگری می‌گوید: «مرغی که در بازار است یا مرغ چاق بیش از 50روزه است یا از سردخانه‌ها می‌آید. ماه رمضان قیمت مرغ دوباره جنجالی می‌شود». در همین زمینه، کاظم خاوازی، وزیر جهاد کشاورزی، چند روز پیش در حاشیه جلسه کمیسیون کشاورزی مجلس، از خروج غیرقانونی جوجه‌های یک‌روزه از مرزهای غربی کشور، بانه و سقز، خبر داد و از این ماجرا به عنوان ضربه بزرگ به تولید مرغ و تخم‌مرغ یاد کرد. به گفته این نماینده مجلس، مابه‌التفاوت هزار و ۸۰۰ تومانی نرخ مصوب و بازار آزاد هر قطعه جوجه یک‌روزه، انگیزه لازم برای صادرات این محصول حتی به شیوه قاچاق را فراهم کرده است و افزایش و نوسان نرخ ارز نیز موجب شده تا قاچاق جوجه یک‌روزه به صرفه باشد.
این صحبت‌ها در حالی است که به گفته مدیرعامل اتحادیه سراسری مرغداران گوشتی: «نهاده فعلاً در بازارگاه خوب عرضه شده است و قیمت به موقع اعلام شده و هم شاخص بازار آزاد نشان داد که بعد از تعطیلات عید افت در قیمت بازار آزاد کنجاله سویا و ذرت داشتیم و لذا این موضوع نشانگر این است که تقاضا برای بازار آزاد کمتر است، آنچه که بازارگاه اعلام می‌کند متناسب با نیاز مرغداران است». به گفته مدیر عامل اتحادیه سراسری مرغداران گوشتی: «قرار است تا مرغداران که بیشتر از ۴۵روز مرغ را نگهداری می‌کنند از طریق شرکت پشتیبانی حمایت نهاده‌ای شوند. قیمت اخیراً اعلام شده و به قیمت تشکل‌ها نزدیک است و لذا میزان قاچاق مرغ کاهش پیدا خواهد کرد. اگر به موقع نهاده به مقدار برسد ما هیچ نگرانی از لحاظ تولید نخواهیم داشت». این گزارش‌ها در حالی است که چند روز پیش یک عضو اتاق بازرگانی تهران از احتمال افزایش دوباره قیمت این محصول در هفته‌های آینده خبر داد؛ کاوه زرگران 21فروردین امسال بود که به ایسنا گفت: «به دلیل مشکلات و بوروکراسی‌هایی که دولت ایجاد کرده، واردات نهاده‌ها با موانعی مواجه شده‌است؛ نمونه بارز این مانع‌تراشی آن است که از حدود یک ماه گذشته به دلیل جابه‌جایی اختیارات از وزارت صمت به وزارت جهاد کشاورزی هیچ ثبت سفارشی در حوزه نهاده‌ها انجام نشده و این توقف یک ماهه در روند ثبت سفارش، آثار خود را در ماه‌های آینده نشان خواهد داد». صحبت‌های زرگران در حالی مطرح شده که آخرین ارزیابی‌های صورت گرفته از وضعیت دپو کالاهای وارداتی به گمرک نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از واردات کالاهای اساسی به کشور به نهاده‌های دامی اختصاص داشته و دپو قابل توجهی نیز در گمرکات از این کالاها وجود دارد. بر اساس گزارش‌ها، در بین اقلام کالاهای اساسی وارد شده با ارز ٤٢٠٠ تومان، سه مورد مربوط به غذای دام و طیور است، شامل ذرت، جو و سویا که  آمار گمرک نشان می‌دهد این سه قلم به عنوان نهاده‌های تولید مرغ و گوشت در سال گذشته وارداتی بیش از ۱۳ میلیون تن به ارزش بالغ بر ۳.۵میلیارد دلار داشته است که ۵۸ درصد وزن و ۳۱ درصد ارزش کل واردات ۲۵ گروه کالاهای اساسی را در بر می‌گیرد. بنابر این گزارش بالغ بر ۹.۷میلیون تن ذرت، بیش از ۱.۸میلیون کنجاله سویا و بالغ بر ۱.۸میلیون تن جو واردات انجام شده است. اما این سه قلم در بین کالاهای موجود در گمرک نیز همواره حجم بالایی را به خود اختصاص می‌دهد؛ بطوریکه بر اساس آخرین آمار تا اواسط فروردین ماه امسال از موجودی ۴.۱میلیون تنی کالاهای اساسی بیش از سه میلیون تن به ذرت، جو و سویا اختصاص داشته که از آن ۱.۸میلیون تن ذرت، ۵۳۸ هزار تن جو و ۶۰۳ هزار تن سویا است. در همین زمنیه صدراله دولت، مدیرعامل اسبق شرکت پشتیبانی امور دام در پاسخ به سوالی پیرامون هشدار«کاوه زرگران»، عضور اتاق بازرگانی درباره افزایش احتمالی قیمت مرغ طی هفته‌های پیش رو به تحریریه گفته است: «هشدار کاوه زرگران را باید جدی گرفت. چرا که ایشان از واردکنندگان کالاهای اساسی هستند و به خوبی وضعیت را درک می‌نمایند. اظهارات ایشان نشان دهنده پدیده ای کم سابقه و شاید بی سابقه در کشور است که ثبت سفارش نهاده‌های دامی در کشورمان به مدت یک ماه متوقف شده است». 
وی ادامه داد: «واردات همچون رودخانه بوده و دارای جریانی سیال است. یعنی در هر نقطه‌ای که سدی احداث گردد؛ پایین دست را خشک خواهد نمود. واردات محصولاتی چون ذرت و کنجاله سویا که ضریب وابستگی ما در آن‌ها 90 درصد است؛ نباید دچار هیچ نوع وقفه ای از جمله در صدور مجوزها، ثبت سفارش، ترخیص کالا، خرید و تامین ارز شود. چرا که هر وقفه ای در تامین نهاده‌های مورد نیاز در امر تولید، آثار سوء خود را در پایان چرخه تولید و فرآیند عرضه در بازار نشان خواهد داد». 
صدراله دولت افزود:«زرگران از مطلعین این عرصه هستند و بدون شک هشدار ایشان را باید جدی گرفت. چرا که اگر آنچه ایشان درباره توقف ثبت سفارش نهاده‌ها گفته‌اند رخ داده باشد؛ در آینده‌ای نزدیک با نابسامانی بیشتری در صنعت مرغ کشور مواجه شده و آثار سوء این نابسامانی را در بازار مرغ شاهد خواهیم بود. البته امیدوارم که مطلب بیان شده از جانب ایشان صحت نداشته باشد و وضعیت به سمت نابسامانی بیشتر پیش نرود». مدیرعامل اسبق شرکت پشتیبانی امور دام در پایان اضافه کرد: «با منتقل شدن برخی وظایف وزارت صمت به وزارت جهاد طی دو سه ماه اخیر شاهد تغییراتی در تنظیم بازار مرغ بوده‌ایم. قطعا وضعیت افزایشی قیمت مرغ به شدت برای مردم آزاردهنده است. بنابراین معتقدم ابدا قابل قبول نیست که طی ماه‌های اخیر و پیش چشم مردم در رسانه‌ها، مسئولان وزارت جهاد و صمت یکدیگر را متهم به کوتاهی در انجام وظایف کرده‌اند. به جای این برخوردها، باید اقدامات و تدابیری سنجیده از جانب عموم دست‌اندرکاران برای مدیریت بازار مرغ صورت گیرد». گزارش‌های رسیده درباره چشم‌انداز بازار مرغ در روزهای آینده ضدونقیض است و به نظر می‌رسد در صورتی که موضوع قاچاق جوجه‌های یک‌روزه و البته هشدارهای فعالان در زمینه تامین نهاده‌ها و واردات جدی گرفته نشود، باید منتظر طوفان دیگری در این بازار باشیم.