نگاهی به برج مقابر صفوی در روستای تمتمان ارومیه

روستای تمتمان در فاصله حدود ۲۰ کیلومتری شمال‌غرب شهرستان ارومیه یکی از مناطق تاریخی و مهم گردشگری این شهرستان محسوب می‌شود که اهمیت عمده آن به دلیل وجود غار پیش از تاریخ تمتمان است. علاوه بر این غار تاریخی، در داخل قبرستان روستای تمتمان برج مقبره‌ای تاریخی واقع شده‌اند که در نوع خود الگوهای تاریخی ارزشمندی از برج مقابر صفویه در این خطه از کشور محسوب می‌شوند. يكی از آنها به كلی ويران شده تنها بخش‌هايی از ديوار غربی آن بر جای مانده است، اين برج‌های مقبره‌ای همگی به شماره ۱۶۵۱/۳ در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسيده‌اند.

 برج مقبره‌ای جنوبی

اين بنا كه در بخش جنوبی قبرستان واقع شده و بزرگ‌تر از بقيه ساخته شده، ساختمانی منفرد و چهارگوش تقريباً مربع‌شكل با ابعاد هر ضلع ۶/۶۰ متر است. نماهای خارجی آن به وسيله سنگ‌های لاشه‌ای ساخته شده و در ميان سنگ‌های لاشه‌ای بعضاً قطعات سنگ‌های تراش‌خورده نيز به كار رفته، ورودی اين مقبره در ضلع شرقی و پهنای آن ۱/۲۰ متر است. بخش‌هايی از اين ورودی تخريب شده است، فضای داخلی نيز به صورت چهارضلعی است كه هر ضلع آن به وسيله طاق‌نمايی پهن با طاق جناغی آذين شده است.
 برج مقبره ميانی
اين اثر كه از لحاظ ساخت پركارترين و در عين حال زيباترين بنا در بين سه برج مقبره‌ای بوده، ساختمانی است چهارگوش مربع‌شكل با ابعاد هر ضلع ۶/۲۰ متر كه تمام نماهای خارجی آن به وسيله سنگ‌های يک‌دست سفيدرنگ و چهارگوش تراش‌خورده، ساخته شده است. ورودی اصلی در ضلع شرقی تعبيه شده و به روی آن قوس رومی زيبايی ايجاد شده است، همچنين دو سر ستون به سبک دوريک با اندكی پيش‌آمدگی به سمت بيرون، آذين‌بخش ورودی است.

 برج مقبره‌ای شمالی

اين بنا كه در ضلع شمالی قبرستان و با فاصله اندكی از بنای ميانی و كوچك‌تر از دو بنای ديگر ساخته شده، شامل ساختمانی منفرد و چهارگوش مربع‌شكل با ابعاد هر ضلع ۵/۲۰ متر است. ورودی اصلی در ضلع شمالی است، بنا به وسيله سنگ‌های لاشه‌ای كه ما بين آنها بعضاً سنگ‌های تراش‌خورده سفيدرنگ نيز ديده می‌شود ساخته شده، ورودی بسيار كم‌ارتفاع است به طوری كه برای ورود به بنا بايد به حالت خم شده وارد شد. در اين قبرستان علاوه بر بناهای ياد شده، سنگ قبرهای صندوقی چدنی وجود دارد كه بر بالای آنها استل‌های سنگی افراشته‌ای كار گذاشته‌اند كه ارتفاع بلندترين آنها از ۲ متر متجاوز است.