ناکامی کودتای عربی - عبری در اردن

همدلی| محسن رفیق: سایه کودتا، کشور کوچک خاورمیانه را در بر گرفته است. اردن این روزها شاهد بازداشت‌های متعدد برخی مقام‌های سیاسی این کشور است که به عقیده مقام‌های امنیتی، سودای عملیاتی کردن کودتایی فراگیر را در سر می‌پرورانده‌‌اند. این در حالی است که برخی رسانه‌ها، کشورهایی مانند عربستان، امارات متحده و رژیم صهیونیستی را به عنوان محرک‌های اصلی وقوع چنین کودتایی معرفی کرده‌‌اند. در همین راستا نیروهای امنیتی اردن، در پی اخباری مبنی بر تلاش برای کودتا، باسم عوض‌الله، رئیس سابق دیوان پادشاهی و تعداد دیگری را بازداشت کرد. همچنین یوسف الحنیطی، فرمانده ارتش از حمزه بن الحسین، ولیعهد سابق خواست تا انجام اقداماتی را که امنیت کشور را هدف قرار می‌دهد، متوقف کند.
روز گذشته روزنامه عبری زبان یدیعوت آحارونوت به نقل از برخی منابع بلندپایه اردن اعلام کرد که عربستان و یکی از رهبران امارت‌های امارات در تلاش برای انجام این کودتا در اردن دست داشته‌اند. این منابع در راستای اثبات ادعای خود به سفر عبدالله دوم، پادشاه اردن در ماه گذشته میلادی به ریاض اشاره کردند که تا به حال هیچ اخباری درباره جزئیات و یا اهداف آن منتشر نشده است. طبق گفته این منابع، عبدالله دوم در این سفر با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی دیدار کرد، اما دو طرف از صدور بیانیه مشترک درباره دیدارشان خودداری کردند.
یدیعوت آحارونوت در ادامه به نقل از منابع مذکور نوشت: «ولیعهد سعودی و یکی از رهبران امارت‌های امارات که به نظر می‌رسد امارت ابوظبی باشد، شرکای محرمانه تلاش ناکام برای انجام کودتا در اردن هستند.» این رسانه همچنین اعلام کرد: «باسم عوض‌الله ، وزیر دارایی سابق اردن که به نزدیکی با عبدالله دوم شهرت داشت، به حلقه پیوند خاندان سلطنتی عربستان و شاهزادگان در اردن تبدیل شده است.» این در حالی است که حدود ۲۵ تن از نزدیکان حمزه بن الحسین، برادر ناتنی پادشاه اردن و ولیعهد سابق این کشور طی چند روز اخیر به اتهام ‌‌این‌که شریکان محرمانه و حلقه ارتباط با عربستان در راستای تلاش برای کودتا در اردن بوده‌، بازداشت شده‌اند.
از سوی دیگر، روزنامه عبری زبان یسرائیل هیوم نیز فاش کرد که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی از رخدادهای اخیر اردن که در پس پرده و مخفیانه در حال انجام بود، مطلع بوده است. در همین راستا، سمدار بیری، تحلیل‌گر مسائل عرب به یدیعوت آحارونوت گفت: «بدون شک نتانیاهو کاملا از آنچه عبدالله دوم را در هفته‌های اخیر به خود مشغول کرده، اطلاع داشته است. به عنوان مثال چرا برای پادشاه اردن مهم بود که مانع از انتقال نخست‌وزیر اسرائیل به امارات شود؟ امان به نتانیاهو مظنون است، چراکه او خوشحال می‌شود از شر عبدالله دوم خلاص شود و به جای او یک حاکم اردنی دیگری را ببیند.» در همین حال حمزه بن الحسین، برادر ناتنی پادشاه اردن و ولیعهد سابق، ضمن افشاگری درباره فساد دولتی اعلام کرد که بازداشت نشده و در حبس خانگی به سر می‌برد. او گفت که فرماندهی ارتش به او دستور داده تا در خانه بماند و با کسی تماس نگیرد. اوایل روز شنبه، روزنامه آمریکایی واشنگتن‌پست گزارش داده بود که مقامات اردن، ولیعهد سابق و ۲۰ نفر دیگر را به اتهام تهدید امنیت و ثبات کشور دستگیر کرده‌‌اند، اما خبرگزاری رسمی اردن، گزارش داد که او دستگیر نشده است.
با این وجود وزیر خارجه اردن روز گذشته درباره رویدادهای اخیر این کشور در کنفرانسی خبری اظهار کرد که تماس‌هایی بین  شاهزاده حمزه بن حسین با گروه‌های خارجی با هدف بی‌ثبات‌سازی امنیت کشور وجود داشته است. ایمن الصفدی، در اولین موضع‌گیری دولت این کشور درباره تلاش‌ها برای کودتای نافرجام تاکید کرد: «براساس تحقیقات، فردی که با سیستم‌های امنیتی خارجی در تماس بوده از طریق همسر شاهزاده حمزه بن حسین، برادر ناتنی پادشاه اردن و ولیعهد سابق، پیشنهاد تامین هواپیمایی برای خروج او از کشور را داده است.» او افزود: «تحقیقات ثابت کردند اطرافیان شاهزاده حمزه با گروه‌های مخالف خارجی در تماس بوده‌اند.»
وزیر خارجه اردن تصریح کرد: «تحرکات برای اجرای طرح‌های توطئه‌آمیز با هدف بی‌ثبات کردن کشور مهار شدند. ارتباطی میان باسم عوض الله رئیس اسبق دفتر سلطنتی اردن با گروه‌های‌ خارجی وجود دارد. ما همچنین کشف کردیم ارتباطاتی میان شاهزاده حمزه، باسم عوض‌الله و الشریف حسن بن زید وجود دارد.» این مقام اردنی تاکید کرد: «شاهزاده حمزه و دیگران درصدد ناامن کردن کشور بودند، اما توطئه‌ها و تحرکات آنها خنثی شد و نیروهای امنیتی توانستند توطئه را در نطفه خفه کنند.»
روز گذشته نیز پارلمان اردن برای بررسی رخدادهای اخیر این کشور و تلاش نافرجام برای انجام کودتا علیه طبقه حاکم در اردن تشکیل جلسه داد. در این جلسه،‌ رئیس پارلمان اردن در جریان نشست پارلمان درباره رخدادهای اخیر این کشور گفت که امان به شکل قاطعانه‌ای مانع از هرگونه تلاش برای تضعیف امنیت و ثبات این کشور شد. عبدالمنعم العودات، رئیس پارلمان اردن در سخنانی در جریان این نشست اظهار کرد: «کشور ما روز گذشته به شکل قاطعانه‌ای مانع از هرگونه تلاش برای تضعیف امنیت و ثبات ما شد.» او اضافه کرد: «پادشاه ما برای این کشور نمادی از خرد و قدرت است و وفاداری ما بخشی از ایمان و تعلق ما به کشور عزیزمان اردن است. به خواست خدا ما و فرزندانمان به همراه پادشاه و حسین بن عبدالله، ولیعهد وفادار او به سمت یک صد سالگی جدید در حرکت هستیم.» 
در ادامه این جلسه فیصل الفایز، رئیس مجلس اعیان اردن نیز تأکید کرد: «اردن قاطعانه با هر دستی که می‌خواهد امنیت آن را تضعیف کند، مقابله خواهد کرد.» الفایز ادامه داد: «اردن و پادشاه خط قرمز ما هستند.» رئیس مجلس اعیان اردن همچنین گفت: «اردن با یک لحظه تاریخی روبرو است و ما باید از آن برای مرور مسیرمان استفاده کنیم و از طریق گفت‌وگوی ملی مسئولانه، اهداف، ارزش‌ها و مبانی را که در مرحله بعدی بر سبک دولت حاکم است، مشخص کنیم.» در همین حال، توفیق کریشان، معاون نخست‌وزیر اردن نیز که در این جلسه حضور داشت خاطرنشان کرد: «اردن هرگز شاهد انحلال مخالفان یا حذف یک گروه سیاسی نبوده است.»
دستگیری‌های گسترده در اردن و اخبار مربوط به وقوع کودتا در این کشور با واکنش‌های زیادی در عرصه بین‌الملل روبه‌رو شده است. عربستان، اولین کشوری بوده است که با وجود متهم شدن به دخالت در این کودتا، تاکنون دو بیانیه صادر کرده است. به گزارش خبرگزاری رسمی عربستان (واس)، فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان در بیانیه‌ای اعلام کرد که کشورش در کنار عبدالله دوم، پادشاه اردن و حسین بن عبدالله، ولیعهد این کشور می‌ماند. او گفت، ثبات و شکوفایی اردن اساس ثبات و شکوفایی سراسر منطقه است و پادشاه و ولیعهد عربستان بر حمایت نامحدود از هر چیزی که موجب تقویت روابط اردن و عربستان شود، تاکید دارند.
روز گذشته ایران نیز نسبت به وقایع اردن واکنش نشان داد. سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت امور خارجه با اشاره به تحولات اخیر اردن بر اهمیت صلح و ثبات در این کشور تاکید کرد. او هرگونه تنش و بی‌ثباتی داخلی در منطقه غرب آسیا را به نفع رژیم صهیونیستی دانست و اضافه کرد: «همواره ردپایی از این رژیم در هر فتنه‌ای در کشورهای اسلامی دیده می‌شود.» خطیب‌زاده همچنین با تاکید بر روابط حسنه ایران با اردن افزود:«جمهوری اسلامی ایران با هرگونه بی ثباتی داخلی و دخالت خارجی مخالف است و اعتقاد دارد کلیه امور داخلی کشورها باید در چارچوب قانون پیگیری شود.»
وزارت خارجه آمریکا نیز اعلام کرد که پادشاه اردن شریکی اساسی برای آمریکا است و ایالات متحده کاملا از او حمایت خواهد کرد. ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در واکنش به این رخدادها گفت: «ما از نزدیک گزارش‌ها را رصد می‌کنیم و با مقامات اردنی در ارتباط هستیم. ملک عبدالله شریک اصلی ایالات متحده و از پشتیبانی کامل ما برخوردار است.» وزیر جنگ رژیم صهیونیستی نیز روز گذشته در واکنش به رویدادهای اردن و کودتای نافرجام در این کشور تاکید کرد که اردن هم‌پیمان استراتژیک این رژیم است. به گزارش شبکه خبری روسیا الیوم، بنی گانتس، وزیر جنگ رژیم صهیونیستی اظهار کرد: «به نفع اسرائیل است که اردن شکوفا و قوی بماند.» او خواستار به کار گرفتن نهایت تلاش برای حفظ این هم‌پیمانی شد.
در ادامه این واکنش‌ها ترکیه نیز نگرانی خود را نسبت به رخدادها در اردن و بازداشت چندین شخصیت سیاسی در این کشور ابراز کرد. به گزارش اسپوتنیک، وزارت خارجه ترکیه در بیانیه‌ای بر حمایت شدید آنکارا از عبدالله دوم، پادشاه اردن و حمایت از ثبات دولت اردن و رفاه و شکوفایی مردم برادر و دوست اردن تاکید کرد. در این بیانیه همچنین آمده است که امنیت و ثبات اردن جدای از امنیت و ثبات ترکیه نیست.
این در حالی است که کشورهایی نظیر مصر، بحرین، امارات، کویت، قطر، عمان، فلسطین، لبنان و مراکش نیز ضمن اعلام همبستگی خود با اردن، نسبت به این اتفاق واکنش نشان دادند. در همین زمینه دولت قطر با اعلام همبستگی و حمایت کامل خود از اردن و تصمیمات پادشاه این کشور، بر اهمیت حفظ امنیت و ثبات و تقویت روند پیشرفت و شکوفایی در این کشور، تأکید کرد و اعلام کرد که امنیت و ثبات اردن بخش جدایی‌ناپذیر از امنیت و ثبات قطر است و روابط استراتژیک میان دو کشور دژ محکمی در برابر تلاش‌ها برای برهم زدن امنیت و ثبات دو کشور و منطقه است.
ریاست‌جمهوری مصر نیز در بیانیه‌ای حمایت خود را از تلاش پادشاه اردن برای حفظ امنیت این کشور اعلام و تأکید کرد که امنیت و ثبات اردن بخش جدایی ناپذیر از امنیت ملی مصر و جهان عربی است. وزارت خارجه کویت نیز اعلام کرد که اقدامات پادشاه و ولیعهد اردن برای حفظ امنیت و ثبات این کشور را تأیید می‌کند. حمد بن عیسی آل خلیفه، پادشاه بحرین در بیانیه‌ای حمایت کامل خود را از اقدامات پادشاه اردن برای حفظ امنیت و ثبات اعلام کرد. محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین در بیانیه‌ای اعلام کرد: ما از پادشاه، دولت و مردم اردن و اقدامات اتخاذ شده از سوی پادشاه برای حفظ امنیت و ثبات حمایت می‌کنیم. امنیت و ثبات اردن به نفع فلسطین است.