بازی با رفراندوم

همدلی|  هفته گذشته به مناسبت سالگرد برگزاری اولین رفراندوم ایران، حسن روحانی رئیس جمهوری برای چندمین بار طی 8 سال گذشته از ضرورت برگزاری رفراندوم برای حل مشکلات کشور سخن گفت. او طی سال‌های گذشته بارها به استفاده از این ظرفیت قانون اساسی اشاره کرده است. تا به حال در ایران رفراندوم تنها برای رأی دادن به قانون اساسی کشور برگزار شده است. این در حالی است که قانون اساسی تأکید‌‌ می‌کند برای حل مشکلات مهم کشور در حوزه‌های مختلف‌‌ می‌توان به آرای عمومی مراجعه کرد و برای آن راهکار اجرایی هم تعیین کرده است. اصل 59 قانون اساسی‌‌ می‌گوید: «در مسائل بسیار مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ممکن است اعمال قوه مقننه از راه همه‌پرسی و مراجعه مستقیم به آرای مردم صورت گیرد. درخواست مراجعه به آرای عمومی باید به تصویب دو سوم مجموع نمایندگان مجلس برسد.» تا به حال رئیس جمهوری‌‌ می‌توانسته درخواست برگزاری رفراندوم در موضوعات مورد نظر را بدهد ولی تاکنون رئیس جمهوری تنها به بیان موضوع کلی برگزاری رفراندوم بسنده کرده ولی به مصادیق آن اشاره نکرده است. 
بعد از سخنرانی اخیر روحانی، محمود صادقی نماینده سابق مجلس هم تأکید کرد که روحانی تا به حال نگفته که برگزاری رفراندوم در چه موضوعی را مد نظر دارد. 
با این حال سال 81 شورای نگهبان در نظر تفسیری اعلام کرده که «درخواست مراجعه به آراء عمومی موضوع اصل 59 قانون اساسی از مصادیق مصوبات مجلس شورای اسلامی است و باید طبق اصل 94 قانون اساسی به شورای نگهبان ارسال شود.» بر این اساس اگر رئیس جمهور درخواست بدهد و مجلس هم تصویب کند در نهایت این شورای نگهبان است که باید آن را به تصویب نهایی برساند.
با این وجود روحانی هفته پیش گفت:«یک بار دیگر تاکید می‌کنم، راه حل مشکلات پیچیده کشور فقط اصل ۵۹ قانون اساسی است. اگر یک مسئله پیچیده هست، دائم به هم می‌پیچیم، این به آن می‌گوید، او به این می‌گوید، این از آن انتقاد می‌کند، او از این انتقاد می‌کند، راه حلی جز اصل ۵۹ قانون اساسی وجود ندارد. مگر ما به ۱۲ فروردین افتخار نمی‌کنیم؟ ۱۲ فروردین چیست؟ یک همه پرسی است، مگر غیر از این است؟ ۱۲ فروردین چیست؟ یک رفراندوم است. مگر ما به این قانون اساسی افتخار نمی‌کنیم؟ قانون اساسی با چه تثبیت و نهایی شد؟ با رفراندوم، با رای مردم. قانون اساسی تجدیدنظر شده و بازنگری شده چطور تثبیت شد؟ باز هم با رفراندوم، باز با آرای مردم، قانون اصل نظام، قانون اساسی، همه با همه پرسی و رفراندوم انجام گرفته است.»
سخنان روحانی با واکنش‌های مختلفی روبه‎رو شده و هنوز هم این واکنش‌ها ادامه دارد. دیروز جواد امام مدیرعامل بنیاد باران گفت: «من فکر می‌کنم با توجه به مشکلاتی که متوجه کشور در عرصه سیاست داخلی و سیاست خارجی با آن‌ها مواجه است، بحث رفراندوم و مراجعه به آرای مردم یک ضرورت اجتناب ناپذیر محسوب می‌شود چراکه عملا تغییر ریلی صورت نمی‌گیرد. با توجه به ظرفیت قانون اساسی که این موضوع در آن پیش‌بینی شده، می‌توان از این ظرفیت استفاده کرد؛ ضمن ‌این‌که باید توجه کنیم که برگزاری رفراندوم یک بحث تازه و بدون پشتوانه نیست بلکه از ابتدا در قانون اساسی هم مطرح بوده اما به دلیل عدم استفاده از این ظرفیت، به یک تابو تبدیل شده است. اخیرا یکی از نواب رئیس مجلس بحث خط قرمز بودن مذاکره با آمریکا را مطرح کرده است، خب نباید تصمیم‌گیری‌های کلان ما تحت تاثیر نظر اشخاص و بدون در نظر گرفتن نظر اکثریت جامعه باشد؛ بلکه ما باید در راستای منافع ملی تصمیم بگیریم و حرکت کنیم.»
احمد نادری از نمایندگان ‌‌‌اصول‌گرای مجلس هم از برگزاری رفراندوم استقبال کرده و در توئیتر خود نوشت: «‏شروع ایده رفراندوم آقای روحانی می‌تواند رفراندوم برای برگرداندن پست نخست‌وزیری و تشریفاتی‌شدن ریاست‌جمهوری باشد؛ تا بتوان خطاهای فاحش قوه مجریه را با کنارگذاشتن نخست‌وزیر و دولتش اصلاح کرد، تا برخی از حضرات در آستانه هر انتخاباتی به فرافکنی ضعف‌هایشان از طریق دوقطبی‌سازی‌ها نپردازند.» البته با توجه به زمان محدود باقی مانده از عمر دولت روحانی، بعید به نظر‌‌ می‌رسد که برگزاری رفراندوم در موضوعات چالش‌برانگیز در دستور کار قرار گیرد. در این میان به نظر‌‌ می‌رسد که برخی از گروه‌های سیاسی تلاش دارند که از این ظرفیت استفاده نشده قانون اساسی، برای بازی‌های جناحی و سیاسی خود استفاده کنند.