مشارکت 1400؛ دغدغه فعالان سیاسی

همدلی|  سال 1400 برای فعالان سیاسی ایران با نگرانی درباره انتخاباتهای امسال شروع شد. به رسم هرسال هرچند ایام نوروز فعالیتهای سیاسی فروکش میکند، اما امسال به پیش‌ رو بودن انتخابات مهم ریاست جمهوری کم و بیش فضای سیاسی کشور فعال‌تر بود. اما این فعالیت در مقایسه با سالهای گذشته‌ای که در آن انتخابات ریاست جمهوری قرار بود برگزار شود، آن چنان شوری نداشت. همین ساکن بودن فضای سیاسی کشور که از ماهها پیش برقرار بوده باعث افزایش نگرانیها شده است. به همین خاطر فعالان سیاسی سال جدید خود را با بیان نگرانی درباره مشارکت مردم شروع کردند. آنان میگویند احتمالا این انتخابات یکی از سخت‌ترین انتخاباتهای ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی باشد. البته برخی فارغ از این نگرانی هستند و با خوش‌بینی تأکید دارند که اتفاقا همین شرایط سخت کشور باعث میشود تا مردم برای حل مشکلات به پای صندوقهای رأی بیایند و فردی را انتخاب کنند که مسائل ایران بخصوص در حوزه سیاست خارجی را حل و فصل کند.
علیرضا محجوب فعال سیاسی اصلاح‌طلب درباره کاهش مشارکت در انتخابات مجلس یازدهم(در سال۹۸) و احتمال به وجود آمدن چنین شرایطی در انتخابات ریاست جمهوری پیش رو گفته:‌«انتخابات آتی حتماً دشوارترین انتخابات ما از زمان پیروزی انقلاب خواهد بود. نخست این‌که با بلیه‌ای مثل کرونا روبه‌رو هستیم که تاثیر زیادی روی همه انتخابات‌های برگزار شده در دنیا گذاشته است. بسیاری از کشورها شکل رای‌گیری خود را تغییر دادند تا بتوانند سطح مشارکت‌شان را حفظ کنند و دیدیم که این موضوع در آمریکا پس از تغییر شیوه مشارکت چه میزان اعتراض دولت و رئیس جمهور مستقر را به همراه داشت، چیزی که پیشتر از آن به عنوان دعواهای جهان سوم نام می‌بردند و معتقد بودند در جایی که دموکراسی نیست این مباحث مطرح می‌شود، خود به آن مبتلا شدند.»
درباره تأثیر کرونا بر کاهش مشارکت، وزارت کشور تاکنون تمهیداتی‌اندیشیده است. این وزارتخانه به عنوان مجری در نظر دارد که تعداد شعبهای اخذ رأی را افزایش دهد تا به این ترتیب مردم نگران شلوغی و احتمال ابتلا به کرونا را نداشته باشند. اما به نظر میرسد که تنها مسئله کرونا نیست.  محجوب تأکید دارد: «علاوه بر این شرایط، مسائل اقتصادی و دلخوری‌های اجتماعی نیز مجموعه‌ای می‌شوند که عوامل و موانع مشارکت هستند. البته تلاش خواهیم کرد هر میزان که مقدور است سطح مشارکت را بالا ببریم. باید مهم‌ترین هدف ما بالا بردن سطح مشارکت باشد. موضوع مهم دیگر در مشارکت، سیاست‌ها و جهت‌گیری‌های اقتصادی و دستاوردهای سیاسی و اقتصادی دولت است که می‌تواند یک پایان بسیار خوش برای دولت و امیدواری برای اکثریت را به همراه بیاورد؛ همچنین به عنوان انگیزه می‌تواند نقش اساسی داشته باشد. مشارکت در انتخابات مجلس، خبرگان و شوراها‌ی شهر، تحت تاثیر انتخابات ریاست جمهوری هستند، انتخاب و معرفی افراد و بعد تبلیغات اقداماتی که آنها انجام می‌دهند می‌تواند تعیین کننده اصلی افزایش مشارکت مردم باشد.»
اصلاح‌طلبان معتقدند که مهم‌ترین عاملی که میتواند مردم را به پای صندوقهای رأی برگرداند، حضور کاندیداهای این جریان است. آنان بر این باورند که اگر شورای نگهبان کاندیداهای ‌اصلاح‌طلبان را رد صلاحیت نکند، مشارکت در انتخابات بالا میرود.  در عین حال برخی تأکید دارند که موضوع به این سادگی نیست و نمی‌توان انتظار داشت که تنها با حل شدن موضوع تأیید صلاحیت مردم به صندوقهای رأی بازگردند.

 عدم اقبال مردم به انتخابات

در این باره پروانه سلحشوری از چهرههای منتقد و جنجالی مجلس سابق به ایلنا گفته: «بیان این‌که به نظر می‌رسد مردم چندان رغبتی برای حضور در عرصه انتخابات ندارند، بعد از انتخابات سردی که اسفند ماه ۹۸ برگزار شد و ماهیت انتخابات را هم تا حد زیادی زیرسوال برد، این طور به نظر می‌رسد که با توجه به تداوم مشکلات معیشتی و سختی‌های زندگی هنوز در مردم اقبالی نسبت به انتخابات ۱۴۰۰ دیده نمی‌شود. متاسفانه فاصله‌ بسیار عجیبی میان سران و مسئولین با مردم وجود دارد و به نظر می‌رسد که درکی از شرایط سخت زندگی مردم ندارند. همواره گفته می‌شود که مردم از نظر معیشتی مشکل دارند و این را ماهم می‌دانیم. اما مشخص است که این نوع گفتار از سر درک نیست و کسانی که این حرف را می‌زنند، نمی‌خواهند درمانی را به وجود بیاورند.»

 سرمایه از دست رفته اصلاحات

تأکید بر این نکته که اگر تأیید صلاحیت مورد انتظار هم صورت بگیرد باز هم مردم مشارکت چشمگیری در انتخابات ندارند، به این برمی‌گردد که جریان اصلاحات سرمایه اجتماعی خود را از دست داده است. بر این اساس فعالان سیاسی میگویند اگر کاندیدای جریانی که سرمایه اجتماعی خود را از دست داده تأیید صلاحیت شود چگونه میتواند باعث حضور مردم در انتخابات شود؟! این سوالی است که ‌اصلاح‌طلبان کمتر درباره آن صحبت میکنند. فعلا تمرکز آنان بر چانه‌زنی با شورای نگهبان برای تأیید صلاحیت نامزدهای احتمالی است. 
طیبه سیاوشی نماینده سابق مجلس در گفت‌وگو با ایلنا درباره اصلاح‌طلبان گفت: «در مورد اصلاح‌طلبان دو بحث وجود دارد؛ نخست این‌که این جریان به پشتوانه سرمایه اجتماعی در انتخابات ورود می‌کند که متاسفانه این سرمایه اجتماعی کمرنگ شده و باید در عرصه اجتماعی برای کسب یا بازگرداندن این سرمایه تلاش کنند. متاسفانه این سرمایه‌ای که به سختی به دست آمد به آسانی از دست رفته است و در حال حاضر  باید برای احیای آن تلاش شود. اصلاح‌طلبان باید به خاطر داشته باشند که سرمایه اجتماعی فقط برای صندوق‌های انتخاباتی نیست و همه جا از جمله برای حفظ کشور، حفظ منافع ملی و حفظ مصالح مردم که اولویت‌های اصلی ما است، میتواند مورد استفاده قرار گیرد.»

بازگشت مردم

در عین حال خوش‌بینیهایی هم وجود دارد. علی صوفی دبیرکل حزب پیشرو اصلاحات به ایسنا گفت:«معمولا میزان مشارکت در انتخابات مجلس شورای اسلامی به دلیل رقابت‌های محلی از انتخابات ریاست جمهوری همیشه بیشتر بوده است، این بار قضیه برعکس می‌شود زیرا شرایط کشور از نظر داخلی و بین‌المللی ایجاب می‌کند تا مردم حساسیت بیشتری نسبت به انتخاب رئیس جمهوری داشته باشند. ارتباط انتخابات ریاست جمهوری از جهاتی با زندگی و معیشت مردم ملموس و عینی است. احتمال می‌رود بخشی از مردم با این ادراک از حساسیت اوضاع به صحنه انتخابات برگردند و سعی کنند رئیس جمهوری را انتخاب کنند که هم معتقد به تنش‌زدایی بین‌المللی باشد و هم توانایی یک اجرای دیپلماسی فعال را برای تحقق این هدف داشته باشد.»

 صف کاندیداها بلندتر میشود

در عین حال که بحث درباره احتمال کاهش مشارکت مردم در انتخابات هر روز جدی‌تر میشود، کاندیداهای جدیدی وارد عرصه میشوند. در میانه تعطیلات نوروز جامعه اسلامی مدیران با صدور بیانیه‌ای از کاندیداتوری محمد ناظمی اردکانی دبیرکل این حزب و وزیر اسبق تعاون برای انتخابات ریاست جمهوری سال۱۴۰۰ خبر داد. محمد ناظمی اردکانی اولین وزیر تعاون در دولت محمود احمدی‌نژاد بود که در سال ۱۳۸۵ کنار گذاشته شده و محمد عباسی جایگزین وی شد. همچنین پیش از این عضو سپاه پاسداران، معاون بنیاد مسکن، قائم مقام معاون وزارت صنایع بوده‌ است. رامین مهمانپرست سخنگوی پیشین وزارت خارجه در دولت احمدی‌نژاد و سفیر اسبق ایران در لهستان از کاندیداتوری خود در انتخابات ریاست‌جمهوری خبر داد و گفت: «به صورت مستقل در انتخابات ثبت‌نام می‌کنم.» محمد عباسی نیز کاندیداتوری خود را برای انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم اعلام کرد. وی وزیر اسبق ورزش و جوانان در دولت دهم بود. تاکنون سیاست‌مداران دولت احمدی‌نژاد بیشتر از همه مشتاق انتخابات ریاست جمهوری شده‌اند و برای این عرصه پا پیش گذاشته‌اند.

 امتناع سید حسن 

در جبهه اصلاحات نیز چند نفر به طور مستقل در حال فعالیت و آمادگی برای انتخابات ریاست جمهوری هستند؛ از جمله آنان محسن رهامی است که خود را یک خاتمی با نگاهی جدیدتر توصیف کرده است. مصطفی کواکبیان هم در حال تبلیغ برای خود است. اما در عین حال کاندیداهای مهم هنوز تصمیم قطعی خود را اعلام نکرده‌اند. اسحاق جهانگیری کمابیش اظهارات منتقدانه رسانه‌ای دارد. محسن هاشمی هم اعلام کرده که کاندیدای قطعی حزب کارگزاران سازندگی نیست. در این میان سید حسن خمینی نیز گویا هنوز به قطعیت نرسیده است. جواد امام دبیرکل مجمع ایثارگران به ایسنا گفته: «نظر مجمع ایثارگران این است که از کاندیدای حداکثری حمایت کند و اگر این شرایط فراهم نشود، گزینه‌ای را معرفی نخواهد کرد. ما از کاندیدای حداقلی، نیابتی یا کسی که به اسم اصلاح‌طلبی فعالیت کند، حمایت نخواهیم کرد. در واقع جمع‌بندی احزاب اصلاح‌طلب این است که در انتخابات رقابتی، مشارکت داشته باشند و کاندیدای حداکثری معرفی کنند که اقبال عمومی هم داشته باشد. ما در مجمع ایثارگران دو گزینه حداکثری داشتیم که سیدمحمد خاتمی پیشنهاد ما برای حضور در انتخابات را نپذیرفت و سیدحسن خمینی هم تا الان امتناع دارد که وارد این عرصه شود. از نظر ما تاکنون در بین کاندیداهای موجود، کاندیدای حداکثری وجود ندارد که بتواند مطالبات مردم را نمایندگی کرده و کشور را از شرایط موجود عبور دهد. ما باید رئیس جمهوری داشته باشیم که قادر باشد مشکلات بین‌المللی و داخلی کشور را حل کرده و در اقتصاد و معیشت مردم گشایش ایجاد کند. تاکنون در میان کاندیداهای موجود که اعلام حضور کرده‌اند، هنوز به فردی با این ویژگیها نرسیده‌ایم. جریان اصلاحات هم هنوز درباره فردی به جمع‌بندی نرسیده است و برخی افراد به طور شخصی اعلام کرده‌اند که در انتخابات حضور مییابند. کسی که میخواهد کاندیدای انتخابات شود، باید برنامه و تیم منسجمی داشته باشد و مورد اجماع جریان اصلاحات باشد و صرف تصمیم یک فرد اصلاح‌طلب، الزامی برای جریان اصلاحات در جهت حمایت از او ایجاد نمی‌کند.»