این وضعیت موسیقی را به قهقرا می‌کشاند

همدلی| علی نامجو: به او لقب مادر قانون داده‌اند. او و همسرش عمرشان را در راه ساخت ساز قانون ایرانی  و اجراهای متعدد با این ساز گذاشتند؛ همسرش در این راه جان سپرد و خودش با همه کمی‌ها و کاستی‌ها، دارد راهش را با فداکاری ادامه می‌دهد. زاده سال ۱۳۲۷ است؛ در تهران. وقتی چشمانش را به این دنیای خاکی باز کرد در هوای خانه‌ای نفس کشید که مادرش در آن دست به ساز ویولن بود. چهارسالگی‌اش به پایان نرسیده بود که ساز تنبک را به دستانش دادند و عملاً از همان زمان پا گذاشت در عالم موسیقی. علاقه‌مندی‌اش به موسیقی کلاسیک او را به عرصه نوازندگی ویولن غربی کشاند. 
چند سال وارد هنرستان موسیقی شد. دلش می‌خواست قانون را به‌عنوان ساز اولش انتخاب کند؛ اما این امکان در آن ایام وجود نداشت. 
به همین خاطر ویولن شد ساز اولش و قانون ساز دوم او در هنرستان. از همان روزها قانون‌نوازی را به شکلی متفاوت دنبال کرد.
 او در آن دوران درس‌هایی که برای نواختن روی ساز ویولن می‌آموخت با قانون هم می‌نواخت. شانزده‌ساله بود که تدریس در هنرستان موسیقی را آغاز کرد. با وارد شدنش به دانشگاه، نواختن قانون حال و هوای دیگری پیدا کرد.
 او و همسرش زنده‌یاد احمد ستوده سال‌ها کوشیدند تا قانون به همان شکل ایرانی‌اش بازسازی شود. به قول او، همسرش ریه‌هایش را در راه ساخت قانون ایرانی گذاشت و آخر کار هم جان خودش را در این راه از دست داد. 
حدود شش دهه فعالیت در عرصه موسیقی در کارنامه هنری‌اش به ثبت رسیده، اما این روزها از ناملایمات روزگار دلگیر است و ناراحت. امسال نام او در میان استادان موسیقی که بناست در جشنواره سی و ششم فجر از آنان تجلیل شود، قرار گرفت؛ این‌که قدردانی از کسانی همچون او امروز دقیقاً چه کارکردی برایشان دارد، بحث جداگانه‌ای می‌طلبد، اما شاید بشود از برگزارکنندگان این دوره به دلیل بزرگداشت او در دورانی که در میانمان هست، قدردانی کرد. 
به گفته ملیحه سعیدی ادامه دادن کار هنری و موسیقی با وجود تمام ناملایمت‌ها و سختی‌ها آن‌قدر دلنشین بوده که حتی اگر دوباره متولد شود، بازهم آن را انتخاب می‌کند. حالا قرار است از بانویی تجلیل کنند که نواختن سازهای ویولن، ویولن آلتو، قیچک، پیانو و تمبک و قانون را ضمن تحصیل در هنرستان فراگرفت، اما قانون را به‌عنوان ساز تخصصی خود انتخاب کرد. 
او قانون را نزد استاد مهدی مفتاح در هنرستان آموخت و در ادامه سال ۱۳۴۷ تدریس قانون را در هنرستان موسیقی ملی آغاز کرد.
 او ساز قانون را به سبک ایرانی می‌نوازد و این سبک را با تلاش و تجربه‌هایی که در طی سالیان از محضر استادان مختلف و فراگیری‌های خود که در هنرستان موسیقی آموخته بود، بر ساز قانون پیاده کرده است و پس از ۲۲سال تحقیق در سال ۱۳۶۹ کتابی را با عنوان «آموزش ساز قانون» با نظر و همکاری استاد حسین دهلوی به چاپ رساند که اولین کتاب موسیقی درزمینه آموزش ساز قانون است.  امروز بانو سعیدی را «مادر قانون» لقب داده‌اند، زنی که سال‌ها با ناملایمات جامعه هنری و روزگار کنار آمده تا به جایگاهی که امروز دارد برسد. به مناسبت مراسم بزرگداشت او در سی و ششمین جشنواره فجر گفت‌وگویی انجام داده‌ایم درباره دغدغه‌های این روزهایش و هنری که تمام زندگی‌اش را صرف آن کرده است:

 فعالیت هنری‌ را از چه سالی شروع کردید و استادان شما در این راه چه کسانی بودند؟ 

از سال 46 زمانی که هنوز درس می‌خواندم، شروع به کار حرفه‌ای کردم، سال‌ها به‌صورت مجانی در حوزه موسیقی فعالیت داشتم. 
اساتید ویولن من لوئیجی کازاناری، استاد تجویدی و ژرژ مارتیروسیان بودند. برای قانون استاد مهدی مفتاح و مرحومان هرمزی و فروتن و کریمی و برومند و صفوت بودند. 
من استادهای مختلفی هم داشتم، مثل استاد فخرالدینی، رادمرد، پورتراب، دهلوی و منصوری و دیگر اساتید که بسیار بهره بردم. الان ساز قانون سازی است که به‌ صورت رسمی کار می‌شود و همه بچه‌هایی که در بازار کار هستند به‌نوعی شاگرد من بوده‌اند.
 اگر بخواهم نام ببرم ممکن است ناراحتی پیش بیاید. تمام بچه‌هایی که الان ساز قانون می‌زنند، شاگردان من هستند.

 این روزها مشغول چه‌کارهایی هستید؟

هر کاری که بتوانم برای هنر و ساز قانون انجام می‌دهم. کتاب می‌نویسم، اما باید از جیب خودم منتشرش کنم. این روزها به صورت آنلاین به شاگردانم درس می‌دهم تا بتوانم هزینه‌های انتشار کتاب‌هایم را جور کنم. 
آهنگ می‌سازم، همچنین کار جدیدی در استودیو دارم که باید آن را تکمیل کنم. حداقل از مسئولان جشنواره موسیقی فجر تشکر می‌کنم که این بزرگداشت را برگزار می‌کنند، مدت‌هاست کسی ما را نمی‌بیند.

 از وضعیت زندگی‌تان راضی هستید؟ اگر دوباره به دنیا می‌آمدید چه شغلی را انتخاب می‌کردید؟

نه می‌توانم بگویم راضی هستم و نه می‌توانم بگویم ناراضی‌ام. هرکسی در دورانی شرایط و سختی‌های خاص خودش را دارد اما اصولا جو هنری در ایران خوب نیست. البته من با عشق کارم را انجام می‌دهم و به هیچ‌چیزی اهمیت نمی‌دهم. به‌جرأت می‌گویم حتی باوجود تمام مشکلاتی که داشتم اگر دوباره به دنیا بیایم و بخواهم راهم را پیدا کنم، باز هم موسیقی را ادامه خواهم داد. امیدوارم فضای موسیقی برای تمام اقشار باز شود.

 اگر مطلب یا حرف آخری درباره خودتان یا جشنواره فجر دارید، با خوانندگان این گفت‌وگو در میان بگذارید...

سالهاست که موسیقی هیچ پیشرفتی ندارد، فقط کسانی پیشرفت می‌کنند که تعهد واقعی دارند و راه خودشان را می‌روند که فکر می‌کنم این تلاش‌ها نیز بی سرانجام هستند. اگر این وضعیت ادامه داشته باشد موسیقی را به قهقرا می‌کشاند. از مسئولان جشنواره موسیقی فجر تشکر می‌کنم که در این روزهای نافرجام به فکر موسیقی و اهالی موسیقی هستند و چراغ این عرصه را روشن نگه می‌دارند.