سیاست جدید آمریکا در خاورمیانه؛ همسو با ایران

همدلی|  تغییر در سیاست‌های خاورمیانه‌‌ای آمریکا، روزبه‌روز خود را در رویکرد رئیس جمهور جدید این کشور، بیشتر نشان می‌دهد. انعطاف در برابر ایران، خروج از جنگ یمن، بازنگری در تعاملات با عربستان، تغییر رویکرد در عراق و خروج کامل از افغانستان، از نمونه‌هایی هستند که اگر چه بسیاری از آنها تا این زمان، فقط خود را در سیاست‌های اعلامی این کشور، نشان داده‌‌‌اند اما به هر روی، تغییر فضایی ملموس در آینده منطقه را برای ناظران سیاسی، قابل پیش‌بینی کرده‌‌‌اند.
این در حالی است که جو بایدن، در چند ماه اخیر نشان داده است که سیاست‌های آمریکا در خاورمیانه را متفاوت با رئیس جمهور پیشین پیگیری می‌کند. در حالی که هر رئیس جمهوری در آمریکا، آغاز فعالیت خود را در تماس با نخست‌وزیر اسرائیل و در همان روزهای اول، اولویت‌‌بندی می‌کند، جو بایدن با وجود تماس با سران بسیاری از کشورها در همان روزهای نخست، تاریخ سه هفته بعد از حضور خود در کاخ سفید را برای صحبت تلفنی با نتانیاهو، انتخاب کرد.
با این وجود، شاید بتوان از رویکرد آمریکای جدید به رهبری بایدن در قبال ایران و بازگشت احتمالی به برجام، به عنوان مهم‌ترین تغییر سیاست خارجی این کشور در خاورمیانه یاد کرد؛ اتقاقی که وقوع آن می‌تواند در معادلات منطقه‌ای، چرخش قابل توجهی ایجاد کند. پیش‌زمینه‌های بازگشت احتمالی دوباره آمریکا به میز برجام، البته قابل توجه‌‌‌اند؛ اقدام دولت جو بایدن در لغو درخواست آمریکا برای بازگشت تحریم‌های سازمان ملل یا همان فعال شدن مکانیسم ماشه که توسط دولت ترامپ انجام شده بود، پاسخ مثبت این کشور به درخواست طرف‌های اروپایی برای بازگشت به میز برجام و همچنین لغو محدودیت تردد دیپلمات‌های ایرانی شرکت‌کننده در جلسات سازمان ملل، از نمونه‌هایی است که خوش‌بینی زیادی برای آب شدن یخ‌های بدبینی بین ایران و آمریکا ایجاد کرده است.
این تغییر نگاه آمریکا در برابر ایران، با همراهی طرف‌های اروپایی، روسیه، چین و سازمان انرژی اتمی نیز روبه‌رو شده و موضع ایران را در قبال عربستان، اسرائیل و برخی کشورهای عربی مخالف با بهبود روابط تهران – واشنگتن، تقویت کرده است. این در حالی است که روز شنبه، نشریه ساندی‌تایمز در گزارشی مدعی شد که رئیس جمهور آمریکا در اقدامی دیگر، در حال بررسی لغو تحریم‌های وضع شده علیه ایران است. این نشریه بریتانیایی، در گزارشی به نقل از یک مقام امنیتی آمریکایی مدعی شد که جو بایدن، رئیس جمهور جدید آمریکا به دنبال آن است که تحریم‌های وضع شده علیه ایران را با هدف حفظ توافق هسته‌‌ای ۲۰۱۵ کاهش دهد و این توافق را به مسیر خود بازگرداند. این نشریه در ادامه با اشاره به تاکید ایران بر لزوم رفع کامل تحریم‌ها نوشت که نشانه‌هایی از رفع این تحریم‌ها وجود دارد، هرچند که دولت بایدن اصرار دارد ابتدا می‌بایست یک نشست در چارچوب ۱+۵ با حضور ایران برگزار شود. این در حالی است که دولت جو بایدن بارها از تمایل برای بازگشت به برجام سخن گفته است و به تازگی نیز اعلام کرده که آماده بازگشت به مذاکرات با ایران در چارچوب ۱+۵ است. اقدامی که البته با مخالفت نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی روبه‌رو شده، تا آنجا که دولت این کشور روز گذشته از برقراری نشستی با حضور چند تن از اعضای کابینه، درباره تصمیم جو بایدن برای پیوستن به گفت‌وگوهای برجامی خبر داده است. در سویی دیگر، عربستان نیز خود را به عنوان یکی از بسترهای مهم تغییرات احتمالی سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه، نشان داده است. نشانه‌های اولیه این تغییر خود را در پایان همراهی آمریکا با عربستان در جنگ یمن و تعلیق برخی قراردادهای مهم فروش تسلیحات نظامی به عربستان، بروز داده است. طبق دستور رئیس جمهور، وزارت دفاع آمریکا تمامی حمایت‌های غیر نظامی از جمله اطلاعاتی و برخی مشاوره‌ها و پشتیبانی تاکتیکی از عربستان در جنگ یمن را متوقف کرد. این تغییر رویکرد آمریکا در برابر عربستان البته تنها به خروج این کشور از همکاری اطلاعاتی و نظامی با عربستان در جنگ یمن محدود نشد و آمریکا در ادامه این روند، دو معامله فروش مهمات نظامی به عربستان به ارزش ۷۶۸ میلیون دلار را نیز به حالت تعلیق درآرود. این در حالی است که بایدن با تغییر نگرش خود نسبت به مقام‌های عربستانی، در تعاملات سیاسی خود با این کشور، ارتباط با ملک سلمان را به تماس با بن سلمان ترجیح داده است، مسئله‌‌ای که به عقیده تحلیل‌گران سیاسی،‌ نوعی ابراز دوری از رویکردهای سیاسی بن سلمان به شمار آید. احتمال افشاگری آمریکا در خصوص قتل روزنامه‌نگار معروف سعودی، یکی دیگر از فشارهای آمریکا در این زمینه است. روز گذشته مشاور امنیت ملی آمریکا در گفت‌وگویی با شبکه خبری سی.ان.ان در این زمینه گفت: «دولت بایدن به زودی گزارش غیرمحرمانه‌ خود را درباره کشته شدن خاشقجی به کنگره ارسال خواهد کرد.» جیک سالیوان، در گفت‌وگوی خود با کریستین امانپور، مجری شبکه خبری سی.ان.ان اشاره کرد: «کنگره قانونی را تصویب کرده که دولت را موظف می‌کند نسخه غیرمحرمانه گزارش مربوط به مسئولیت‌پذیری برای قتل وحشیانه جمال خاشقجی را منتشر کند. ما به این قانون پایبندیم و آن را به زودی انجام می‌دهیم.» او ادامه داد که زمان دقیق این اقدام را نمی‌داند اما خیلی طول نمی‌کشد تا این گزارش منتشر شود.
گزارش مستقلی که در سال ۲۰۱۹ از سوی گزارشگر ویژه سازمان ملل در این زمینه منتشر شده بود، ناظر بر این امر بود که مقام‌های سعودی در سطح بالا اقدام به برنامه‌ریزی، قتل و مثله کردن خاشقجی در کنسولگری این کشور در استانبول، ترکیه کرده بودند. در این گزارش به صراحت به نام محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان اشاره شده است. این در حالی است که با وجود نتیجه‌گیری‌های آژانس سیا، مبنی بر این‌که او شخصا به قتل خاشقجی دستور داده است، دونالد ترامپ، رئیس جمهوری سابق آمریکا از ولیعهد عربستان دفاع کرده بود.
ادامه حضور نیروهای نظامی در افغانستان نیز یکی دیگر از چالش‌های بایدن در خاورمیانه است. در همین زمینه، مشاور امنیت ملی آمریکا در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان، اشاره کرد که رئیس جمهوری آمریکا با دقت کامل، سیاست کشورش در قبال افغانستان و همچنین توافق فوریه سال گذشته میلادی بین دولت ترامپ و طالبان که اول مه ۲۰۲۱ را زمان ضرب‌الاجل برای خروج تمامی نیروهای آمریکایی از افغانستان در نظر گرفته است، دنبال می‌کند. سالیوان ادامه داد که بایدن در حال بررسی این مسئله از طریق رایزنی با متحدان و شرکای خود است و در هفته‌های آتی درباره روشی که باید افغانستان و آمریکا داشته باشند، نظرش را اعلام خواهد کرد. او اضافه کرد که بایدن تصمیمی را می‌گیرد که به نفع آمریکا، مردم این کشور و مواضع بنیادین آمریکا در افغانستان باشد، چرا که این کشور دیگر نباید محلی برای فعالیت‌های گروه‌های تروریستی علیه آمریکا و متحدانش شود و این معیاری است که او قصد دارد بر اساس آن، این تصمیم را بسنجد.
در همین حال، شواهد از بازنگری سیاست خارجی آمریکا در عراق نیز حکایت دارند. در این زمینه روز گذشته یک مقام در وزارت خارجه آمریکا اطلاع داد که آنتونی بلینکن برنامه بازنگری در سیاست آمریکا در قبال عراق را آغاز کرده است. به گزارش نشریه آمریکایی نیویورک تایمز،‌ آنتونی بلینکن درحال تنظیم سندی درباره بازنگری در سیاست آمریکا در عراق است و این سند پس از کسب نظر پنتاگون به کاخ سفید ارائه خواهد شد. این مقام سیاسی به نیویورک‌تایمز خبر داده است که دولت آمریکا درحال بررسی بازگرداندن صدها دیپلمات و نظامی آمریکایی به سفارت این کشور در بغداد است. این در حالی است که در ماه مه گذشته، شمار بالایی از کارکنان سفارت آمریکا در بغداد که بزرگ‌ترین سفارت آمریکا در جهان است، از عراق خارج شده بودند و وزارت خارجه بر کاهش شمار کارکنان خود در عراق تأکید کرده بود.