از سهم‌خواهی تا سهم‌خواری

 “سهم‌خواهی مطابق برداشت اکثر ما و به خودی خود پدیده‌ای مذموم و ناپسند نیست؛ بلکه گاهی حتی به معنی حق خواهی و حق طلبی هم می‌تواند بروز و نمود داشته باشد. آنجا که “حق” منطبق بر “سهم” و حق و حقوق فردی یا گروهی می‌شود. سهم‌خواهی جایی نکوهیده است که بخواهی دستت را دراز کنی و از سهم کیک دیگران برداری؛ خصوصا آنجایی که در تولید و تولدش،کوچکترین نقشی را نداشتی و هزینه‌ای پرداخت نکردی و چه بسا مانعی سخت در مسیر آن بودی. اینجا دیگر نمی‌توان نام سهم‌خواهی را بر آن نهاد!
 “سهم خواری” مناسب‌ترین واژه برای بیان چنین پدیده‌ای است که نگارنده امیدوار است کم کم این واژه در جای مناسب خود استفاده شود. همان پدیده‌ای که بیشتر از آن به عنوان “حق خوری”استفاده می‌کنند. اما معمولا سهم خواران همیشه در جامعه وجود دارند و در بین سایر افراد به زیست مسالمت‌آمیز باور جدی دارند. این باور و اعتقاد آنها قلبی است و البته حوزه کارکرد آن متفاوت است؛ یعنی فقط مربوط به زمان‌هایی می‌شود که اساسا حق و حقوقی ندارند و می‌خواهند از کشته دیگران درو کنند. یک شاخصه مهم در همه سهم خواران وجود دارد و آن این است که می‌توانند در قالب‌ها و شخصیت‌های متفاوتی نقش بازی کنند.
تملق و چاپلوسی از دیگر خصوصیات شخصیتی آنها است. اهل نفاق و ریا هستند و معمولا از رانت‌های ویژه برخوردار هستند. پررویی خصیصه مهم دیگری است که اگر نداشته باشند، ممکن است در رسیدن به هدف ناکام بمانند.این آدم‌ها در جوامع مختلف وجود دارند و خصوصا در جوامع کمتر توسعه یافته، که تحزب نقش کم رنگی به خود گرفته به‌وفور یافت می شود. هر کجا ذی‌حقان و شایستگان اندکی حجب و حیا داشته باشند، بشدت رشد پیدا می‌کنند و قربانی‌های زیادی هم از جامعه بر حق خواهند گرفت. گاه با شانتاژ رسانه‌ای، گاه با حذف استصوابی، و گاه با چرب کردن سبیل برخی‌ها، به نحو مطلوبی بر سهم دیگران چنگ می‌زنند.خصوصا وقتی که در مقابل خود “تشکیلات ساختارمند” با صاحبی را نبینند. اما در جامعه کنونی ما که احزاب نتوانستند و یا فرصت نیافتند که به معنی واقعی حزب، کارکرد مطلوبی از خود نشان دهند و معمولا فقط در فصول انتخاباتی آن هم تحت عناوین ستادی اظهار وجود می‌کنند، نمی‌توانند نقش آن تشکیلات ساختارمند را ایفا کنند. چه بسا نمایندگان و نیروهای فعال احزاب در فردای پس از پیروزی انتخاباتی، خود سرگردان‌تر از دیگران ، فقط به فکر کلاه خویش می‌افتند که مبادا باد حوادث سهم‌خواران آن‌را با خود ببرد. این ترس مستمر که از فقدان چارچوب مشخص در ساختار سیاسی شکل می‌گیرد، نه تنها شیرینی پیروزی انتخاباتی را در خود می‌بلعد و کام آنها را تلخ می‌کند بلکه استرس تداوم حضور رقیب در صحنه قدرت یا تولد نوکیسه‌گان سهم‌خوار،بصورت کامل تمرکز آنها را بر هم می‌زند و نا‌امیدی را بر آنها حاکم می‌کند. همین موضوع خیلی سریع می‌تواند آنها را منتقد دولت خودساخته کرده و پیش‌تر از آنچه مخالفان بر دولت جدید بتازند، حامیان دولت از سر دشمنی وارد شوند.
جالب است بدانیم (و اگر توجه کنیم پی خواهیم برد) که استفاده از واژه “سهم‌خواهی” بیشتر توسط “سهم خواران” و به منظور ایجاد هاله‌ای از ترس و احتیاط به دور ذهن گروه پیروز در انتخابات تکرار می‌شود تا شایستگان را به ترفندی اخلاقی به گوشه‌ای بکشانند و خود به منافع غیر حلال خود برسند.  در چنین شرایطی ستادهای اصلی موظفند از نیروهای خود صیانت کنند و زمینه رشد آنها را فراهم کنند. با یک نگاه کلان نگر نمی‌توان اطمینان داشت که با نیروهایی که باوری به شعارهای این دولت نداشته و ندارند خروجی مناسبی حاصل شود و موفقیتی را تضمین کرد. مگر رستمی هست که با سربازان افراسیاب به جنگ افراسیاب برود؟ سکوت روسای ستادها، و در انتظار باران نشستن، این کشت را به فصل درو نخواهد رساند. باید از لاک سکوت و انتظار بیرون آمد.
آنگونه که دیده می‌شود برنامه خاصی مد نظر دوستان نیست. فعالیت کم فروغ نتایج پربار نخواهد داد. ستاد های مرکزی باید برای نیروهایشان سهم‌خواهی کنند و از اتهام سهم خواران نترسند. مدل ذهنی حاکم بر ستادها ، الآن باید همین باشد. نیروهای توانمند خود را شناسایی کنند و از آنها رزومه بگیرند. اشتباهی که در کمیته‌های انتخاب وزرا صورت گرفته تکرار نشود.الآن فرصت انتخاب معاونان وزیر، مدیران کل و استانداران است. اگر موفقیت دولت و رضایت مردم مد نظر است باید در این مرحله، نقش آفرینی کرد. هنگامه سکوت یا صدور بیانیه‌های پرشور نیست. هنگامه چند دستگی و چند گعده‌ای نیست.برای مردمی که به آنها التماس شد باید ارزش قائل شد.اگر دولت موفق نشود امید از جامعه رخت خواهد بست.برای همه نیروهای ستادی که زحمت کشیدند در حد خودشان باید تلاش کرد.از برچسب‌های سهم‌خواران نترسید!