تکیه‌ بر صداقت و عقلانیت

همدلی|  دلاور احسانی: پزشکیان می‌گوید نگران مناظره نباشید. این پاسخی است که او به این پرسش مهم در نشست با نمایندگان ادوار داده‌، پرسشی که شاید در مقابل خوش‌بینی‌های دیروز طیف‌های روزنه‌گشا و اصلاح‌طلبان میانه‌رو، موضوع مهم مناظره‌ها را برجسته می‌کند. هیجان تایید صلاحیت پزشکیان همانقدر طبیعی است که بعد از فترت دو دهه‌ای اصلاح‌طلبان از سیاست و مراکز اصلی قدرت، محتاطانه نگریستن به سطوح صحنه انتخابات را ضروری می‌نماید. بعد از رای‌گیری در نشست جبهه اصلاحات که آخوندی‌، پزشکیان و جهانگیری را به ترتیب در صدر نامزدهای این جبهه نشاند، تایید صلاحیت شورای نگهبان را باید در وهله اول تلاشی برای ایجاد مشارکت دانست و در وهله دوم گشایشی برای آزمودن بخت اصلاح‌طلبان، میانه‌روها در انتخابات زودرس سال 1403.
تعادل سیاسی
اما سوال این است که پزشکیان چه مزیت‌ها و ویژگی‌هایی برای ایجاد مشارکت و آموردن قشر خاکستری به پای صندوق رای دارد.
آنچه که خود پزشکیان بر آن صحه گذاشته احتمالا تعادل سیاسی است. اولین دیدار او با «محمدرضا عارف» به عنوان یک چهره بسیار میانه‌رو در میان اصلاح‌طلبان نشان داد او این پیام را صادر کرده که نگاهش در صحنه سیاست تعادل‌گرایانه است، در حالیکه بر کلیات اصلاح‌طلبانه تاکید دارد.
مسعود پزشکیان در پاسخ به این سوال که انشاءالله در مناظره‌ها محکم می‌آیید، گفت: «نگران آن نباشید. او با اشاره به حدیثی از پیامبر درباره مساوی بودن سیاه و سفید و عرب و عجم تاکید کرد: کرد و لر و ترک و بلوچ به هم برتری ندارند و برتری فقط به تقواست؛ تقوا هم یعنی یعنی حرکت بدون خطا، یعنی اقتصاد را درست کنیم و درست مدیریت کنیم. ما باید کاری کنیم که عالمان، کارشناسان، کاردان‌ها، باتجربه‌ها و دست پاک‌ها به قدرت برسند نه آدم‌هایی که به خاطر قدرت، تهمت می‌زنند، دروغ می‌گویند و آبروی آدم‌ها را می‌ریزند.»
او در این نشست که نمایندگانی از طیف‌ها و گرایش‌های گوناگون حضور داشتند، کاندیدای انتخابات دوره چهاردهم ریاست جمهوری خود را برخاسته از مردم خواند و گفت: «حضرت امیر فرمودند این پست‌ها و مناصب هیچ ارزشی ندارد جز آن‌که قدمی برای مردم برداشته شود.»
صداقت و راستگویی
یکی از ویژگی‌های پزشکیان که در روزهای گذشته بعد از تایید صلاحیت مورد توجه قرار گرفت و در پی تیترهای هیجانی روزنامه‌ها مطرح شد، صداقت و راستگویی پزشکیان است که شاید در قبال 5 کاندیدای دیگر برتری نسبی او باشد. او گفته «من هر کجا که باشم، مردمی‌بودن را فراموش نخواهم کرد.» نکته‌ای که دیروز “عباس‌عبدی” در بازدم یک ورود همه جانبه مطرح کرد و نوشت: «آقای پزشکیان بهتر است که خودتان باشید؛ نیازی به تغییر ندارید. اگر خودتان باشید، رأی مردم به سود صداقت خواهد بود، هیچ ‌کدام از نامزدهای دیگر از این نظر قادر به رقابت با شما نیستند.»
البته عبدی، فعال سیاسی، در توئیت دیگری نوشت: «اگر گمان رسمی این بوده که پزشکیان شانسی ندارد و فقط مشارکت را اضافه می‌کند؛ پیشنهاد می‌کنم فوری او را از بازی انتخاب خارج کنید تا خطای ۷۶ و ۹۲ تکرار نشود، چون به احتمال فراوان در دور اول تمام است. فرضم این است که با آگاهی کامل از نتایج چنین تصمیمی را گرفته و به تبعاتش ملتزم‌اند.»
مخاطره پوپولیستی شدن رفتار سیاسی
این گفته‌ها بیانگر تحلیل‌های ابندایی این سطور است که تردیدها و احتیاط در بیان مواضع و جهت‌گیری‌ها را بیش از پیش ضروری می‌نماید. اگر فرض بر ایجاد مشارکت بالا و در نهایت استفاده از آرای خاموش باشد، پزشکیان و حامیان او باید چه سیاستی را مد نظر قرار دهند؟ آیا رفتن به سمت وعده‌های پوپولیستی و هیجان‌زدگی عامه پسند می‌تواند رای‌آوری تنها گزینه موجود را تضمین کند؟ آیا دریافت مردم از این حجم فراموشی مشکلات گذشته برای یک مشارکت تمام‌عیار ،که نیاز مبرم پزشکیان است، کافی است؟
“محمد فاضلی” جامعه‌شناس معتقد است: عقلانیت در برخورد انتخاباتی و سیاسی روزهای آینده می‌تواند مردم را به نتیجه بهتری برساند، نتیجه‌ای که از شائبه ابزاری بودن آرای آنها کم خواهد کرد و منطق تغییر را به عرصه خواهد آورد.
او نوشته است: «آقای پزشکیان صدای «عقلانیت بهبود تدریجی، اما مستمر» باشید. جامعه ایران، پوچ بودن وعده‌های بزرگ، اما ناممکن را دریافته است. می‌داند در چاله‌های عمیقی افتاده که به تدریج باید از آن‌ها با عقل، کارشناسی، توافقات سیاسی و کار تخصصی خارج شد.» محمد فاضلی جامعه‌شناس در پستی در شبکه ایکس درباره مسعود پزشکیان نامزد چهادرهمین انتخابات ریاست جمهوری نوشت: «صدای عقلانیت باشید و تن به پوپولیسم ندهید.»
چینش اعضای ستاد پزشکیان
از سوی دیگر چینش اطرافیان پزشکیان برای ورود به مرحله تبلیغ و اعلام برنامه از اهمیت زیادی برخوردار است. دیروز “محمدجواد ظریف” با یک پست تحت عنوان «برای ایران» حمایت خود را از مسعود پزشکیان اعلام کرد. همچنین “علی ربیعی” بلافاصله نوشت: قاطعانه می‌گویم مسعود پزشکیان می‌تواند؛ در کنار اومی ایستیم.
سخنگوی دولت دوازدهم با انتشار توئیتی اینگونه اظهارنظر کرد که: «وقتی جامعه تشنه امید است، حتی یک تایید صلاحیت متفاوت، چنین موج و حس خوبی را در میان مردم ایجاد می‌کند.با شناخت دیرینم از پزشکیان، قاطعانه می‌گویم: او می‌تواند. ویژگی‌های آشکار او «صداقت، روراستی با مردم، اخلاق گرایی، اعتقاد به همه ایرانیان، ...» خواست وجدان جمعی جامعه ایران است. برنامه او بازگشت به مردم، بازگشت به همه نخبگان شایسته و مخالفت با دروغ است. در کنار او می‌ایستیم.» البته انتشار 29 عضو شورای راهبردی و سیاستگذاری او نیز نشان داد تیم متعادل و باتجربه‌ای در کنار او قرار گرفته‌اند.
صورت‌بندی اولیه از فضای موجود
در عین حال صورت‌بندی سیاسی موجود و احتمالات قرین واقعیت درباره چگونگی شکل‌گیری دو قطبی و راه‌های واقع‌گرایانه برای رسیدن اصلاحات و میانه‌روها به پاستور، دیروز مورد بحث بیشتری قرار گرفت. “محمدصادق جوادی حصار” تحلیلگر در رابطه با توانایی دو قطبی پزشکیان- جلیلی، برای بالا بردن مشارکت اشاره کرد: «مؤلفه‌های بالابردن مشارکت، مؤلفه‌های دستوری و شطرنجی نیستند. مؤلفه‌های متنی هستند و باید در متن جامعه رخ دهند. یکی از آن مؤلفه‌هایی که همیشه به آن تذکر می‌دادیم، امید یا ناامیدی در جامعه است. بخش‌هایی از جامعه از تأثیر انتخابات بر سرنوشت خود ناامید شده و احساس می‌کنند پسا انتخابات مهم نیست و توسط دیگران مدیریت می‌شود.»
این‌فعال سیاسی اصلاح طلب، درباره میزان توانایی پزشکیان برای جذب نسل‌جدید و آرا خاکستری به «انتخاب» گفت: « پزشکیان همان است که هست و در این مقطع نیز نمی‌تواند فیلم بازی کند. آقای پزشکیان طی سال‌های گذشته و ادوار اخیر، همواره همین گفتمان مبتنی‌بر مسائل عدالت محور را داشته است. استناد‌های ایشان بر نهج‌البلاغه نیز به خاطر عدالت خواهی است. اینکه ایشان چقدر می‌تواند بخش خاموش جامعه را فعال کند، مشخص نیست. اما از روز گذشته تا امروز، خیلی از کسانی‌که می‌خواستند شرکت نکنند، الان پیگیر اخبار پزشکیان هستند. سیگنال‌های خوبی از جامعه به گوش می‌رسد. من گمان می‌کنم اگر همه چیز بدون حاشیه پیش برود، بخش قابل توجهی از آرا خاکستری را پای صندوق می‌آورد.»
وی در ادامه درباره احتمال چند قطبی انتخاباتی بیان کرد: تصور من این است که در میان چهره‌های اصولگرا، به اندازه کافی اختلاف نظر وجود دارد. مثلاً آقای قاضی‌زاده هاشمی اعلام کرد که کنار نمی‌رود. آقای زاکانی هم گفته است که تا آخر ایستاده است؛ بنابراین تنها کسی که کنار نرفتن را اعمال نکرد، پورمحمدی بود. اگر اصولگرایان به نفع هم کنار نروند، ما یک سه قطبی خواهیم داشت. اگر زاکانی و قاضی‌زاده هاشمی کنار بروند، پورمحمدی کنار نمی‌رود. ایشان آمده است که عرصه‌ انتخابات از روحانیون خالی نباشد.»
جوادی حصار درباره احتمال تغییر رویکرد نهاد قدرت نسبت به جریانات سیاسی گفت: من چند روز قبل گفتم که من هیچ نشانه روشنی مبنی بر تغییر ریل از جانب نهاد‌های قدرت نمی‌بینم. اما شرایط خاص کشور و اتفاقات اخیر و انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری، الزاماتی را فراهم خواهد کرد که آن الزامات، حاکمیت را مجبور به تفکر دوباره می‌کند. »
اهمیت مناظره برای اصلاح‌طلبان
“فلاحت پیشه” نیز معتقد است: «جریان اصلاحات برای اولین بار به صورت تشکیلاتی پشت سر آقای پزشکیان قرار می‌گیرد. هر چند قدرت تشکیلات گذشته را ندارد ولی در سطح پایین مشارکتی که در انتخابات اخیر دیدیم، امکان این که جریانی را راه بیندازند، وجود دارد. گام بعدی برمی‌گردد به آقای پزشکیان که به عنوان یک کاندیدا چگونه بتوانند در مناظره‌ها و سخنرانی هایش طرح عملیاتی بدهد.»
وی درباره نحوه نگاه مردم به نامزدها گفت: «واقعیت قضیه این است که بخش زیادی از مردم فضای ذهنی شان فضای ذهنی سیاستمداران ما نیست. فضای ذهنی سیاستمداران ما این است که قدرت بیشتری کسب کنند. ولی مردم واقعا این موضوع برایشان مهم نیست که چه کسی مسئول شود.برایشان مهم است که چگونه مشکلات آن‌ها حل شود. اگر آقای پزشکیان بتواند طرح جدی بدهد و برای چند مسئله برنامه وجود داشته باشد، مثلا کاهش تنش‌ها در سیاست خارجی، کاهش فشار اقتصادی بر دوش مردم، تعدیل سیاست‌های مالیاتی و کمک به سیاست‌های اقتصادی حمایتی و رفاهی مردم و پایان دادن به کاسبی گروه‌های قدرت مانند کاسبان تحریم، معتقدم در قسمت آخر آقای پزشکیان از امکانات بیشتری هم برخوردار است.»
وی معتقد است: «حمایت‌های تشکیلاتی از آقای پزشکیان صورت خواهد گرفت. به ویژه این که یک سری انتقادات که مردم دارند، طبیعتا این انتقادات به آقای پزشکیان وارد نمی‌شود. مانند سیاست‌های محدود سازی امنیتی و اجتماعی یا سیاست‌های الیگارشی مالی و فساد اقتصادی که شکل گرفته و البته فکر می‌کنم یک سری مسائل مانند وعده‌های عمل نشده کاندیداهایی که عمدتا دوباره تایید شده‌اند می‌تواند کمکی برای رقبای آن‌ها شود.
مردم دنبال منجی اقتصادی هستند
فلاحت‌پیشه افزود: «واقعیت این است که فضای ذهنی مردم با فضای ذهنی سیاست‌مداران متفاوت شده است. مردم دنبال یک منجی اقتصادی هستند. دنبال کسی هستند که این همه شر و دشمنی را تبدیل به فضای مثبت خواهد کرد. لذا از دو کاندید آقای پورمحمدی و آقای پزشکیان، اگر هرکدام برنامه عملیاتی برای برون رفت از این شرایط داشته باشند به نظرم می‌توانند یک فضای رقابتی را ایجاد کنند. ضمن این که کسی مانند آقای پزشکیان از امکان تشکیلاتی لازم برای حمایت برخوردار است. اگر واقعا بتواند نه در قالب شعارهای کلی، بلکه در قالب یک طرح عملیاتی پیش برود به نظرم امکان این که یک رقابت دو قطبی البته مقداری ضعیف تر از گذشته داشته باشیم، این امکان فراهم خواهد شد.»