دمکراسی سوار بر شانه‌های انتخابات

دمکراسی سوار بر شانه‌های انتخابات

نادر اسدی (تحلیل‌گر سیاسی)

 امروزه، انتخابات موجه‌ترین و مشروع‌ترین ابزار وصول به شعبات قدرت در نظام‌های سیاسی تلقی می‌شود. از دیگر سو، این ابزار به‌مثابه مهم‌ترین وسیله‌ی سنجش مشارکت شهروندان در اداره امور عمومی کشورها بوده و سنگ‌ بنایی سِتُرگ و مستحکم برای تعمیق نظام مردسالاری به‌حساب ‌می‌آید. لذا همان‌گونه که قانون اساسی بر شانه‌های گذشتگان پا می-نهد، می‌ایستد و آینده‌ی آرمانی را برای ملت تحت حکمرانی ترسیم می‌کند، لذا دمکراسی نیز با سوارِ بر شانه‌های انتخابات، حکومتِ مردم و مردم‌ سالاری را دست‌یافتنی‌ می‌نماید.بنابر بر اهمیت بالای انتخابات در فرآیند گزینش کنشگران سیاسی برای تداوم حکمرانی، تعیین و ترسیم بایسته‌هایی برای این پدیده‌‌ی اثرگذار در روابط بین حکومت‌کنندگان (برنده‌های انتخاباتی) و حکومت‌شوندگان (توده‌ی مردم) لازم و بلکه از ضروریات است.
1. بدون تردید، شاه‌کلید شایسته‌گزینی و شایسته‌سالاری در مناصب سیاسی، توسل به شاخصه‌ انتخابات و از آن مهم‌تر رقابتی کردن آن، بین گروه‌های و جناح‌های سیاسی مختلف است. چراکه، رقابتی شدن انتخابات به‌مانند روح حاکم بر این پدیده، خود منجر به ترغیب و تشویق بیش از پیشِ مردم جهت مشارکت و حضور حداکثری آنان در پای صندوق‌های رأی می-شود که البته این حضور برای نظام‌های سیاسی، امری میمون و بسیار خوشایند است و آن را نوعی ابراز جلب اعتماد مردم (پِله‌بیسیت) نسبت به حاکمیت می‌دانند.
2. امروز مردم بی‌صبرانه منتظر یک تغییر هستند، تغییری که منجر به گشایش در وضع معیشتی، کسب و کار شده و قوت گرفتن حس امیدواری و نشاط در آنان را به همراه داشته باشد. لذا یکی از بایسته‌های انتخابات افزون بر رقابتی بودن، دوری جستن رُقبا از کنش‌های شعارگونه و بکار بستن ابتکاری برای ایجاد تغییر مثبت و واقع‌گرایانه در زندگی روزمره‌ی مردم بعد از انتخابات توسط نامزدهای پیروز در انتخابات است.
3. به‌نظر می‌رسد نظام سیاسی ما در حوزه‌ی تقنینی همچنان با ابزارهای تعمیق دمکراسی فاصله دارد. چراکه، نظام حقوقی ما در حال حاضر با قوانین پراکنده‌ی انتخاباتی مواجه است و هرکدام از انتخابات (ریاست جمهوری، مجلس و ...) دارای شیوه‌نامه‌های مخصوص به خود هستند و بخاطر نقایص و خلأهای فراوانی که دارند نمی‌توان با اتکای بر آنها انتخابات سراسری و عمومی را به خوبی اجرا و نظارت کرد. لذا همین وضعیت مسیر تحقق دمکراسی و مردم‌سالاری دینی را سخت و ناهموار می‌نماید. لذا تهیه و تصویب «قانون جامع انتخاباتی» از دیگر بایسته‌های اجتناب‌ناپذیر انتخاباتی است که زمینه‌ی پیاده‌سازی اندیشه‌های دمکراسی اسلامی به معنای واقعی کلمه را تسهیل و دست‌یافتنی می‌نماید.
4. اما لازمه شکل و شمایل”مسابقه‌ای” به خود گرفتن انتخابات و “رقابتی” شدن آن به‌منظور قوت گرفتن مردم‌سالاری اسلامی، تحمل و تاب‌آوری معقولانه‌ی رُقبا و رعایت اصل انصاف و بی‌طرفی از سوی مجریان، ناظران و متولیان این مسابقه‌ی سرنوشت‌ساز را می‌طلبد تا تحمل چندگانگی و اصل شکیبایی سیاسی «حکومت اکثریت و احترام به اقلیت» با گوشت و پوست و استخوان احساس شود.
5. دانشگاهی کردن رقابت‌های انتخاباتی از دیگر بایسته‌های انتخابات است. چراکه دانشگاه به‌مثابه مرکز غلیان احساسات و نقطه‌ی دالِّ تحرک و نشاط در سطح جامعه، بر عموم مردم تاثیرگذار می‌‌باشد. لذا جمهوری اسلامی ایران نیز با داشتن حدود 5/3 میلیون نفر دانشجو و بالغ بر 100 هزار نفر عضو هیأت علمی در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی از ظرفیت‌های مناسبی برای ارتقای راهبری انتخابات برای نیلِ به مردم‌سالاری دینی برخوردار است.
بنابر بایسته‌های پنجگانه مزبور، به‌سادگی می‌توان استنباط کرد که از ملزومات اجتناب‌ناپذیر تحقق مردم‌سالاری اسلامی، تجسمِ تکیه‌گاه دمکراسی و سوار نمودن آن بر پایه‌های سِتُرگ انتخابات است، آن هم انتخاباتی مبتنی بر رقابت سالم که این خود تجلّی روح و جان انتخابات است.