2495
جهت اشتراک در روزنامه همدلی ایمیل خود را ثبت فرمائید
دموکراسیها در خطرند
حمید تقویفر (تاریخدان)دموکراسیها در خطرند
حمید تقویفر (تاریخدان)
افلاطون آنگونه که ویل دورانت میگوید، خطر دموکراسی را به ما یادآوری کرده بود. بزرگترین خطری که دموکراسی را تهدید میکند عوام گرایی(پوپولیسم) است. میدانید چرا؟ در دموکراسی، افلاطون و انیشتین و یک فرد عامی هر کدام یک رأی دارند. در درازمدت فرد عامی احساس غرور و شخصیت میکند و نخبه خود را کنار میزند. شمار نخبگان به مردم عادی قیاس اقلیت به اکثریت است. سرانجام تودهها صندوق رأی را پر میکنند و دموکراسی به دامن پوپولیسم میافتد. پوپولیستها معمولا سنتگرا، مرتجع و تابع عادات گذشتهاند و از ابتکار و نوآوری میگریزند.
روح تکاملی بورژوازی و پیشرفت آن از یک محله به شهر، کشور و جهان با عصر صنعتی شدن و این اواخر با عصر سایبر به آخرین مرحله تکامل خود نزدیک میشود. سرمایه و کار، جهانی شدهاند و برای پیوستن به جهانی شدن فشار خرد کنندهای بر اقتصادهای محلی و فرهنگهای بومی تحمیل میکنند. استانداردهای جهانی همه جهان را مثل کارخانه عصر صنعت تابع صغری و کبری میخواهند که از آن نتیجه مطلوب خودشان منتج شود. جهانی شدن با مقاومت سایر فرهنگها و اقتصاد محلی و بومی روبهرو شده است. یک ربات جای چندین کارگر را گرفته است. سایتها و نرمافزارهای کسبوکار در همه جا شرکتها و موسسات مالی و صنعتی را به هم پیوند داده است. فضای سایبر جهان را در هم ادغام کرده است. در نتیجه کشورهای مهاجرپذیر دیروز که به نام دموکراسی و حقوق بشر، طالب کارگران و مهاجران دیگر کشورها بودهاند، اکنون خود از بیکاری رنج میبرند و طبیعی است که ضدمهاجر شوند. فرهنگ بومی- محلی و عادات ایدئولوژیک که در خطر جهانی شدن هستند، در مقابل آن مقاومت میکنند. ناسیونالیسم بومی دوباره دارد رونق میگیرد. راستگراها بر این موج سوار شدهاند و همه جا دست بالا را دارند؛ از سوئد، هند وفرانسه تا آمریکای ترامپی و ایران اسلامی، همه جا صدای عوام ضدجهانی شدن بلندتر شده است .دموکراسی عصر صنعت از نظر توده مردم دیگر نمایشنامههای مسخرهای از احزاب و شخصیتها با وعدههای خیالپردازانه، ناکارآمد، غیرممکن و فریبکارانه اینهمانی پیدا کرده است. نمایش هر چهار سال و شش سال رأی دادن به چپ، راست و میانه برای مردم تکراری و ناپسند شده است. آنان احساس میکنند که نه تنها وضع بهتری پیدا نکردند، بلکه روز بهروز بیشتر از قبل مورد استفاده و سوءاستفاده سیاستمداران قرار گرفتهاند. بزنگاه هیجانات به مانند وضعیت دهههای بیست و چهل و هنگامه صنعتی شدن، توده را -به قول ناپلئون- آماده تسلیم شدن به یک مرد و یا یک شیاد ضد وضع موجود کرده است. هم اکنون در آمریکا خطر بازگشت ترامپ بیشتر شده و بایدن پیر و فرتوت با حواسپرتی راه را برای یک شیاد بازتر کرده است. هند کشور هفتاد و دو ملت و مظهر دموکراسی آسیایی در خطر سقوط به دامن هندوئیسم افتاده است. آسیای جنوب شرقی از شدت جهانی شدن به حالت انتحار رسیده و دوباره به ملاکهای بومی گرایش پیدا کرده است.
تعجبآور است که اسکاندیناوی نیز به راست گرایش پیدا کرده است. دموکراسی همه جا در خطر واقعی و و در معرض غلبه پوپولیسم است. در دو سال پیش رو در بیش از نیمی از جمعیت کره زمین از آمریکا تا هند و هندوچین انتخابات برگزار میشود. شواهد نشانگر پیروزی راست و پوپولیسم است.
تظاهرات این روزهای مردم آلمان به عنوان مظهر فلسفه سیاسی غرب علیه راست در هیاهوی جنگ غزه و اکراین گم شده است. فرانسه به عنوان مظهر تحولات سیاسی و جامعهشناسی غرب بعد از انقلاب 1978م تاکنون خوب توانسته است در مقابل موج راستگرایی مقاومت کند. ولی به نظر میرسد دوئل دارد در آنجا سر بهسر میشود. راستگراهای پوپولیست ممکن است مانند دهه بیست و چهل قرن بیستم جهان را دچار سرسام جنگ عالمگیر نمایند. اذهان سیاستمداران، مردم و کلیت فرهنگها هنوز به عصر سایبر و جهانی شدن عادت نکردهاند. تا آن زمان دموکراسی به محاق خواهد رفت. خطری جدی طبقه متوسط و دموکراسی را تهدید میکند. طبق برآورد بهعمل آمده بیشتر رأیدهندگان به ترامپ در طبقه پایین شهری و حاشیهنشین و با میزان سواد کمتر هستند. این الگو در بسیاری از نقاط دیگر جهان در حال تکرار است؛ وضعیتی که برخی از صاحبنظران را قانع کرده است که دموکراسیها واقعا در معرض خطر قرار گرفتهاند.