کودک آزاری پشت پنجره فضای مجازی

همدلی| بار دیگر انتشار کلیپی از کودک آزاری کودکی توسط پدرش باعث شد تا افکار عمومی به شدت جریحه دار شده و خواستار برخورد با متخلفان که گفته می شد از پدر این کودک بوده است. این‌بار در پی انتشار گسترده کلیپی از کتک زدن دو خواهر و برادر توسط یک مرد در شهرستان کنارک سیستان و بلوچستان موجب انعکاس زیاد شده و احساسات مردم استان و کشور را جریحه دار کرد.حالا بعد از چند روز سرپرست معاونت حقوق عامه دادستانی مرکز سیستان وبلوچستان از صدور حکم بازداشت برای یک مرد متهم به کودک آزاری در کنارک خبر داد.
 «ابوالفضل احمدزاده» گفت: با توجه به اینکه کودک آزاری تحت هر دلیلی خلاف قانون و اخلاق است و انتشار این کلیپ عواطف عمومی را به دنبال داشت، در راستای صیانت از حقوق کودکان و با پیگیری های انجام شده از سوی معاونت حقوق عامه دادستانی مرکز استان و با سرعت بالا و اطلاع همکار قضایی، دستور جلب فرد خاطی از سوی دادستان شهرستان کنارک صادر شد. سرپرست معاونت حقوق عامه دادستانی مرکز سیستان وبلوچستان افزود: طبق بررسی‌های اولیه صورت گرفته فردی که اقدام به کتک زدن این دو کودک کرده بود پدر آنها بوده است.این کلیب در حالی منتشر شده بود که حدود دو هفته قبل تر از آن نیز رئیس پلیس فتا تهران بزرگ اعلام کرده بود مردی که با سوءاستفاده از شیرین‌زبانی پسر شش‌ساله‌اش او را مجبور به استفاده از الفاظ رکیک و تظاهر به شراب‌خواری کرده بود بازداشت شد .سرهنگ «داوود معظمی گودرزی»  در تشریح جزئیات این خبر گفت: به دنبال انتشار ویدیوهایی با محتوای فحاشی، تظاهر به مشروب خواری و ... از سوی یک کودک در فضای مجازی و عادی انگاری این عمل زشت کارشناسان پلیس فتا گرداننده صفحه اینستاگرامی منتسب به کودک مذکور را شناسایی کردند. در ادامه نیز هماهنگی با مقام قضایی انجام شد و ماموران این فرد را در در یکی از محله‌های جنوبی تهران بزرگ دستگیر و به پلیس فتا پایتخت منتقل کردند.
نه چندان قدیمی
انگار قرار نیست پرونده کودک آزاری به این زودی ها بسته شود . به عنوان مثال چند وقت قبل نیز دوکلیپ آنهم در کمتر از یکماه و با همن مضمون در فضای مجازی منتشر شد. یکی از این کلیپ ها حکایت از شکنجه کودک معلولی توسط مرد جوانی داشت که بی رحمانه پسربچه کوچکی را آزار می شد. مردی که پسر بچه را از بالای کمد چوبی مرتفعی ابتدا به زمین می اندازد و سپس چندین بار به شدت گلویش را می فشارد . آنچنان شدید که این بچه از شدت درد به خود می پیچد اما صدایی از وی در نمی آید. انتشار دهنده این کلیپ در زیر نوشت آن مدعی شده که این کودک به عارضه «سندروم داون « مبتلاست و برای همین حتی از گریه کردن و جیغ زدن نیز عاجز است. وی در حالیکه مدعی شده کل کلیپ 10 دقیقه بوده است، با انتشار حدود 2 دقیقه از آن ، از شهروندان می خواهد تا آن را دست به دست کنند تا مرد شیطان صفت بازداشت شود. این کلیپ همانطور که پیش بینی می شد در همان روز انتشارآن ، با چنان بازتابی از سوی مردم و افکار عمومی همراه بود که مسئولان مربوطه را نیز وادار به واکنش کرد.        «علیرضا وارثی» مدیرکل وقت بهزیستی استان قزوین  فردای انتشار این کلیپ در گفت‌وگویی در مورد این حادثه گفت: با بررسی‌های به عمل آمده و بر اساس فیلم منتشر شده، مشخص شد که این کودک‌آزاری در شهر تاکستان صورت گرفته است، لذا مراتب بصورت جدی و اورژانسی در دستور کار اورژانس اجتماعی، حراست، بازرسی و اداره بهزیستی شهرستان قرار گرفت، ولی هیچگونه نشانه‌ای از اینکه محل وقوع معلول‌آزاری، با مراکز نگهداری توانبخشی بهزیستی شهرستان تاکستان و یا اینکه با مراکز نگهداری بهزیستی با مشخصات داخل تصویر تطبیق داشته باشد تاکنون به دست نیامده است، لذا به همین خاطر، موضوع سریعا به استحضار دادستانی شهرستان تاکستان رسید تا پیگیری‌های لازم در دستور کار حوزه قضایی قرار گیرد.چند ساعت بعد از این مصاحبه ها ، مدیرکل بهزیستی استان قزوین دوباره در گفتگویی در خصوص آخرین جزئیات فیلم کودک آزاری کودک معلول منتشر شده در فضای مجازی ، خبر از دستگیری این مرد از طریق دستگاه قضایی شد.علیرضا وارثی اعلام کرد: در کمتر از ۲۴ ساعت از انتشار این فیلم در فضای مجازی موفق به شناسایی کودک معلول آزار دیده و دستگیری پدرخوانده او که مشکوک به اعتیاد نیز می باشد به عنوان فرد کودک آزار شدیم.با تمام این تفاصیل ازآنجاییکه این کلیپ چندمین کلیپ منتشر شده در مورد کودک آزاری در چند سال اخیر بوده ، با واکنش های تندی از سوی مردم مواجه شده است. فیلم هایی که این سوال ها را پیش می آورند که اولا آیا اینگونه کودک آزاری ها و انتشار کلیپ های آنها شامل مصادیق مجرمانه می شود یا خیر ؟ و از آن مهمتر اینکه ، چرا با وجود تکرار چنین صحنه هایی، پلیس یا تلاش خاصی برای برخورد با متهمان این کودک آزاری ها نمی کند و یا اگر هم برخوردی می کند، زمانی است که ماجرا بالا گرفته و افکار عمومی به شدت خواستار برخورد با متخلفان هستند. از منظر قانونی آیا کلیپ هایی اینچنینپی جز مصادیق مجرمانه محسوب می شوند و در قانون برای آنها جرایمی در نظر گرفته شده است یا خیر؟
لزوم آگاهی
همان زمان سرهنگ «علی‌محمد رجبی» گفته بود: متأسفانه پیشرفت تکنولوژی در فضای مجازی در کشور با سرعت ارائه آموزش‌های لازم برای مواجهه ایمن با این فضا متناسب نبوده و این شکاف باعث شده فضای ناایمنی برای کودکان به وجود آید و آن‌ها را در معرض آزار‌ها و آسیب‌های مجازی قرار دهد.وی از محتوای کودک‌آزاری و خشن منتشرشده در فضای مجازی به‌عنوان نمونه‌ای از آسیب‌های این فضا برای کودکان نام برد و افزود: این محتوا‌ها گاهی اوقات با نیت شخصی و بدون هدف از سوی کاربران در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود که کنش و واکنش‌های پررنگ اجتماعی را در بر خواهند داشت.رجبی به قانون حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان درباره کودک‌آزاری و بهره‌کشی از کودکان اشاره کرد و گفته بود: به‌کارگیری غیرقانونی طفل و نوجوان یا وادار کردن یا گماردن او به کار یا خدمتی که از لحاظ جسمی، روانی، اخلاقی یا اجتماعی برای وی مضر یا خطرناک باشد، ممنوع بوده و قانون‌گذار برای این موضوع جرم‌انگاری کرده است.وی با بیان اینکه برخی کانال‌ها و صفحات در شبکه‌های اجتماعی به‌منظور جذب مخاطب، دنبال‌کننده و افزایش میزان بازدید اقدام به انتشار چنین محتوایی می‌کنند، اظهار داشت: بر اساس ماده ۱۹ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان «هر کس هویت یا اطلاعات و اسرار طفل یا نوجوان بزه دیده یا در وضعیت مخاطره‌آمیز را افشا و یا جزییات جرم ارتکابی توسط طفل و نوجوان یا علیه وی را از طریق رسانه‌های گروهی و یا با توزیع، تکثیر، انتشار و نمایش فیلم یا عکس و مانند آن تشریح کند به‌گونه‌ای که موجب تجری دیگران، اشاعه جرم، آموزش شیوه ارتکاب آن یا بروز هرگونه ضرر یا آسیب به طفل یا نوجوان یا خانواده وی شود به مجازات حبس درجه شش قانون مجازات اسلامی محکوم می‌شود. تبصره- هرگاه توزیع، انتشار و نمایش فیلم یا عکس و مانند آن به‌صورت محدود و به‌منظور استفاده علمی یا در جهت مصالح طفل یا کمک به او باشد و همچنین سایر موارد با تشخیص قاضی از شمول این ماده مستثنی است.»رجبی به انتشار برخی محتوا‌های خشن در فضای مجازی اشاره کرد و گفت: متأسفانه در پی وقوع برخی حوادث اجتماعی در کشور از قبیل خودکشی و نزاع، تصاویر و فیلم‌های چنین مواردی بدون حذف صحنه‌های خشن توسط صفحات، کانال‌ها و حتی برخی پایگاه‌های خبری در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی انتشار و بازنشر می‌شوند که این امر می‌تواند سلامت و امنیت روانی جامعه را تحت تأثیر قرار دهد.
مصادیق کودک آزاری
«جهانگیر شاهواری» وکیل دادگستری در حوزه فضای مجازی نیز در همین زمینه معتقد است که تا وقتی‌که پلیس فضای مجازی برنامه‌های پیش‌گیرانه خوبی برای مواجهه با این رفتارها نداشته باشد، نباید انتظار توقف چنین صحنه‌هایی را داشت. شهرام مقدسی هم به عنوان یک جامعه شناس در این خصوص می گوید: طبق قانون حمایت از حقوق کودک، هر نوع کودک‌آزاری یک جرم عمومی محسوب می‌شود، این مسئله مثل همسر آزاری نیست که شاکی خصوصی داشته باشد بلکه جنبه عمومی دارد.وی خاطرنشان می کند: مردم باید در قبال کودک‌آزاری یا استفاده از کودکان برای کسب درآمد چه در فضای حقیقی و چه در فضای مجازی احساس وظیفه کنند و موارد را اطلاع دهند و ضابطان قانون نیز باید بر اساس مفاد قانونی با این موضوع برخورد کنند.این جامعه شناس اضافه می کند: در اکثر مسائلی که در حوزه کودک آزاری مطرح می‌شود به ویژه از نوع کودک آزاری جدید که در فضای مجازی شاهد آن هستیم نوعی طبیعی‌انگاری در خانواده‌ها نیز دیده می‌شود، بدین معنی که پدر و مادر یا بستگان فکر می‌کنند که این موضوع عادی است و استفاده از کودک در محتوی تولید شده در فضای مجازی را موضوعی با اثرات سو نمی‌دانند.وی با ذکر اینکه هر گونه تضییع حقوق کودک برخلاف میل و اراده وی و مصالح و آنچه به رشد و تربیت فردی وی مربوط می‌شود نوعی کودک آزاری است تصریح می کند: مصادیق کودک آزاری در بُعدهای مختلف اجتماعی، روانی، سلامت، تغذیه و حتی بی توجهی به مسائل کودکان دسته‌بندی می‌شوند.
چرایی یک رفتار
اما بی‌گمان این آخرین کلیپ از این دست کلیپ های کودک آزاری نیست کمااینکه اولین آن نیز نبوده است. اما برای درمان بنیادین اینگونه رفتارها چه باید کرد؟ سوالی که دکتر علیرضا تبریزی، روانشناس کودک و خانواده در مورد آن معتقد است که این مساله ، ریشه ای تاریخی و فرهنگی در کشور ما دارد وی در این زمینه می گوید: واقعیت این است که هنوز خانواده های ایرانی درک نکرده اند که رفتار با کودک ، نیازمند آموزش های خاصی است. یعنی باید قبل از تولد نوزاد ، والدین یکسری مهارت های آموزشی رفتار با کودکان و شیوه های تربیتی آنها را آموزش ببینند.وی با اشاره به اینکه این مساله آنقدر مهم است که در بسیاری از کشورها حتی وزارتخانه ای مجزا با عنوان وزارت خانواده تشکیل داده ان می افزاید : این موضوع از آن جهت حایز اهمیت است که خانواده یک کانون اجتماعی کوچک است و قواعد خودش را دارد. قانون خودش را دارد. برای همین اعضای خانواده باید برای زندگی درکنار یکدیگربا این قوانین آشنا باشند. اما متاسفانه هنوز هم خانواده های ما به همان سبک و شیوه های قدیمی به حیات خود ادامه می دهند. تبربزی با اشاره به برخی از رسوم و شیوه های قدیمی در خانواده ها گفت: مثلا حتما شنیده اید که در گذشته می گفتند: چوب معلم گله ، هر کی نخوره خوله... چرا؟ چون اصولا شیوه تربیتی ما از گذشته های دور براساس تنبیه بوده است. چه تبیه بدنی دانش آموزان توسط معلم و چه تنبیه کودکان توسط پدر و مادر. شیوه هایی که همه آنها به نوعی کودک آزاری تلقی می شوند. با این حال هنوز یک سوال باقی می ماند. اینکه اگر اینچنین است ، چرا طی چند ساله اخیر گزارش های کودک آزاری بسیار بیشتر شده است؟ سوالی که این روانشناس کودک و خانواده در پاسخ به آن می گوید: همانطور که گفتم ، سالها و بلکه قرن هاست که انواع کودک آزاری در کشور ما به شکلی عادی در خانواده ها ادامه دارد. اما در سالهای اخیر و با گسترش نفوذ فضای مجازی در خانواده ها و جامعه باعث شده تا هر اتفاق کوچکی در کمترین زمان ممکن و به شکلی گسترده منتشر شود. برای همین به نظر می رسد که آمار کودک آزاری در کشور زیاد شده است درحالیکه بسیاری از اینها رفتارهای طبیعی در خانواده های ایرانی است.این روانشناس خانواده با همین استدلال ها مدعی است: با همین استدلال معتقدم تا این مساله از نقطه نظر فرهنگی حل نشود و آموزش‌های لازم به والدین در مورد شیوه تربیتی کودکان داده نشود؛ نباید انتظار خاتمه چنین رفتارها و رویه هایی را داشت!